ਸਰਿਊ ਦਰਿਆ

ਰਾਮਚਰਿਤ ਮਾਨਸ ਦੀ ਇਸ ਚੌਪਾਈ ਵਿੱਚ ਸਰਯੂ ਨਦੀ (ਸਰਜੂ ਵੀ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ; ਦੇਵਨਾਗਰੀ. सरयु saráyu- f., ਵਰਰਮਾਨ ਦੇਵਨਾਗਰੀ. सरयू sarayū-) ਨੂੰ ਅਯੋਧਿਆ ਦੀ ਪਛਾਣ ਦਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਚਿੰਨ੍ਹ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਰਾਮ ਦੀ ਜਨਮ-ਭੂਮੀ ਅਯੋਧਿਆ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਰਯੂ ਨਦੀ ਦੇਦਾਵਾਂਤਟ ’ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਅਯੋਧਿਆ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਅਤੇ ਸੱਤ ਪਵਿੱਤਰ ਤੀਰਥ-ਅਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਅਯੋਧਿਆ ਨੂੰ ਅਥਰਵ ਵੇਦ ਵਿੱਚ “ਰੱਬ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ” ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਸੰਪੰਨਤਾ ਦੀ ਤੁਲਣਾ ਸਵਰਗ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।

ਸਰਯੂ
ਸਰੋਤ	ਹਿਮਾਲਿਆ
ਦਹਾਨਾ	ਗੰਗਾ ਦੀ ਸਹਾਇਕ ਨਦੀ
ਲੰਬਾਈ	{{{length_ਕਿਮੀ}}} ਕਿਮੀ ({{{length_mi}}} mi)350 ਕਿਲੋਮੀਟਰ
ਸਰੋਤ ਉਚਾਈ	4150 ਮੀਟਰ
ਬੇਟ ਖੇਤਰਫਲ	ਪੂਰਬੀ ਕੁਮਾਊਂ - ਪੱਛਮੀ ਨੇਪਾਲ

ਇਤਿਹਾਸ

ਨਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਸਰਯੂ ਨਦੀ ਦਾ ਅਸਤੀਤਵ ਵੀ ਹੁਣ ਖਤਰੇ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਰਾਮਾਇਣ ਅਨੁਸਾਰ ਭਗਵਾਨ ਰਾਮ ਨੇ ਇਸ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਸਮਾਧੀ ਲਈ ਸੀ। ਸਰਯੂ ਨਦੀ ਦਾ ਉਦ‌ਆਗਮ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਬਹਰਾਇਚ ਜਿਲ੍ਹੇ ਤੋਂ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਨਦੀ ਗੋਂਡਾ ਦੇ ਪਰਸਪੁਰ ਤਹਿਸੀਲ ਵਿੱਚ ਪਸਕਾ ਨਾਮਕ ਤੀਰਥ-ਅਸਥਾਨ ਉਤੇ ਘਾਘਰਾ ਨਦੀ ਨਾਲ ਮਿਲਦੀ ਸੀ। ਪ੍ਰੰਤੂ ਹੁਣ ਇੱਥੇ ਬੰਨ੍ਹ ਬੰਨ ਜਾਣ ਤੋਂ ਇਹ ਨਦੀ ਪਸਕਾ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 8 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਅੱਗੇ ਚੰਦਾਪੁਰ ਨਾਮਕ ਸਥਾਨ ’ਤੇ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਅਯੋਧਿਆ ਤੱਕ ਇਹ ਨਦੀ ਸਰਯੂ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਨਦੀ ਘਾਘਰਾ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਰਯੂ ਨਦੀ ਦੀ ਕੁੱਲ ਲੰਮਾਈ ਲਗਭਗ 160 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੈ। ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਦੇਵਤਾ ਭਗਵਾਨ ਸ੍ਰੀ ਰਾਮ ਦੇ ਜਨਮ-ਅਸਥਾਨ ਅਯੋਧਿਆ ਤੋਂ ਹੋ ਕੇ ਰੁੜ੍ਹਨ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨਦੀ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਹੱਤਵ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਘਾਘਰਾ ਨਦੀ ਦਾ ਵਰਣਨ ਰਿਗਵੇਦ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਨ

ਕਿੰਤੂ ਹੁਣ ਇਹ ਇਤਿਹਾਸਕ ਨਦੀ ਆਪਣੀ ਮਹੱਤਵ ਖੋਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਲਗਾਤਾਰ ਹੁੰਦੀ ਛੇੜਛਾੜ ਅਤੇ ਮਾਨਵੀ ਦਖਲ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਸ ਨਦੀ ਦਾ ਅਸਤੀਤਵ ਹੁਣ ਖਤਰੇ ਵਿੱਚ ਹੈ।

ਅਜਿਹਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਨਦੀ ਦੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਚਰਮ ਰੋਗਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਦੀ ਅਦ‌ਭੁਤ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਜੀਵ-ਜੰਤੂਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਅਜਿਹੀ ਬਨਸਪਤੀਆਂ ਵੀ ਹਨ, ਜੋ ਨਦੀ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਸ਼ੁੱਧ ਕੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਔਸ਼ਧੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਵੀ ਵਧਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।

ਹੋਰ ਪੜ੍ਹੋ

• ਇਸਨੂੰ ਘਾਘਰਾ ਨਦੀ ਨਾਮ ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। - ਅਧਿਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ, ਦੇਖੋ ਘਾਘਰਾ ਨਦੀ।