ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਹੱਤਿਆਕਾਂਡ: ਰੀਵਿਜ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ

੧੩ ਅਪ੍ਰੈਲ ੧੯੧੯ ਬਰਾਉਜ ਐਤਵਾਰ ਦੇ ਦਿਨ ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਨਾਗਰਿਕ ਸ਼ਾਮ ਦੇ ੪ ਵਜੇ ਆਪਣੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਡਾਕਟਰ ਸੈਫੁੱਦੀਨ ਕਚਲੋਕਿਚਲੂ ਅਤੇ ਡਾਕਟਰ ਸਤਿਅਪਾਲਸਤਿਆਪਾਲ ਦੀ ਗਿਰਫਤਾਰੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਲਈ ਜਲਿਆਨਵਾਲਹਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗਬਾਗ਼ ਵਿੱਚ ਇਕੱਠਾ ਹੋਏ। ਸਰਕਾਰਜਨਰਲ ਡਾਇਰ ਕਿਸੇ ਵੱਡੀ ਬਗਾਵਤ ਨੂੰ ਭਾਂਪਦਿਆਂ ਨੇ ਸਭਾ ਜਲੋਸੋਂਜਲਸਿਆਂ ਉੱਤੇ ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਰੋਕ ਲਗਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਹ ਬਾਗ ਦੋ ਸੌ ਗਜ ਲੰਮਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸੌ ਗਜ ਚੌਡ਼ਾਚੌੜਾ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਦੀਵਾਰ ਸੀ ਅਤੇ ਦੀਵਾਰ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਘਰ ਸਨ। ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣ ਲਈ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਤੰਗ ਰਸਤਾ ਸੀ। ਸਾਰੇਸਾਰਾ ਬਾਗ ਕੱਛਾਖਚਾ ਖਿੱਚਖਚ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਅਤੇਇਸ ਲੋਕਸਮੇਂ ਮਕਰਰੇਂਜਨਰਲ ਦੇਡਾਇਰ ਤਕਰਰੇਂਨੇ ਸੁਣ50 ਰਹੇਗੋਰਖਾ ਸਨਸੈਨਿਕਾਂ ੧੩ਨੂੰ ਅਪ੍ਰੈਲਲੈ ਕੇ ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ਼ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਘੇਰ ਸਾੜ੍ਹੇਲਿਆ ਚਾਰਅਤੇ ਵਜੇਮਸ਼ੀਨਗੰਨਾਂ ਨਾਲ ਅੰਧਾਧੁੰਦ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਲੱਗਪਗ 10 ਮਿੰਟ ਤੱਕ ਅਮ੍ਰਿਤਸਰਗੋਲੀਬਾਰੀ ਅਤੇਜਾਰੀ ਆਸਪਾਸਰਹੀ। ਉਦੋਂ ਬੰਦ ਹੋਈ ਜਦੋਂ ਬਾਰੂਦ ਮੁੱਕ ਗਿਆ। ਡਾਇਰ ਅਨੁਸਾਰ 1,650 ਗੋਲੀਆਂ ਚਲੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਇਹ ਗਿਣਤੀ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੇ ਘਟਨਾ ਸਥਾਨ ਤੋਂ ਚੁਗੇ ਖੋਖਿਆਂ ਉੱਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਲੱਗਦੀ ਹੈ।<ref name="Collett, pp 266,337">Collett, ''The Butcher of Amritsar: General Reginald Dyer'' pp 266,337</ref> ਸਰਕਾਰੀ ਸਰੋਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ 379 ਲਾਸਾਂ<ref name="Collett, pp 266,337"/> ਅਤੇ ਕੋਲ1,100 ਵਲੋਂਜਖਮੀਆਂ ਲੱਗਭੱਗਦੀ ਪੰਦਰਹਪਛਾਣ ਵਲੋਂਕੀਤੀ ਵੀਹਗਈ। ਹਜਾਰ[[ਭਾਰਤੀ ਲੋਕਾਂਰਾਸ਼ਟਰੀ ਬਾਗਕਾਂਗਰਸ]] ਵਿੱਚਅਨੁਸਾਰ ਜਮਾਂਪੀੜਤਾਂ ਹੋਦੀ ਚੁੱਕੇਗਿਣਤੀ 1,500 ਤੋਂ ਵਧ ਅਤੇ ਮਰਨ ਵਾਲੇ ਲੱਗਪਗ 1,000 ਸਨ। <ref>Brian Lapping, ''End of Empire,'' p. 38, 1985</ref>