|
|
ਅਸ਼ਟਧਿਆਯੀਅਸ਼ਟਧਿਆਈ ([[IAST]]: ''{{IAST|Aṣṭādhyāyī}}'' [[ਦੇਵਨਾਗਰੀ]]: अष्टाध्यायी) ਯਾਨੀ ਅੱਠ ਅਧਿਆਇਆਂ ਵਾਲੀਵਾਲਾ ਮਹਾਰਿਸ਼ੀ [[ਪਾਣਿਨੀ]] ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਤ [[ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ]] [[ਵਿਆਕਰਣ]] ਦਾ ਇੱਕ ਅਤਿਅੰਤ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਗਰੰਥ (500 ਈਪੂ) ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਅੱਠ ਅਧਿਆਏ ਹਨ; ਹਰ ਇੱਕ ਅਧਿਆਏ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਪਾਦ ਹਨ; ਹਰ ਇੱਕ ਪਾਦ ਵਿੱਚ 38 ਤੋਂ 220 ਤੱਕ ਨਿਯਮਸੂਤਰ ਹਨ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਅਸ਼ਟਧਿਆਯੀਅਸ਼ਟਧਿਆਈ ਵਿੱਚ ਅੱਠ ਅਧਿਆਏ, ਬੱਤੀ ਪਾਦ ਅਤੇ ਸਭ ਮਿਲਾਕੇ ਲਗਪਗ 3155 ਨਿਯਮਸੂਤਰ ਹਨ। ਅਸ਼ਟਧਿਆਯੀ ਉੱਤੇ ਮਹਾਮੁਨਿਮਹਾਮੁਨੀ [[ਕਾਤਯਾਯਨ]] ਦਾ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਵਾਰਤਕ ਗਰੰਥ ਹੈ ਅਤੇ ਨਿਯਮਸੂਤਰਾਂ ਅਤੇ ਵਾਰਤੀਕੋਂਵਾਰਤਿਕਾਂ ਉੱਤੇ ਪਤੰਜਲੀ ਦਾ ਮਨਭਾਉਂਦਾ ਵਿਵਰਣਾਤਮਕ ਗਰੰਥ ਮਹਾਂਭਾਸ਼ਾਯ ਹੈ। ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ ਨਿਯਮ ਸੂਤਰ, ਵਾਰਤਕ ਅਤੇ ਮਹਾਂਭਾਸ਼ਾਯ ਤਿੰਨਾਂਤਿੰਨੋਂ ਸਮਿੱਲਤਮਿਲ ਰੂਪਪਾਣਿਨੀ ਵਿੱਚ ਪਾਣਿਨੀਯਦੀ ਵਿਆਕਰਣ ਕਹਾਂਦਾਕਹਾਉਂਦੇ ਹੈਹਨ ਅਤੇ ਸੂਤਰਕਾਰ ਪਾਣਿਨੀ , ਵਾਰਤੀਕਕਾਰਵਾਰਤਿਕਕਾਰ ਕਾਤਯਾਯਨ ਅਤੇ ਭਾਸ਼ਾਕਾਰ ਪਤਞਜਲਿਪਤੰਜਲੀ ਤਿੰਨਾਂਤਿੰਨੋਂ ਵਿਆਕਰਣ ਦੇ ਤਰਿਮੁਨਿਤ੍ਰੈਮੁਨੀ ਕਹਾਂਦੇਕਹਾਉਂਦੇ ਹਨ । <brਹਨ। />
{{ਅਧਾਰ}}
ਅਸ਼ਟਧਿਆਯੀ ਛੇ ਵੇਦਾਂਗੋਂ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਸ਼ਟਧਿਆਯੀ ਵਿੱਚ 3155 ਨਿਯਮ ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਵਰਣਸਮਾੰਨਾਏ ਦੇ 14 [[ਪ੍ਰਤਯਾਹਾਰ]] ਨਿਯਮ ਹਨ। ਅਸ਼ਟਧਿਆਯੀ ਦਾ ਮਾਪ ਇੱਕ ਸਹਸਰ ਅਨੁਸ਼ਟੁਪ ਸ਼ਲੋਕ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ । ਮਹਾਂਭਾਸ਼ਾਯ ਵਿੱਚ ਅਸ਼ਟਧਿਆਯੀ ਨੂੰ ਸਰਵਵੇਦ - ਪਰਿਸ਼ਦ - ਸ਼ਾਸਤਰ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਅਰਥਾਤ ਅਸ਼ਟਧਿਆਯੀ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਕਿਸੇ ਵੇਦਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੱਕ ਸੀਮਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋਕੇ ਸਾਰੇ ਵੈਦਿਕਸੰਹਿਤਾਵਾਂ ਨਾਲ ਸੀ।
|