ਸਈਅਦ ਅਹਿਮਦ ਖ਼ਾਨ: ਰੀਵਿਜ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ

'''ਸਰ ਸਈਅਦ ਅਹਿਮਦ ਖਾਨ''' ([[ਉਰਦੂ]]: سر سید احمد خان‎‎; 17 ਅਕਤੂਬਰ 1817 – 27 ਮਾਰਚ 1898), ਜਨਮ '''ਸਈਅਦ ਅਹਿਮਦ ਤਾਕਵੀਤਕਵੀ''' (Urdu: سید احمد تقوی‎)<ref>Hayaat-e-Javaid, Maulana Altaf Husain Haali, Vol. 1, pp. 25-26, Arsalaan Books, Allama Iqbal Road, Azad Kashmir</ref>, ਭਾਰਤ ਦਾ ਇੱਕ [[ਮੁਸਲਮਾਨ]] [[ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ]] ਅਤੇ [[ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰਕ]] ਸੀ।

ਸਰ ਸਈਅਦ ਅਹਿਮਦ ਖਾਨ 17 ਅਕਤੂਬਰ 1817 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੂਰਵਜ ਕਿਸੇ ਵਕਤ ਅਰਬ ਤੋਂ ਇਰਾਨ ਆਏ ਸਨ।<ref>Hayaat-e-Javaid, Maulana Altaf Husain Haali, Vol. 1, pp. 26, Arsalaan Books, Allama Iqbal Road, Azad Kashmir</ref> ਫਿਰ ਉਥੋਂ ਅਕਬਰ ਦੇ ਜਮਾਨੇ ਵਿੱਚ[[ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ]] ਵਿੱਚ ਹੇਰਾਤ ਆ ਵਸੇ।<ref name="LW">{{cite book|title=The Life and Work of Syed Ahmed Khan, C. at S. L.|publisher= Black wood |last=GRAHAM|first=George Farquhar|pages=1|year=1885}}</ref> ਅਤੇ ਸ਼ਾਹਜਹਾਂ ਦੇ ਜਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਹਰਾਤਹੇਰਾਤ ਤੋਂ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਆਏ ਸਨ। ਜਮਾਨੇ ਦੇ ਦਸਤੂਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਅਰਬੀ ਫਾਰਸੀ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਅਰੰਭਕ ਸਿੱਖਿਆ ਆਪਣੇ ਨਾਨਾ ਖਵਾਜਾ ਫਰੀਦ ਉੱਦੀਨ ਅਹਿਮਦ ਖਾਨ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਅਰੰਭਕ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ [[ਕੁਰਾਨ]] ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਅਰਬੀ ਅਤੇ ਫਾਰਸੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਅਧਿਅਨ ਵੀ ਕੀਤਾ। ਇਸਦੇ ਇਲਾਵਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਿਸਾਬ, ਚਿਕਿਤਸਾ ਅਤੇ ਇਤਹਾਸ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ। ਪਤ੍ਰਿਕਾ 'ਸਈਅਦ ਉਲ ਅਕਬਰ' ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਨਾਲ ਮਿਲਕੇ ਉਰਦੂ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲੀ ਪ੍ਰਿੰਟਿੰਗ ਪ੍ਰੈੱਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਸਰ ਸਈਅਦ ਨੇ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਮੈਡੀਸਨ ਦਾ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਲੇਕਿਨ ਕੋਰਸ ਪੂਰਾ ਨਾ ਕੀਤਾ।

ਅਰੰਭਕ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮਾਸੜ ਮੌਲਵੀ ਖਲੀਲ ਅੱਲ੍ਹਾ ਕੋਲੋਂ ਕਾਨੂੰਨੀ ਕੰਮ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ 1837 ਵਿੱਚ ਆਗਰਾ ਵਿੱਚ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਦੇ ਦਫ਼ਤਰ ਵਿੱਚ ਬਤੌਰ ਨਾਇਬ ਮੁਨਸ਼ੀ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲੱਗੇ। 1841 ਅਤੇ 1842 ਵਿੱਚ ਮੈਨਪੁਰੀ ਅਤੇ 1842 ਅਤੇ 1846 ਤੱਕ ਫਤੇਹਪੁਰ ਸੀਕਰੀ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰੀ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨਿਭਾਈਆਂ। ਮਿਹਨਤ ਅਤੇ ਈਮਾਨਦਾਰੀ ਨਾਲ ਤਰੱਕੀ ਕਰਦੇ ਹੋਏ 1846 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਸਦਰ ਅਮੀਨ ਨਿਯੁਕਤ ਹੋਏ। ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਿਤਾਬ "ਆਸਾਰ ਅਲਸਨਾਦੀਦ", 1847 ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ। 1845 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਤਬਾਦਲਾ ਜਿਲਾ ਬਿਜਨੌਰ ਹੋ ਗਿਆ। ਜਿਲਾ ਬਿਜਨੌਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਤੁਸੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਤਾਬ "ਸਰਕਸ਼ੀ ਜਿਲਾ ਬਿਜਨੌਰ", ਲਿਖੀ। ਹਿੰਦ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਜੰਗ-ਏ-ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਉਹ ਬਿਜਨੌਰ ਵਿੱਚ ਸਨ। ਇਸ ਔਖੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਈ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪੁਰਸ਼ਾਂ, ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਬਚਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਹ ਕੰਮ ਇਨਸਾਨੀ ਹਮਦਰਦੀ ਅਤੇ ਬਰਤਾਨੀਆ ਨਾਲ ਵਫਾਦਾਰੀ ਨਾਤੇ ਕੀਤਾ।<ref name="Glasse, Cyril, (2001)">Glasse, Cyril, ''The New Encyclopedia of Islam'', Altamira Press, (2001)</ref> ਅਮਨ ਹੋ ਜਾਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਸੇਵਾ ਦੇ ਬਦਲੇ ਇਨਾਮ ਦੇਣ ਲਈ ਇੱਕ ਜਾਗੀਰ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਹੋਈ ਜਿਸਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।