|
<big> '''ਹਿਸਾਬ ਦਿਫਰੇਨਸੀਆਲਡਿਫਰੈਂਸੀਅਲ ਅਤੇ ਇਨਤੇਗਰਾਲਇਨਟੈਗਰਲ ਕੈਲਕੂਲਸ ''' (Differential and Integral Calculus) [[ਗਣਿਤ]] ਦੀ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਖ਼ਾਸ ਸ਼ਾਖਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ [[ਬੀਜਗਣਿਤ |ਅਲਜਬਰਾ]] (Algebra) ਅਤੇ [[ਅਰੀਥਮਾਤੀਕਅੰਕਗਣਿਤ]] (Arithmetic) ਤੋ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋਈ ਹੈ । ਇਸ ਦੇ ਦੋ ਹਿੱਸੇ ਹਨਃ
:ਹਿਸਾਬ*ਡਿਫਰੈਂਸੀਅਲ ਦਿਫਰੇਨਸੀਆਲਕੈਲਕੂਲਸ (Differential Calculus)
:ਹਿਸਾਬ*ਇਨਟੈਗਰਲ ਇਨਤੇਗਰਾਲਕੈਲਕੂਲਸ (Integral Calculus)
ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਵਿਚ ਇੱਕ ਚੀਜ਼ ਸਾਂਝੀ ਹੈਃ ਲਾ-ਹੱਦ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਛੋਟੀਆ ਲਾ-ਹੱਦ ਰਕਮਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਹਿਸਾਬ ਕਰਨਾ । </big>
==ਡਿਫਰੈਂਸੀਅਲ ਕੈਲਕੂਲਸ==
==ਹਿਸਾਬ ਦਿਫਰੇਨਸੀਆਲ==
[[File:Sec2tan.gif|right|thumb|300px|]]
<big> ਹਿਸਾਬ ਦਿਫਰੇਨਸੀਆਲਡਿਫਰੈਂਸੀਅਲ ਅਤੇ ਇਨਤੇਗਰਾਲਇਨਟੈਗਰਲ ਕੈਲਕੂਲਸ ਦੀ ਇਸ ਸ਼ਾਖ਼ਾ ਦਾ ਮਕਸਦ ਕਿਸੀ ਵੀ ਰਾਸ਼ੀ ਵਿਚ ਹੋ ਰਹੇ ਬਦਲਾਵਾਂ ਦੀ ਰਫਤਾਰਦਰ ਮਾਪਣਾ ਹੈ । ਇਸ ਦਰ ਨੂੰ '''ਦੇਰੀਵਾਤੀਵਡੇਰੀਵੇਟਿਵ''' (Derivative) ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । </big>
:<math>m= {\Delta y \over{\Delta x}}</math>
<div style="text-align:right;">
::<big><math> m </math> = ਦੇਰੀਵਾਤੀਵਡੇਰੀਵੇਟਿਵ, <math> {\Delta y} </math> = y ਵਿਚ ਬਦਲਾਵ ਅਤੇ <math> {\Delta x} </math> = x ਵਿਚ ਬਦਲਾਵ </big>
</div>
<big> ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ Δ''y'' = ''m'' Δ''x''. </big>
==ਡਿਫਰੈਂਸੀਅਲ ਕੈਲਕੂਲਸ==
==ਹਿਸਾਬ ਇਨਤੇਗਰਾਲ==
[[File:Integral as region under curve.svg|left|thumb|280px|]]
<big> ਇਹ ਜੋੜਨ ਦਾ ਇੱਕ ਖ਼ਾਸ ਢੰਗ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਹੀ ਛੋਟੀਆਛੋਟੀਆਂ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾਵੱਡੀਆਂ ਰਕਮਾਵਾਂਰਕਮਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਕਲਾਂ ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ ਕੱਢਣ ਲਈ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਖ਼ਾਸ ਸੂਰਤ (ਤ੍ਰਿਕੋਣ ਵਗੈਰਾ) ਨਹੀ ਹੁੰਦੀ । </big>
==ਹੋਰ ਮਾਲੂਮਾਤ==
* [http://mathworld.wolfram.com/topics/CalculusandAnalysis.html ਹਿਸਾਬ ਦਿਫਰੇਨਸੀਆਲਡਿਫਰੈਂਸੀਅਲ ਅਤੇ ਇਨਤੇਗਰਾਲਇਨਟੈਗਰਲ ਕੈਲਕੂਲਸ ਬਾਰੇ ਹੋਰ ਮਾਲੂਮਾਤਜਾਣਕਾਰੀ ਵੂਲਫਰਾਮ ਅਲਫਾ 'ਤੇ]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿਸਾਬ]]
| 