ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ

ਆਰਮੇਨੀਆਈ ਭਾਸ਼ਾ

ਭਾਸ਼ਾ
(ਅਰਮੀਨੀਆਈ language ਤੋਂ ਮੋੜਿਆ ਗਿਆ)

ਆਰਮੇਨੀਆਈ ਭਾਸ਼ਾ ਭਾਰੋਪੀ ਭਾਸ਼ਾ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਇਹ ਭਾਸ਼ਾ ਮੇਸੋਪੋਟੈਮਿਆ ਅਤੇ ਕਾਕਸ ਦੀ ਵਿਚਕਾਰਲਾ ਘਾਟੀਆਂ ਅਤੇ ਕਾਲੇ ਸਾਗਰ ਦੇ ਦੱਖਣ ਪੂਰਵੀ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਆਰਮੀਨੀ ਜਾਰਜਿਆ ਅਤੇ ਅਜਰਬੈਜਾਨ ( ਜਵਾਬ - ਪੱਛਮ ਵਾਲਾ ਈਰਾਨ ) ਵਿੱਚ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਆਰਮੀਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਪੂਰਵੀ ਅਤੇ ਪੱਛਮ ਵਾਲਾ ਭੱਜਿਆ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਗਠਨ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਵਲੋਂ ਇਸਦੀ ਹਾਲਤ ਗਰੀਕ ਅਤੇ ਹਿੰਦ - ਈਰਾਨੀ ਦੇ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਪੁਰਾਣੇ ਸਮਾਂ ਵਿੱਚ ਆਰਮੀਨਿਆ ਦਾ ਈਰਾਨ ਵਲੋਂ ਘਨਿਸ਼ਠ ਸੰਬੰਧ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਈਰਾਨੀ ਦੇ ਆਮਤੌਰ : ਦੋ ਹਜ਼ਾਰ ਸ਼ਬਦ ਆਰਮੀਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਣਾਂ ਵਲੋਂ ਬਹੁਤ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਆਰਮੀਨੀ ਨੂੰ ਈਰਾਨੀ ਦੀ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਸ਼ਾਖਾ ਸਿਰਫ ਸੱਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਉੱਤੇ ਹੁਣ ਇਸਦੀ ਆਜਾਦ ਸੱਤਾ ਆਦਰ ਯੋਗ ਹੋ ਗਈ ਹੈ।

ਆਰਮੇਨੀਆਈ
հայերէն/հայերեն hayeren
ਉਚਾਰਨ[hɑjɛˈɾɛn]
ਜੱਦੀ ਬੁਲਾਰੇArmenian Highland
Native speakers
60 ਲੱਖ (ca.2001 – some figures undated)[1]
ਭਾਰੋਪੀ
  • ਆਰਮੇਨੀਆਈ
Early forms
ਮਿਆਰੀ ਰੂਪ
ਆਰਮੇਨੀਆਈ ਲਿਪੀ
ਆਰਮੇਨੀਆਈ ਬਰੇਲ
ਅਧਿਕਾਰਤ ਸਥਿਤੀ
ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰੀ ਭਾਸ਼ਾ
ਆਰਮੇਨੀਆ
Nagorno-Karabakh Republic
ਮਾਨਤਾ-ਪ੍ਰਾਪਤ ਘੱਟ-ਗਿਣਤੀ ਵਾਲੀ ਬੋਲੀ
ਰੈਗੂਲੇਟਰInstitute of Language (Armenian National Academy of Sciences)[21]
ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਕੋਡ
ਆਈ.ਐਸ.ਓ 639-1hy
ਆਈ.ਐਸ.ਓ 639-2arm (B)
hye (T)
ਆਈ.ਐਸ.ਓ 639-3Variously:
hye – ਆਧੁਨਿਕ ਆਰਮੇਨੀਆਈ
xcl – ਕਲਾਸੀਕਲ ਆਰਮੇਨੀਆਈ
axm – ਮੱਧਲੀ ਆਰਮੇਨੀਆਈ
Glottologarme1241
ਭਾਸ਼ਾਈਗੋਲਾ57-AAA-a
The Armenian-speaking world:      regions where Armenian is the language of the majority
This article contains IPA phonetic symbols. Without proper rendering support, you may see question marks, boxes, or other symbols instead of Unicode characters. For an introductory guide on IPA symbols, see Help:IPA.

ਆਰਮੀਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਪਾਂਚਵੀਂ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਈ . ਦੇ ਪੂਰਵ ਦਾ ਕੋਈ ਗਰੰਥ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ। ਇਸ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਵਿਅੰਜਨਸਮੂਹ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਲੋਂ ਭਾਰਤੀ ਅਤੇ ਕਾਕੇਸ਼ੀ ਸਮੂਹ ਦੀ ਜਾਰਜੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਲੋਂ ਮਿਲਦਾ ਜੁਲਦਾ ਹੈ। ਪ‌ ਤ‌ ਕ‌ ਵਿਅੰਜਨਾਂ ਦਾ ਬ‌ ਦ ਗ‌ ਵਲੋਂ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਅਦਲ-ਬਦਲ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਸ ਲਈ ਆਰਮੀਨੀ ਵਿੱਚ ਤਸਨ ਸ਼ਬਦ ਹੈ। ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਪਿਤ੍ਰ ਲਈ ਆਰਮੀਨੀ ਵਿੱਚ ਹਿਅਰ ਹੈ। ਆਦਿਮ ਭਾਰੋਪੀਏ ਭਾਸ਼ਾ ਵਲੋਂ ਇਹ ਭਾਸ਼ਾ ਕਾਫ਼ੀ ਦੂਰ ਜਾ ਪਈ ਹੈ। ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੋ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਲਈ ਆਰਮੀਨੀ ਵਿੱਚ ਏਰਕੁ ਅਤੇ ਏਰੇਖ ਸ਼ਬਦ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਦੂਰੀ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਵਿਆਕਰਣਾਤਮਕ ਲਿੰਗ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਆਰਮੀਨੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ। ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਗਾਂ ਲਈ ਆਰਮੀਨੀ ਵਿੱਚ ਕੇਵ‌ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਲੋਂ ਹੀ ਆਦਿ ਆਦਿਮ ਆਰਿਆਭਾਸ਼ਾ ਵਲੋਂ ਇਸਦੀ ਵਿਉਤਪਤੀ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਆਰਮੀਨੀ ਜਿਆਦਾਤਰ ਬੋਲ-ਚਾਲ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਈਰਾਨੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਇਸ ਵਿੱਚ ਗਰੀਕ, ਅਰਬਾਂ ਅਤੇ ਕਾਕੇਸ਼ੀ ਦੇ ਵੀ ਸ਼ਬਦ ਹਨ।

ਆਰਮੀਨੀ ਦਾ ਜੋ ਵੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸਾਹਿਤ ਸੀ ਉਸਨੂੰ ਈਸਾਈ ਪਾਦਰੀਆਂ ਨੇ ਚੌਥੀ ਅਤੇ ਪਾਂਚਵੀਂ ਈ . ਸ਼ਤਾਬਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਕੁੱਝ ਹੀ ਸਮਾਂ ਪੂਰਵ ਅਸ਼ੋਕ ਦਾ ਇੱਕ ਅਭਿਲੇਖ ਆਰਮੀਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜੋ ਸੰਭਵਤ : ਆਰਮੀਨੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਨਾ ਨਮੂਨਾ ਹੈ। ਆਰਮੀਨੀ ਦੀ ਇੱਕ ਲਿਪੀ ਪੰਜਵੀ ਈਸਵੀ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਵਿੱਚ ਗੜੀ ਗਈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬਾਈਬਲ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਅਤੇ ਹੋਰ ਈਸਾਈ ਧਰਮਪ੍ਰਚਾਰਕ ਗਰੰਥ ਲਿਖੇ ਗਏ। ਪੰਜਵੀਂ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਗਰੀਕ ਦੇ ਵੀ ਕੁੱਝ ਗਰਥੋਂ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਫਾਉਸਤੁਸ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਗਰੰਥ ਚੌਥੀ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਦੀ ਆਰਮੀਨੀ ਪਰਿਸਥਿਤੀ ਦਾ ਸੁੰਦਰ ਚਿਤਰਣ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਆਰਮੀਨਿਆ ਦੇ ਛੋਟੇ - ਛੋਟੇ ਨਰੇਸ਼ੋਂ ਦੇ ਦਰਬਾਰਾਂ, ਰਾਜਨੀਤਕ ਸੰਗਠਨ, ਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਲੜਾਈ ਅਤੇ ਈਸਾਈ ਧਰਮ ਦੇ ਸਥਾਪਤ ਹੋਣ ਦਾ ਇਤਹਾਸ ਅੰਕਿਤ ਹੈ। ਐਲਿਸਏਉਸ ਵਰਦਪੈਤ ਨੇ ਵਰਦਨ ਦਾ ਇੱਕ ਇਤਹਾਸ ਲਿਖਿਆ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਆਰਮੀਨਯੋਂ ਨੇ ਸਾਸਾਨੀਆਂ ਵਲੋਂ ਜੋ ਧਰਮਯੁੱਧ ਕੀਤਾ ਸੀ ਉਸਦਾ ਵਰਣਨ ਹੈ। ਖੌਰੈਨ ਦੇ ਮੋਜੇਜ ਨੇ ਆਰਮੀਨਿਆ ਦਾ ਇੱਕ ਇਤਹਾਸ ਲਿਖਿਆ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ੪੫੦ ਈਸਵੀ ਤੱਕ ਦਾ ਵਰਣਨ ਹੈ। ਇਹ ਗਰੰਥ ਸੰਭਵਤ : ਸੱਤਵੀਂ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ। ਅਠਵੀਂ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਵਲੋਂ ਬਰਾਬਰ ਆਰਮੀਨਿਆ ਦੇ ਗਰੰਥ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਾਰਾ ਇਤਹਾਸ ਅਤੇ ਧੰਮ੍ਰਿ ਵਲੋਂ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।

੧੯ਵੀਂ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਦੇ ਮਧਿਅਭਾਗ ਵਿੱਚ ਆਰਮੀਨਿਆ ਦੇ ਰੂਸੀ ਅਤੇ ਤੁਰਕੀ ਜਿਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਸਾਹਿਤਿਅਕ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਨਿਕਲੀ। ਇਸ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਸ਼ਾ ਵਲੋਂ ਵਿਆਕਰਣ ਵਿੱਚ ਬਥੇਰਾ ਭਿੰਨ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਆਮਤੌਰ : ਪੁਰਾਣੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਵੀਂ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦੇ ਦੁਆਰੇ ਆਰਮੀਨੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਕਵਿਤਾ, ਉਪੰਨਿਆਸ, ਡਰਾਮਾ, ਚੁਹਲਬਾਜ਼ੀ ਆਦਿ ਬਥੇਰਾ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਆਰਮੀਨੀ ਵਿੱਚ ਪੱਤਰ -ਪਤਰਿਕਾਵਾਂਵੀ ਸਮਰੱਥ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਨਿਕਲੀ ਹਨ। ਸੋਵਾਇਟ ਸੰਘ ਵਿੱਚ ਪਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਇਸ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਨੇ ਵੱਡੀ ਤੇਜੀ ਵਲੋਂ ਉੱਨਤੀ ਕੀਤੀ ਹੈ।

ਹਵਾਲੇ

ਸੋਧੋ
  1. ↑ ਫਰਮਾ:Ethnologue18
    ਫਰਮਾ:Ethnologue18
    ਫਰਮਾ:Ethnologue18
  2. ↑ "Implementation of the Charter in Cyprus". Database for the European Charter for Regional or Minority Languages. Public Foundation for European Comparative Minority Research. Archived from the original on 24 ਅਕਤੂਬਰ 2011. Retrieved 16 June 2014. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)
  3. ↑ "Implementation of the Charter in Hungary". Database for the European Charter for Regional or Minority Languages. Public Foundation for European Comparative Minority Research. Archived from the original on 27 ਫ਼ਰਵਰੀ 2014. Retrieved 16 June 2014. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)
  4. ↑ "Iraqi Constitution: Article 4" (PDF). The Republic of Iraq Ministry of Interior General Directorate for Nationality. Archived from the original (PDF) on 28 ਨਵੰਬਰ 2016. Retrieved 16 June 2014. The right of Iraqis to educate their children in their mother tongue, such as Turkmen, Syriac, and Armenian shall be guaranteed in government educational institutions in accordance with educational guidelines, or in any other language in private educational institutions. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)
  5. ↑ "Territorial languages in the Republic of Poland" (PDF). Strasbourg: European Charter for Regional or Minority Languages. 30 September 2010. p. 9. Retrieved 16 June 2014.
  6. ↑ "Implementation of the Charter in Romania". Database for the European Charter for Regional or Minority Languages. Public Foundation for European Comparative Minority Research. Archived from the original on 22 ਫ਼ਰਵਰੀ 2012. Retrieved 16 June 2014. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)
  7. ↑ "Law of Ukraine "On Principles of State Language Policy" (Current version — Revision from 01.02.2014)". Document 5029-17, Article 7: Regional or minority languages Ukraine, Paragraph 2. rada.gov.ua. 1 February 2014. Retrieved 30 April 2014.
  8. ↑ Hille, Charlotte (2010). State Building and Conflict Resolution in the Caucasus. Leiden, Netherlands: Brill Publishers. p. 241. ISBN 9789004179011.
  9. ↑ "Javakhk Armenians Looks Ahead to Local Elections". Asbarez. 31 March 2010. Retrieved 26 May 2014. ...Javakheti for use in the region's 144 Armenian schools...
  10. ↑ Mezhdoyan, Slava (28 November 2012). "Challenges and problems of the Armenian community of Georgia" (PDF). Tbilisi: European Armenian Federation for Justice and Democracy. Retrieved 26 May 2014. Armenian schools in Georgia are fully funded by the government...
  11. ↑ "Armenian Translations". California Department of Social Services. Archived from the original on 26 May 2014.
  12. ↑ "Վարորդների ձեռնարկ [Driver's Manual]" (PDF). California Department of Motor Vehicles. 2014. Archived from the original (PDF) on 14 ਜੁਲਾਈ 2014. Retrieved 26 May 2014. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)
  13. ↑ "English/Armenian Legal Glossary" (PDF). Superior Court of California, County of Sacramento. 22 June 2005. Retrieved 26 May 2014.
  14. ↑ Rocha, Veronica (11 January 2011). "New Glendale traffic safety warnings in English, Armenian, Spanish". Los Angeles Times. Retrieved 26 May 2014.
  15. ↑ Aghajanian, Liana (4 September 2012). "Intersections: Bad driving signals a need for reflection". Glendale News-Press. Archived from the original on 25 ਮਈ 2017. Retrieved 26 May 2014. ...trilingual street signs in English, Armenian and Spanish at intersections... {{cite news}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)
  16. ↑ "About Lebanon". Central Administration of Statistics of the Republic of Lebanon. Archived from the original on 26 May 2014. Other Languages: French, English and Armenian
  17. ↑ "Consideration of Reports Submitted by States Parties Under Article 44 of the Convention. Third periodic reports of states parties due in 2003: Lebanon" (PDF). Committee on the Rights of the Child. 25 October 2005. p. 108. Retrieved 26 May 2014. Right of minorities to learn their language. The Lebanese curriculum allows Armenian schools to teach the Armenian language as a basic language.
  18. ↑ Sanjian, Ara. "Armenians and the 2000 Parliamentary Elections in Lebanon". Armenian News Network / Groong. University of Southern California. Archived from the original on 26 May 2014. Moreover, the Lebanese government approved a plan whereby the Armenian language was to be considered from now on as one of the few 'second foreign languages' that students can take as part of the official Lebanese secondary school certificate (Baccalaureate) exams.
  19. ↑ Saib, Jilali (2001). "Languages in Turkey". In Extra, Guus; Gorter, Durk (eds.). The Other Languages of Europe: Demographic, Sociolinguistic and Educational Perspectives. Philadelphia: Multilingual Matters. p. 423. ISBN 9781853595097. No other language can be taught as a mother language other than Armenian, Greek and Hebrew, as agreed in the Lausanne Treaty....
  20. ↑ Okçabol, Rıfat (2008). "Secondary Education in Turkey". In Nohl, Arnd-Michael; Akkoyunlu-Wigley, Arzu; Wigley, Simon (eds.). Education in Turkey. Berlin: Waxmann Verlag. p. 65. ISBN 9783830970699. Private Minority Schools are the school established by Greek, Armenian and Hebrew minorities during the era of the Ottoman Empire and covered by Lausanne Treaty.
  21. ↑ "H. Acharian Institute of Language". sci.am. Archived from the original on 5 October 2014. Main Fields of Activity: investigation of the structure and functioning, history and comparative grammar of the Armenian language, exploration of the literary Eastern and Western Armenian Language, dialectology, regulation of literary language, development of terminology

ਨੋਟਸ

ਸੋਧੋ
  1. ↑ Although Armenian has no legal status in Samtske-Javakheti, it is widely spoken by the Armenian population, which is concentrated in Ninotsminda and Akhalkalaki districts (over 90% of the total population in these two districts).[8] The Georgian government fully funds around 144 Armenian school in the region (as of 2010).[9][10]
  2. ↑ Various state government agencies in California provide Armenian translations of their documents, namely the California Department of Social Services,[11] California Department of Motor Vehicles,[12] California superior courts.[13] In the city of Glendale, there are street signs in Armenian.[14][15]
  3. ↑ The Lebanese government recognizes Armenian as a minority language,[16] particularly for educational purposes.[17][18]
  4. ↑ In education, according to the Treaty of Lausanne[19][20]
"https://pa.wikipedia.org/w/index.php?title=ਆਰਮੇਨੀਆਈ_ਭਾਸ਼ਾ&oldid=595305" ਤੋਂ ਲਿਆ