|
}}
'''ਬਾਲ ਗੰਗਾਧਰ ਤਿਲਕ''' (੨੩[[ਮਰਾਠੀ]]: ਜੁਲਾਈ ੧੮੫੬ - ੧ ਅਗਸਤ ੧੯੨੦)<ref>({{cite web audio| url=http://www.iloveindia.com/indian-heroes/bal-gangadharMa-tilakLokmanyaTilak.html ogg|बाळ title=Balगंगाधर Gangadharटिळक}}) Tilak23 Biographyਜੁਲਾਈ, |1856 accessdate=੮- ਅਕਤੂਬਰ1ਅਗਸਤ ੨੦੧੨}}</ref>1920) ਭਾਰਤ ਦੇ ਇਕਇੱਕ ਅਜ਼ਾਦੀ ਘੁਲਾਟੀਏ,ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਨੇਤਾ, ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰਕ ਅਤੇ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੈਨਾਪਤੀ ਸਨ। ਇਹ ਭਾਰਤੀ ਜੰਗਸੁਤੰਤਰਤਾ ਅਜ਼ਾਦੀਸੰਗਰਾਮ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰੇਲੋਕਪ੍ਰਿਅ ਨੇਤਾ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਰਤ ਵਿਚਵਿੱਚ ਪੂਰੀਪੂਰਨ ਅਜ਼ਾਦੀਸਵਰਾਜ ਦੀ ਮੰਗ ਚੁੱਕੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਥਨ ‘ਅਜ਼ਾਦੀ‘ਸਵਰਾਜ ਮੇਰਾ ਜਮਾਂਦਰੂਜਨਮ ਹੱਕਸਿੱਧ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ ਅਤੇ ਮੈਂ ਇਸਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਰਹਾਗਾਂ’ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਤਿਕਾਰ ਨਾਲ ਲੋਕਮਾਨਿਆ (ਪੂਰੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਸਨਮਾਨਿਤ) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।<ref name="Lokamany Tilak: Father of Indian Unrest and Maker of Modern India">{{cite webbook|title=Lokamany Tilak: Father of Indian Unrest and Maker of Modern India|year=1956|publisher=John Murray; 1St Edition edition (1956)|url=http://freeindiawww.orgamazon.com/biographiesLokamany-Tilak-Father-Indian-Unrest/tilakdp/ B0006D9MV4| titleauthor=SwarajD. is my birthrightV. Tahmankar| accessdate=੮5 ਅਕਤੂਬਰਫਰਵਰੀ ੨੦੧੨2013}}</ref> ਓਹਨਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਬਣਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਤਿਕਾਰ ਨਾਲ਼ ਲੋਕਮਾਨਿਆ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
==ਪ੍ਰਾਰੰਭਿਕ ਜੀਵਨ==
੧ ਅਗਸਤ ੧੯੨੦ ਵਿਚ [[ਮੁੰਬਈ|ਬੰਬਈ]] ਵਿਚ ਤਿਲਕ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ [[ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ]] ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਧੁਨਿਕ ਭਾਰਤ ਦਾ ਨਿਰਮਾਤਾ ਅਤੇ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੇ ਜਨਕ ਦਾ ਖ਼ਿਤਾਬ ਦਿੱਤਾ।
ਤਿਲਕ ਦਾ ਜਨਮ ੨੩23 ਜੁਲਾਈ , ੧੮੫੬1856 ਨੂੰ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਰਤਨਾਗਿਰੀ ਜਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref name="EMINENT PERSONALITIES">{{cite web | title=EMINENT PERSONALITIES|url=http:// wwwratnagiri. culturalindianic. netin/ leadersTourism/ bal-gangadhar-tilakemi_person. html aspx| title=ਬਾਲ ਗੰਗਾਧਰ ਤਿਲਕ | accessdate= ੮5 ਅਕਤੂਬਰਫਰਵਰੀ ੨੦੧੨2013}}</ref> ਨੂੰ [[ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] ਦੇ ਰਤਨਾਗਿਰੀ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਆਧੁਨਿਕ ਕਾਲਜ ਸਿੱਖਿਆ ਪਾਉਣ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਭਾਰਤੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਵਿੱਚੋਂ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੁੱਝ ਸਮਾਂ ਸਕੂਲ ਅਤੇ ਕਾਲਜਾਂ ਵਿਚਵਿੱਚ ਹਿਸਾਬਗਣਿਤ ਪੜਾਇਆ। ਅੰਗਰੇਜ਼ੀਅੰਗਰੇਜੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਉਹ ਘੋਰ ਆਲੋਚਕ ਸਨ ਅਤੇ ਮੰਨਦੇ ਸਨ ਕਿ ਇਹ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਅਤਾਸਭਿਅਤਾ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਬੇਅਦਬੀਅਪਮਾਨ ਸਿਖਾਉਂਦੀਸਿਖਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੱਖਣ ਸਿੱਖਿਆ ਸੋਸਾਇਟੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦੀ ਤਾਂਕਿ [[ਭਾਰਤ ]] ਵਿਚਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਪੱਧਰ ਸੁਧਰੇ। <ref>Michael Edwardes, A History of India (New York: Farrar, Straus and Cudahy, 1961), 322.</ref>▼
==ਸਵਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗਰਾਮ==
==ਜੀਵਨ==
ਬਾਲਗੰਗਾਧਰ ਤਿਲਕ
ਤਿਲਕ ਨੇ ਮਰਾਠੀ ਵਿਚਵਿੱਚ ਮਰਾਠਾ ਦਰਪਣ ਕੇਸਰੀ ਨਾਮਕ ਰੋਜ਼ਾਨਾਦੈਨਿਕ ਅਖ਼ਬਾਰਸਮਾਚਾਰ ਪੱਤਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਜੋ ਜਲਦੀ ਹੀ ਜਨਤਾ ਵਿਚਵਿੱਚ ਹਰਮਨਬਹੁਤ ਪਿਆਰਾਲੋਕਪ੍ਰਿਅ ਹੋ ਗਿਆ। ਤਿਲਕ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀਅੰਗਰੇਜੀ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਬੇਰਹਿਮੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਹੀਨ ਭਾਵਨਾ ਦੀ ਬਹੁਤ ਆਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਕਿ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਤੁਰੰਤ ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀਪੂਰਨ ਅਜ਼ਾਦੀਸਵਰਾਜ ਦੇਵੇ। ਕੇਸਰੀ ਵਿਚਵਿੱਚ ਛਪਣ ਵਾਲ਼ੇਵਾਲੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲੇਖਾਂ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਜੇਲ੍ਹ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ। ▼▲ਤਿਲਕ ਦਾ ਜਨਮ ੨੩ ਜੁਲਾਈ ੧੮੫੬<ref>{{cite web | url=http://www.culturalindia.net/leaders/bal-gangadhar-tilak.html | title=ਬਾਲ ਗੰਗਾਧਰ ਤਿਲਕ | accessdate=੮ ਅਕਤੂਬਰ ੨੦੧੨}}</ref> ਨੂੰ [[ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] ਦੇ ਰਤਨਾਗਿਰੀ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਆਧੁਨਿਕ ਕਾਲਜ ਸਿੱਖਿਆ ਪਾਉਣ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਭਾਰਤੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਵਿੱਚੋਂ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੁੱਝ ਸਮਾਂ ਸਕੂਲ ਅਤੇ ਕਾਲਜਾਂ ਵਿਚ ਹਿਸਾਬ ਪੜਾਇਆ। ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਉਹ ਘੋਰ ਆਲੋਚਕ ਸਨ ਅਤੇ ਮੰਨਦੇ ਸਨ ਕਿ ਇਹ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਅਤਾ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਬੇਅਦਬੀ ਸਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੱਖਣ ਸਿੱਖਿਆ ਸੋਸਾਇਟੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦੀ ਤਾਂਕਿ [[ਭਾਰਤ]] ਵਿਚ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਪੱਧਰ ਸੁਧਰੇ।
ਤਿਲਕ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ ਵਿਚਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ ਪਰ ਜਲਦੀ ਹੀ ਉਹ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਨਰਮਪੰਥੀ ਰਵੱਈਏਰਵੈਏ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ਵਿਰੁੱਧ ਬੋਲਣ ਲੱਗੇ। ੧੯੦੭1907 ਵਿਚਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਗਰਮ ਦਲ ਅਤੇ ਨਰਮ ਦਲ ਵਿਚਵਿੱਚ ਵੰਡੀ ਗਈ। ਗਰਮ ਦਲ ਵਿਚਵਿੱਚ ਤਿਲਕ ਦੇ ਨਾਲ਼ਨਾਲ [[ਲਾਲਾ ਲਾਜਪਤ ਰਾਏ ]] ਅਤੇ ਬਿਪਿਨ ਚੰਦ੍ਰਚੰਦਰ ਪਾਲ ਸ਼ਾਮਿਲਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਇਸ ਤਿੰਨਾਂ ਨੂੰ ਲਾਲ , -ਬਾਲ , -ਪਾਲ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ਼ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਣ ਲਗਾ।ਲਗ। ੧੯੦੮1908 ਵਿਚਵਿੱਚ ਤਿਲਕ ਨੇ ਕ੍ਰਾਂਤੀਵਾਦੀ ਪ੍ਰਫੁੱਲ ਚਕੀ ਅਤੇ ਖੁਦੀਰਾਮ ਬੋਸ ਦੇ ਬੰਬ ਹਮਲੇ ਦੀਦਾ ਹਮਾਇਤਸਮਰਥਨ ਕੀਤੀਕੀਤਾ ਜਿਸਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਨਾਲ਼ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਰਮਾ (ਹੁਣ [[ਮਿਆਂਮਾਰ ]]) ਵਿਚਵਿੱਚ ਜੇਲ੍ਹ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਜੇਲ੍ਹ ਤੋਂ ਛੁੱਟ ਕੇ ਉਹ ਫਿਰ ਕਾਂਗਰਸ ਵਿਚਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ੧੯੧੬–੪੮1916-18 ਵਿਚਵਿੱਚ ਐਨੀ ਬੀਸੇਂਟ ਅਤੇ ਮੁਹੱਮਦਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ ਜਿਨਾਹਜਿੰਨਾਹ ਦੇ ਨਾਲ਼ਨਾਲ ਸੰਪੂਰਣ ਭਾਰਤੀ ਹੋਮ ਰੂਲ ਲੀਗ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। <ref>Prof R.P. Chaturvedi. "[http://books.google.co.in/books?id=EgEZRS4xer0C&pg=PT153&lpg=PT153&dq=tilak+said+hindi+should+be+national+language&source=bl&ots=Gvr5I0AhvH&sig=K4YyKdIPiYALoH4Uv1Xy9J5lbNk&hl=en&sa=X&ei=aoVtUYPkGNDLrQeVq4GACw&redir_esc=y Great Personalities]" , Upkar's, p. 144R</ref>▼== ਜੰਗ ਅਜ਼ਾਦੀ ==
▲ਤਿਲਕ ਨੇ ਮਰਾਠੀ ਵਿਚ ਮਰਾਠਾ ਦਰਪਣ ਕੇਸਰੀ ਨਾਮਕ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਅਖ਼ਬਾਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਜੋ ਜਲਦੀ ਹੀ ਜਨਤਾ ਵਿਚ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਤਿਲਕ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਬੇਰਹਿਮੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਹੀਨ ਭਾਵਨਾ ਦੀ ਬਹੁਤ ਆਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਕਿ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਤੁਰੰਤ ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦੇਵੇ। ਕੇਸਰੀ ਵਿਚ ਛਪਣ ਵਾਲ਼ੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲੇਖਾਂ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਜੇਲ੍ਹ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ।
▲ਤਿਲਕ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਏ ਪਰ ਜਲਦੀ ਹੀ ਉਹ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਨਰਮਪੰਥੀ ਰਵੱਈਏ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਬੋਲਣ ਲੱਗੇ। ੧੯੦੭ ਵਿਚ ਕਾਂਗਰਸ ਗਰਮ ਦਲ ਅਤੇ ਨਰਮ ਦਲ ਵਿਚ ਵੰਡੀ ਗਈ। ਗਰਮ ਦਲ ਵਿਚ ਤਿਲਕ ਦੇ ਨਾਲ਼ [[ਲਾਲਾ ਲਾਜਪਤ ਰਾਏ]] ਅਤੇ ਬਿਪਿਨ ਚੰਦ੍ਰ ਪਾਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ। ਇਸ ਤਿੰਨਾਂ ਨੂੰ ਲਾਲ, ਬਾਲ, ਪਾਲ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ਼ ਜਾਣਿਆ ਜਾਣ ਲਗਾ। ੧੯੦੮ ਵਿਚ ਤਿਲਕ ਨੇ ਕ੍ਰਾਂਤੀਵਾਦੀ ਪ੍ਰਫੁੱਲ ਚਕੀ ਅਤੇ ਖੁਦੀਰਾਮ ਬੋਸ ਦੇ ਬੰਬ ਹਮਲੇ ਦੀ ਹਮਾਇਤ ਕੀਤੀ ਜਿਸਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਨਾਲ਼ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਰਮਾ (ਹੁਣ [[ਮਿਆਂਮਾਰ]]) ਵਿਚ ਜੇਲ੍ਹ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਜੇਲ੍ਹ ਤੋਂ ਛੁੱਟ ਕੇ ਉਹ ਫਿਰ ਕਾਂਗਰਸ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ੧੯੧੬–੪੮ ਵਿਚ ਐਨੀ ਬੀਸੇਂਟ ਅਤੇ ਮੁਹੱਮਦ ਅਲੀ ਜਿਨਾਹ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਸੰਪੂਰਣ ਭਾਰਤੀ ਹੋਮ ਰੂਲ ਲੀਗ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।
==ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰ==
ਤਿਲਕ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸੁਧਾਰ ਲਿਆਉਣ ਦੇ ਜਤਨ ਕੀਤੇ । ਕੀਤੇ। ਉਹ ਬਾਲ - ਵਿਆਹ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਨ । ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਿੰਦੀ ਨੂੰ ਸੰਪੂਰਣ ਭਾਰਤ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਬਣਾਉਣ ਉੱਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ । ਦਿੱਤਾ। ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਾਰਵਜਨਿਕ ਗਣੇਸ਼ੋਤਸਵ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਜੋ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਸਵਰਾਜ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਪਹੁੰਚਾਣ ਲਈ ਇੱਕ ਰੰਗ ਮੰਚ ਉਪਲੱਬਧ ਹੋਵੇ । ਹੋਵੇ। ਭਾਰਤੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ , ਪਰੰਪਰਾ ਅਤੇ ਇਤਹਾਸ ਉੱਤੇ ਲਿਖੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲੇਖਾਂ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਸਵੈਮਾਨ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਜਾਗ੍ਰਤ ਹੋਈ । ਹੋਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਉੱਤੇ ਲੱਗਭੱਗ 2 ਲੱਖ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਾਹ - ਸੰਸਕਾਰ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ । ਲਿਆ।
==ਮੌਤ==
ਸੰਨ 1919 ਈ. ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਬੈਠਕ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਪਰਤਣ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਤਿਲਕ ਇਨ੍ਹੇ ਨਰਮ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਾਂਟੇਗਿਊ-ਚੇਮਸਫੋਰਡ ਸੁਧਾਰਾਂ ਦੇ ਜਰਿਏ ਸਥਾਪਤ ਲੇਜਿਸਲੇਟਿਵ ਕਾਉਂਸਿਲਜ (ਵਿਧਾਈ ਪਰਿਸ਼ਦਾਂ) ਦੇ ਚੋਣ ਦੇ ਬਾਈਕਾਟ ਦੀ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਨੀਤੀ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਇਸਦੇ ਬਜਾਏ ਤਿਲਕ ਨੇ ਖੇਤਰੀ ਸਰਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੁਆਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸੁਧਾਰਾਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ‘ਪ੍ਰਤਿਉੱਤਰਪੂਰਣ ਸਹਿਯੋਗ’ ਦੀ ਨੀਤੀ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਨ।ਲੇਕਿਨ ਨਵੇਂ ਸੁਧਾਰਾਂ ਨੂੰ ਨਿਰਣਾਇਕ ਦਿਸ਼ਾ ਦੇਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ 1 ਅਗਸਤ, ਸੰਨ 1920 ਈ. ਵਿੱਚ ਬੰਬਈvਿੱਚ ਤਿਲਕ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਧੁਨਿਕ ਭਾਰਤ ਦਾ ਨਿਰਮਾਤਾ ਅਤੇ ਨਹਿਰੂ ਜੀ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੇ ਜਨਕ ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਦਿੱਤੀ।
==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}}
{{ਅੰਤਕਾ}}
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ]]
| 