ਮੈਕਸਿਮ ਗੋਰਕੀ: ਰੀਵਿਜ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ

| website ਇਨਾਮ =

'''ਮੈਕਸਿਮ ਗੋਰਕੀ''' (ਰੂਸੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ - Алексе́й Макси́мович Пе́шков or Пешко́в<ref>His own pronunciation, according to his autobiography ''Detstvo'' (''Childhood''), was {{lang|ru|Пешко́в}}, but most Russians say {{lang|ru|Пе́шков}}, which is therefore found in reference books.</ref> ; ੨੮28 ਮਾਰਚ ੧੮੬੮1868 - ੧੮18 ਜੂਨ ੧੯੩੬1936) ਰੂਸ / ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਕਾਰਕੁਨ ਸਨ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਸਲੀ ਨਾਮ ਅਲੇਕਸੀ ਮੈਕਸਿਮੋਵਿਚ ਪੇਸ਼ਕੋਵ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਯਥਾਰਥਵਾਦ (socialist realism) ਨਾਮਕ ਸਾਹਿਤਕ ਢੰਗ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ ।<ref name="kirjasto">

</ref> ਸੰਨ ੧੯੦੬1906 ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ੧੯੧੩1913 ਤੱਕ ਅਤੇ ਫਿਰ ੧੯੨੧1921 ਵਲੋਂ ੧੯੨੯1929 ਤੱਕ ਉਹ ਰੂਸ ਤੋਂ ਬਾਹਰ (ਜਿਆਦਾਤਰ , ਇਟਲੀ ਦੇ ਕੈਪ੍ਰੀ ( Capri ) ਵਿੱਚ ) ਰਹੇ। ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਸਾਂਸਕ੍ਰਿਤਕ ਨੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਦੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਨਹੀ ਸੀ।

ਮੈਕਸਿਮ ਗੋਰਕੀ ਦਾ ਜਨਮ ਨਿਜ੍ਹਨੀ ਨੋਵਗੋਰੋਦ ( ਆਧੁਨਿਕ ਗੋਰਕੀ ) ਨਗਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਗੋਰਕੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਤਰਖਾਣ ਸਨ। ੧੧11 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਗੋਰਕੀ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲੱਗੇ। ੧੮੮੪1884 ਵਿੱਚ ਗੋਰਕੀ ਦਾ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀਆਂ ਨਾਲ ਜਾਣ ਪਛਾਣ ਹੋਈ। ੧੮੮੮1888 ਵਿੱਚ ਉਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਗਿਰਫਤਾਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ੧੮੯੧1891 ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ਭਰਮਣ ਕਰਨ ਗਏ। ੧੮੯੨1892 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕਹਾਣੀ ‘ਮਕਰ ਚੁਦਰਾ’ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਅਰੰਭਕ ਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰੁਮਾਂਸਵਾਦ[[ਰੋਮਾਂਸਵਾਦ]] ਅਤੇ [[ਯਥਾਰਥਵਾਦ]] ਦਾ ਮੇਲ ਵਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। [[ਬਾਜ਼ ਦਾ ਗੀਤ]] ( ੧੮੯੫ 1895) , ਤੂਫਾਨ ਦਾ ਗੀਤ ( ੧੮੯੫ 1895) ਅਤੇ ਬੁੱਢੀ ਇਜ਼ਰਗੀਲ ( ੧੯੦੧ 1901) ਨਾਮਕ ਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਾਂਤੀਵਾਦੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਜ਼ਾਹਰ ਹੋ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਦੋ ਨਾਵਲਾਂ , ਫੋਮਾ ਗੋਰਦੇਏਵ ( ੧੮੯੯ 1899) ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਜਣੇ ( ੧੯੦੧ 1901) ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਅਮੀਰ ਅਤੇ ਗਰੀਬ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ੧੮੯੯ 1899- ੧੯੦੦1900 ਵਿੱਚ ਗੋਰਕੀ ਦੀ ਜਾਣ ਪਛਾਣ ਚੇਖਵਚੈਖਵ ਅਤੇ ਲੇਵ[[ਲਿਉ ਤਾਲਸਤਾਏ]] ਨਾਲ ਹੋਈ। ਉਸੀ ਸਮੇਂ ਵਲੋਂ ਉਹ ਕ੍ਰਾਂਤੀਵਾਦੀ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲੈਣ ਲੱਗੇ। ੧੯੦੧1901 ਵਿੱਚ ਉਹ ਫਿਰ ਗਿਰਫਤਾਰ ਹੋਏ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਾਲ਼ਾ ਪਾਣੀ ਮਿਲਿਆ। ੧੯੦੨1902 ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨ ਅਕਾਦਮੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਨਰੇਰੀ ਮੈਂਬਰ ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਦਿੱਤੀ ਪਰ ਰੂਸੀ ਜਾਰ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

===ਰਚਨਾਵਾਂ===

ਇਹ ਬੁਰਜੁਆ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ‘ਨਵਾਂ ਜੀਵਨ’ ਬੋਲਸ਼ੇਵਿਕ ਅਖਬਾਰ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ। 1905 ਵਿੱਚ ਗੋਰਕੀ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਲੈਨਿਨ ਨੂੰ ਮਿਲੇ।1906ਮਿਲੇ। 1906 ਵਿੱਚ ਉਹ ਵਿਦੇਸ਼ ਗਏ , ਉਥੇ ਹੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਪੀਲੇ ਦੈਂਤ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਰਚਨਾ ਲਿਖੀ , ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕੀ ਬੁਰਜੁਆ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦੇ ਪਤਨ ਦਾ ਵਿਅੰਗਾਤਮਕ ਚਿੱਤਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਡਰਾਮਾ 'ਵੈਰੀ' (1906) ਅਤੇ ਮਾਂ ਨਾਵਲ (1906) ਵਿੱਚ ਗੋਰਕੀ ਨੇ ਬੁਰਜੁਆ ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਮਜਦੂਰਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਵਣਰਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਹੈ ਵਿਸ਼ਵ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਦਾ ਉਦਾਹਰਣ।ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਗੋਰਕੀ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਮਜਦੂਰ ਦਾ ਚਿੱਤਰ ਦਿੱਤਾ। ਲੈਨਿਨ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ। 1905 ਦੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੀ ਹਾਰ ਦੇ ਬਾਅਦ ਗੋਰਕੀ ਨੇ ਇੱਕ ਲਘੂ ਨਾਵਲ - ਪਾਪਾਂ ਦੀ ਮੰਜੂਰੀ ( ਇਸਪਾਵੇਦ ) ਲਿਖਿਆ , ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਅਧਿਆਤਮਵਾਦੀ ਭੁੱਲਾਂ ਸਨ , ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲਈ ਲੈਨਿਨ ਨੇ ਇਸਦੀ ਸਖ਼ਤ ਆਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ। ਆਖਰੀ ਲੋਕ ਅਤੇ ਗੈਰਜਰੂਰੀ ਆਦਮੀ ਦੀ ਜਿੰਦਗੀ((1911) ਵਿੱਚ ਸਾਮਾਜਕ ਕੁਰੀਤੀਆਂ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਹੈ। ਮਨਮੌਜੀ ਆਦਮੀ ਡਰਾਮੇ ਵਿੱਚ (1910) ਬੁਰਜੁਆ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀਆਂ ਦਾ ਵਿਅੰਗਾਤਮਕ ਵਰਣਨ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਗੋਰਕੀ ਨੇ ਬੋਲਸ਼ੇਵਿਕ ਸਮਾਚਾਰ ਪਤਰਾਂ ਜਵੇਜਦਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਵਦਾ ਲਈ ਅਨੇਕ ਲੇਖ ਵੀ ਲਿਖੇ। 1911-13 ਵਿੱਚ ਗੋਰਕੀ ਨੇ ਇਟਲੀ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ, ਮਨੁੱਖ , ਜਨਤਾ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। 1912-16 ਵਿੱਚ ਰੂਸ ਵਿੱਚ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਤਤਕਾਲੀਨ ਰੂਸੀ ਮੇਹਨਤਕਸ਼ਾਂ ਦੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਜਿੰਦਗੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜੀਵਨ ਕਹਾਣੀ ਦਰਜ਼ ਕੀਤੀ। 1917 ਦੀ ਅਕਤੂਬਰ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੇ ਬਾਅਦ ਗੋਰਕੀ ਵੱਡੇ ਪੈਮਾਨੇ ਉੱਤੇ ਸਾਮਾਜਕ ਕਾਰਜ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵਿਸ਼ਵ ਸਾਹਿਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਘਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। 1921ਵਿੱਚ ਰੋਗ ਦੇ ਕਾਰਨ ਗੋਰਕੀ ਇਲਾਜ ਲਈ ਵਿਦੇਸ਼ ਗਏ। ੧੯੨੪ ਤੋਂ ਉਹ ਇਟਲੀ ਵਿੱਚ ਰਹੇ। ਅਰਤਮੋਨੋਵ ਦੇ ਕਾਰਖਾਨੇ ਨਾਵਲ ਵਿੱਚ ( ੧੯੨੫ ) ਰੂਸੀ ਪੂੰਜੀਦਾਰਾਂ ਅਤੇ ਮਜਦੂਰਾਂ ਦੀ ਤਿੰਨ ਪੀੜੀਆਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ। 1931 ਵਿੱਚ ਉਹ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਪਰਤ ਆਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਨੇਕ ਪੱਤਰਕਾਵਾਂ ਅਤੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਾ ਸੰਪਾਦਨ ਕੀਤਾ। ਸੱਚੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਅਤੇ ਕਵੀ ਦਾਦੀ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਨਾਮਕ ਪੁਸਤਕਮਾਲਾਵਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰੋਤਸਾਹਨ ਦਿੱਤਾ। ਯੇਗੋਰ ਬੁਲਿਚੇਵ ਆਦਿ (1932 ) ਅਤੇ ਦੋਸਤੀਗਾਏਵ ਆਦਿ (1933) ਨਾਟਕਾਂ ਵਿੱਚ ਗੋਰਕੀ ਨੇ ਰੂਸੀ ਪੂੰਜੀਦਾਰਾਂ ਦੇ ਵਿਨਾਸ਼ ਦੇ ਲਾਜ਼ਮੀ ਕਾਰਣਾਂਕਾਰਨਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ। ਗੋਰਕੀ ਦੀ ਅੰਤਮ ਰਚਨਾ - ਕਲਿਮ ਸਮਗਿਨ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ( 1925 - 1936 ) ਅਪੂਰਣਅਪੂਰਨ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ 1880 -1917 ਦੇ ਰੂਸ ਦੇ ਮਾਹੌਲ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰਪੂਰਣ ਚਿਤਰਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਗੋਰਕੀ ਸੋਵੀਅਤ ਲੇਖਕ ਸੰਘ ਦੇ ਸਭਾਪਤੀ ਸਨ।ਉਨ੍ਹਾਂਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਮਾਧੀ ਮਾਸਕੋ ਦੇ ਕਰੇਮਲਿਨਕਰੈਮਲਿਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੈ। ਮਾਸਕੋ ਵਿੱਚ ਗੋਰਕੀ ਅਜਾਇਬ-ਘਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਨਿਜ੍ਹਨੀ ਨਾਵਗੋਰੋਦ ਨਗਰ ਨੂੰ ਗੋਰਕੀ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਗੋਰਕੀ ਦੀਆਂ ਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਦਾ ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਦੇ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਸਾਹਿਤ ਉੱਤੇ ਗਹਿਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਿਆ। ਗੋਰਕੀ ਦੀ ਅਨੇਕ ਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਹੋਈਆਂ ਹੈ।ਹਨ। ਮਹਾਨ ਹਿੰਦੀ ਲੇਖਕ [[ਪ੍ਰੇਮਚੰਦ]] ਗੋਰਕੀ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰ ਸਨ।

ਇਸ ਪਹਿਲੀ ਚੀਖ ਦੀ ਘਟਨਾ ੧ ੮੬੮੧੮੬੮ ਈ . ਦੀ ੨੮ ਮਾਰਚ ਦੀ ੨ ਵਜੇ ਰਾਤ ਦੀ ਹੈ ਲੇਕਿਨ ਨਫ਼ਰਤ ਅਤੇ ਵਿਰੋਧ ਦੀ ਇਹ ਚੀਖ ਅੱਜ ਇੰਨੇ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਵੀ ਸੁਣਾਈ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਅਜੋਕਾ ਕੌੜਾ ਸੱਚ ਹੈ ਅਤੇ ਗੋਰਕੀ ਦਾ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਅਰਥ ਹੋਰ ਕੌੜਾ ਹੈ। ਨਿਜ੍ਹਨੀ ਨੋਵੋਗਰੋਦ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਹਰ ਇੱਕ ਨਗਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਸ ਚੀਖ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।