ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਇਕਾਈ ਢਾਂਚਾ: ਰੀਵਿਜ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ

ਸਮੱਗਰੀ ਮਿਟਾਈ ਸਮੱਗਰੀ ਜੋੜੀ
ਛੋ Bot: Migrating 107 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q12457 (translate me)
ਛੋ clean up, replaced: ਇਕ → ਇੱਕ (3), ਵਿਚ → ਵਿੱਚ (15) using AWB
ਲਾਈਨ 5:
<ref>[http://www.bipm.org/en/si/base_units/ Official BIPM defintions]</ref><ref>SI ਇਕਾਈਆਂ ਦਿ ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵਿਆਖਿਆ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੀ ਬਾਹਰੀ ਅਮਤਰਜਾਲ ਕੜੀ {{plainlink|http://www.physics.nist.gov/cuu/Units/units.html NIST}} ਤੇ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ SI ਇਕਾਈਆਂ ਤੇ ਆਧਾਰਸ਼ੁਦਾ, [[ਗੁਲਾਮ ਇਕਾਈਆਂ|ਗੁਲਾਮ ਇਕਾਈਆ]] ਦੇ ਵਿੱਚਲੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਦੀ{{plainlink|http://www.physics.nist.gov/cuu/Units/SIdiagram.html ਖਾਕਾ ਤਸਵੀਰ}} ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। [[ਮੂਲ ਇਕਾਈ|ਮੂਲ ਇਕਾਈਆਂ]] ਦਾ ਵਰਨਣ ਭੀ ਇਸ ਸਾਈਟ ਤੇ ਮਿਲੇਗਾ।</ref><ref>"In the International System of Units (SI) (BIPM, 2006), the definition of the meter fixes the speed of light in vacuum ''c''<sub>0</sub>, the definition of the ampere fixes the magnetic constant (also called the permeability of vacuum) μ<sub>0</sub>, and the definition of the mole fixes the molar mass of the carbon 12 atom M(<sup>12</sup>C) to have the exact values given in the table [Table 1, p.7]। Since the electric constant (also called the permittivity of vacuum) is related to μ<sub>0</sub> by ε<sub>0</sub> = 1/μ<sub>0</sub>c<sub>0</sub><sup>2</sup>, it too is known exactly." [http://physics.nist.gov/cuu/Constants/codata.pdf CODATA report]</ref>
 
ਪੁਰਾਣੀ ਮੀਟ੍ਰਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿਚਵਿੱਚ ਕਈ ਇਕਾਈਆਂ ਦੇ ਇਕੱਠੇ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। SI ਨੂੰ 1960 ਵਿਚਵਿੱਚ ਪੁਰਾਣੀ [[ਸੇਂਟੀਮੀਟਰ]]-[[ਗ੍ਰਾਮ]]-[[ਸੈਕੰਡ]] ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਥਾਂ ਜਿਸ ਅੰਦਰ ਕਈ ਔਕੜਾਂ ਸਨ [[ਮੀਟਰ]]-[[ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ]]-[[ਸੈਕੰਡ]] ਯਾਨੀ (MKS) ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਰਾਹੀਂ ਮੋਕਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। SI ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਸਥਿਰ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ, ਇਹ ਲਗਾਤਾਰ ਵਧਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਪਰੰਤੂ ਇਹ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਇਕਾਈਆਂ ਅੰਤਰਦੇਸ਼ੀ ਸਮਝੌਤਿਆਂ ਰਾਂਹੀ ਹੀ ਬਣਾਈਆਂ ਤੇ ਬਦਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
 
ਇਹ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਲਗਭਗ ਸੰਸਾਰ ਵਿਆਪੀ ਪੱਧਰ ਤੇ ਲਾਗੂ ਹੈ ਔਰ ਬਹੁਤੇ ਦੇਸ਼ ਇਸ ਤੌਂ ਇਲਾਵਾ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਦੇਂਦੇ। ਪਰੰਤੂ [[ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ]] ਤੇ [[ਬ੍ਰਿਟੇਨ]] ਇਸ ਦੇ ਅਪਵਾਦ ਹਨ , ਜਿਥੇ ਹੁਣ ਭੀ ਗੈਰ-SI ਇਕਾਈਆਂ ਦੀਆ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਲਾਗੂ ਹਨ।<!--In the U.S. at least, inch and pound have been defined in terms of metric units for a long time.-->[[ਭਾਰਤ]] ਵਿਚਵਿੱਚ ਇਹ ਪ੍ਰਣਾਲੀ 1 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1957 ਵਿਚਵਿੱਚ ਲਾਗੂ ਹੋਈ । ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਥੇ '''ਨਵਾਂ ਪੈਸਾ''' ਵੀ ਲਾਗੂ ਹੋਇਆ, ਜੋ ਕਿ ਖੁਦ ਦਸ਼ਮਲਵ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਪਰ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ।<ref>[http://www.ias.ac.in/currsci/feb102007/390.pdf]</ref>
 
ਇਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿਚਵਿੱਚ ਕਈ ਨਵੀਆਂ ਇਕਾਈਆਂ ਮੁਕੱਰਰ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿਚਵਿੱਚ ਸੱਤ [[ਅਧਾਰ ਇਕਾਈਆਂ]] ਯਾ ਮੂਲ ਇਕਾਈਆਂ([[ਮੀਟਰ]], [[ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ]], [[ਸੈਕੰਡ]], [[ਐਮਪੀਅਰ]], [[ਕੈਲਵਿਨ]], [[ਮੋਲ (ਇਕਾਈ)|ਮੋਲ]], [[ਕੈਂਡੇਲਾ]], [[ਕੂਲੰਬ]]) ਤੇ ਹੋਰ ਕਈ [[ਸੰਤਾਨ ਇਕਾਈਆਂ]] ਹਨ। ਕੁਛ ਵਿਗਿਆਨਕ ਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚਵਿੱਚ ਐਸ ਆਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਹੋਰ ਇਕਾਈਆਂ ਵੀ ਇਸਤੇਮਾਲ ਵਿਚਵਿੱਚ ਲਿਆਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। [[SI ਉਪਸਰਗ|SI ਉਪਸਰਗਾਂ]] ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਰਾਹੀਂ ਬਹੁਤ ਛੋਟੀਆਂ ਤੇ ਬਹੁਤ ਵਡੀਆਂ ਮਿਣਤੀਆਂ ਨੂੰ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
{{TOCleft}}
 
<br />
{{-}}
== ਇਕਾਈਆ ਦਾ ਕਾਰ ਵਿਹਾਰ ਵਿਚਵਿੱਚ ਰੂਪਮਾਨ ਹੋਣਾ ==
ਕਿਸੀ ਇਕਾਈ ਦੇ ਮੂਲ ਵਰਨਣ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਕਾਰ ਵਿਹਾਰ ਵਿਚਵਿੱਚ ਰੂਪਮਾਨ ਹੋਣ ਵਿਚਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਫ਼ਰਕ ਹੈ। ਹਰੇਕ SI [[ਅਧਾਰ ਇਕਾਈ]] ਦਾ ਵਰਨਣ ਬਹੁਤ ਸਾਵਧਾਨੀ ਨਾਲ ਬਿਆਨਿਆ ਗਿਆ ਗਈ ਹੈ ਤਾਕਿ ਉਹ ਲਾਮਿਸਾਲ ਹੋਵੇ ਤੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਇਕਇੱਕ ਠੋਸ ਅਧਾਰ ਪੇਸ਼ ਕਰੇ ਜਿਸ ਤੇ ਅਧਾਰ ਰੱਖ ਕੇ ਸਭ ਤੌਂ ਸ਼ੁੱਧ ਮਾਪਨ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਣ। ਇਕਇੱਕ ਇਕਾਈ ਦੇ ਵਰਨਣ ਦਾ ਕਾਰ ਵਿਹਾਰ ਵਿਚਵਿੱਚ ਰੂਪਮਾਨ ਹੋਣ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸਸੇ ਕਿ ਵਹ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਉਸ ਇਕਾਈ ਕੀ ਭਾਂਤਿ ਹੀ ਉਸਕੀ ਮਾਤ੍ਰਾ ਕੇ ਮਾਨ ਔਰ ਉਸਸੇ ਜੁਡ਼ੀ ਅਨਿਸ਼੍ਚਿਤਤਾ ਕੋ ਸ੍ਥਾਪਿਤ ਕਰਨੇ ਹੇਤੁ; ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀ ਜਾ ਸਕੇ. ਕੁਛ ਮਹਤ੍ਵਪੂਰ੍ਣ ਇਕਾਇਯੋਂ ਕੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾਏਂ ਕੈਸੇ ਕਾਰ੍ਯਾਨ੍ਵਿਤ ਕੀ ਜਾਤੀ ਹੈਂ, ਯਹ [[BIPM]] ਕੀ ਵੇਬਸਾਈਟ ਪਰ ਦਿਯਾ ਗਯਾ ਹੈ<ref>::[http://www.bipm.org/en/si/si_brochure/appendix2/ SI ''ਵ੍ਯਵਹਾਰਿਕ ਕਾਰ੍ਯਾਨ੍ਵਯਨ'' ਵਿਵਰਣਿਕਾ]</ref>
ਏਕ SI ਵ੍ਯੁਤ੍ਪਨ੍ਨ ਇਕਾਈ ਅਦ੍ਵਿਤੀਯ ਰੂਪ ਕੇਵਲ SI ਮੂਲ ਇਕਾਇਯੋਂ ਕੇ ਰੂਪ ਮੇਂ ਹੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਹੋਤੀ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਣਤ [[ਵਿਦ੍ਯੁਤ ਪ੍ਰਤਿਰੋਧ]] ਕੀ SI ਵ੍ਯੁਤ੍ਪਨ੍ਨ ਇਕਾਈ, [[ਓਹ੍ਮ]] (ਚਿਨ੍ਹ Ω), ਇਸ ਸਂਬਂਧ ਸੇ ਹੀ ਅਦ੍ਵਿਤੀਯ ਰੂਪ ਸੇ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਹੋਤੀ ਹੈ: Ω = m<sup>2</sup> kg s<sup>−3</sup> A<sup>−2</sup>, ਜੋ ਕਿ ਵਿਦ੍ਯੁਤ ਪ੍ਰਤਿਰੋਧ ਕੀ ਮਾਤ੍ਰਾ, ਕੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਕਾ ਹੀ ਪਰਿਣਾਮ ਹੈ। ਵੈਸੇ ਕੋਈ ਭੀ ਤਰੀਕਾ, ਜੋ ਕਿ ਭੌਤਿਕੀ ਕੇ ਸਿਦ੍ਧਾਂਤੋਂ/ਨਿਯਮੋਂ ਸੇ ਸਾਮਂਜਸ੍ਯ ਰਖਤਾ ਹੋ, ਵਹ ਕਿਸੀ ਭੀ SI ਇਕਾਇਯੋਂ ਕੇ ਕਾਰ੍ਯਾਨ੍ਵਯਨ ਹੇਤੁ ਪ੍ਰਯੋਗ ਹੋ ਸਕਤਾ ਹੈ। <ref>[http://www.bipm.org/utils/common/pdf/si_brochure_8_en.pdf ਉਪਰੋਕ੍ਤ ਟਿਪ੍ਪਣੀ ''ਬ੍ਯੂਰੋ ਇਣ੍ਟਰ੍ਨੈਸ਼੍ਨਲ ਦੇਸ ਪੋਏਦ੍ਸ ਏਤ ਮੇਜ਼ਰ੍ਸ੍ ''SI ਇਕਈ'' ਵਿਵਰਣਿਕਾ p. 111 ਸੇ ਹੈਂ।]</ref>
 
ਲਾਈਨ 29:
=== ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਉੱਨਤੀ ===
 
ਅੰਤਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਾਨਕੀਕਰਣ ਸੰਗਠਨ ਜਾਂ ISO ਕੇ ਮਾਨਕ ISO 31 ਵਿਚਵਿੱਚ ਅੰਤਰਾਸ਼ਰੀ ਇਕਾਈ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਾਰੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਬਿਜਲ ਤਕਨੀਕੀ ਆਯੋਗ (IEC) ਦੀ ਸਿਫਾਰਿਸ਼ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮਾਨਕ IEC 60027 ਵੀ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਯੋਗ ਹੈ। ਉਹ ਕੰਮ ਹਾਲੇ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚਵਿੱਚ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠੇ ਕਰ ਕੇ ਇਕਇੱਕ ਸਾਂਝਾ ਮਾਨਕ ISO/IEC 80000 ਬਣੇ ਅਤੇ ਜਿਸਨੂੰ ''ਮਿਕਦਾਰਾਂ ਦਾ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਢਾਂਚਾ'' (International System of Quantities (ISQ)) ਕਿਹਾ ਜਾਵੇ।
 
== ਇਕਾਇਯਾਂ ==