ਮਿੱਥ ਵਿਗਿਆਨ: ਰੀਵਿਜ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ
ਸਮੱਗਰੀ ਮਿਟਾਈ ਸਮੱਗਰੀ ਜੋੜੀ
ਛੋ clean up, replaced: ਇਕ → ਇੱਕ (3), ਵਿਚ → ਵਿੱਚ (19) using AWB |
|||
ਲਾਈਨ 5:
According to Richard M. Ahmann, "Myths Comment on the world and in a deeper way the comment on man. To understand myths and the needs they serve is to understand something about ourselves."1<br />
ਮਿੱਥ ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਧਿਐਲ ਵੱਲ ਵਿਦਵਾਨ ਬਹੁਤ ਰੁਚਿਤ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਮਿੱਥ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਖੇਤਰ ਦੀ ਵਿਸ਼ਾਲਤਾ
ਡਾ. ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, “ਮਿੱਥ ਮਨੁੱਖ ਦੀ
According to International Encyclopedia of Social Sciences, "Myths relate how one state of affairs became another: how an unpeopled world became populated how chaos became cosmos; how immortals became mortal how the seasons come to replace a climate without seasons, how the original unity of mankind become a plurality of tribes or nations; how androgynous being become men and women, and so on myths are liminal phenomena , the are frequently told at a time or in a site that is "betwint and between."3
ਲਾਈਨ 29:
ਮਿੱਥ ਕਥਾਵਾਂ ਜਨ-ਮਾਨਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਧਾਰਮਿਕ ਜਗਤ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਦੇਵ ਪੁਰਖ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮਨੁੱਖੀ ਮਨ ਵਿੱਚ ਮਿੱਥ ਕਥਾਵਾਂ ਸ਼ਰਧਾ ਜਗਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਜਾਤੀ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ਾਂ ਦਾ ਅਨਿੱਖੜਵਾਂ ਅੰਗ ਬਣ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।<br />
ਮਿੱਥ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਾਲ
=== ਮਿੱਥ ਆਦਿਮ ਲੌਕਿਕ -ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੇ ਰੂਪ
“ਅਰਨੈਸਟ ਕੈਜ਼ੀਰਰ ਅਤੇ ਮਿਸਿਜ਼ ਸੁਮੇਨ ਕੇ.ਲੈਂਗਰ ਆਦਿ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਪ੍ਰਤੀਕਵਾਦੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕੋਨ ਤੋਂ ਮਿੱਥਕ-ਪ੍ਰਬੰਧ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ। ਕੈਜ਼ੀਰਰ
=== ਅਨਿਓਕਤੀ ਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੱਥਤਾ ਸਿਧਾਂਤ : ===
“ਇਸ ਸਿਧਾਂਤ ਵਾਲੇ ਮਿੱਥ ਕਥਾ
ਦੂਜਾ ਸਿਧਾਂਤ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੱਥਤਾ ਵਾਦੀਆਂ ਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਮਿੱਥ ਕਥਾਵਾਂ ਰਹੱਸਮਈ ਦਰਸ਼ਨ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਛੁਪਿਆ ਹੋਇਆ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਇਤਿਹਾਸ ਹੈ ਵਿਆਖਿਆਕਾਰ ਦਾ ਕਾਰਜ ਉਸ ਛੁਪੇ ਹੋਏ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਲੱਭਣਾ ਹੈ।"5
=== ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਸਿਧਾਂਤ : ===
ਫਰਾਇਡ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਮਿੱਥ ਨਿੱਜੀ, ਮਾਨਸਿਕ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਹੜੀਆਂ ਕਿਸੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਲੋਕ-ਸਮੂਹ ਦੇ ਸਭ ਮੈਂਬਰਾਂ
ਜੁੰਗ ਦੇ ਚਿੰਤਨ ਅਨੁਸਾਰ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ‘ਸਮੂਹਿਕ ਅਵੇਚਤਨ ਕਿਸੇ
=== ਸਮਾਜਿਕ ਸਿਧਾਂਤ ===
“ਮੈਲਿਨਵਸਕੀ, ਦੁਰਖਾਈਮ ਤੇ ਲੈਵੀ-ਬਰੁਹਲ ਨੇ ਇਸ ਪੱਖ ਬਾਰੇ ਅਧਿਕ ਬਲ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਮੈਲਿਨਵਸਕੀ ਨੇ ਆਦਿਮ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ
=== ਸੰਰਚਨਾਵਾਦੀ ਸਿਧਾਂਤ ===
ਇਸ ਸਿਧਾਤ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਲੈਵੀ-ਸਤ੍ਰਾਸ ਨਾਲ ਹੈ। ਲੈਵੀ -ਸਤ੍ਰਾਸ ਉਪਰ ਸਾਸਿਊਰ ਦੇ ਭਾਸ਼ਾ ਸਿਧਾਂਤ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੈ। ਸਤ੍ਰਾਸ ਨੇ ਸੰਰਚਨਾਵਾਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਮਿੱਥ ਕਥਾ ਦਾ ਸੰਰਚਨਾਤਮਕ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਦੀ ਵਿਧੀ ਨੂੰ ਅਪਣਾਇਆ ਹੈ। ਉਸਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਮਾਨਵੀ ਮਨ ਉਪਰ ਕਾਬੂ ਪਾਉਣ ਵਾਲੀ ਅਵਚੇਤਨ ਸੰਰਚਨਾ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਸਮਾਜਿਕ ਚੋਗਿਰਦੇ
=== ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤੀ ਸਿਧਾਂਤ ਤੇ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨੀ ਸਿਧਾਂਤ ===
“ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤੀ ਸਿਧਾਂਤ ਦਾ ਦੂਜਾ ਨਾਂ ਭਾਸ਼ਾ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਸਿਧਾਂਤ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਜਰਮਨ ਭਾਸ਼ਾ-ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਸਿਧਾਂਤ ਉਤੇ ਜਰਮਨ ਵਿਦਵਾਨ ਐਡਲਬਰਟ ਕੂਹਨ ਅਤੇ ਵਿਲਹਮ ਸ਼ਵਾਰਟਜ਼ ਨੇ ਬਹੁਤ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੇ ਯੂਨਾਨੀ ਤੇ ਭਾਰਤੀ ਮਿੱਥ ਕਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਭਾਸ਼ਾਈ ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਸੰਸਲਿਸਟ ਰੂਪ ਦੁਆਰਾ ਵਿਚਾਰਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਸਿਧਾਂਤ ਦਾ ਮੈਕਸਮੂਲਰ ਦੇ ਸ਼ਾਗਿਰਦਾਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ। ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਮਿੱਥ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਮਿੱਥ-ਕਥਾਵਾਂ ਦੀ ਸੰਰਚਨਾਤਮਕ ਤੇ ਰੂੜ੍ਹੀਗਤ ਸਾਂਝ ਨੂੰ ਫਰੋਲਿਆ।"7
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਸੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਮਿੱਥ ਦਾ ਖੇਤਰ ਵਿਸ਼ਵ-ਵਿਆਪੀ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਅਰਥਾਂ ਦਾ ਧਾਰਣੀ ਹੈ। ਹਰ ਯੁੱਗ ਦੇ ਬੀਤਣ ਦੇ ਨਾਲ ਇਸ ਦੇ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵੱਧਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਨਵੀਆਂ ਅੰਤਰਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਆਂ ਇਸ
=== ਹਵਾਲੇ ਅਤੇ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ===
1 ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਥਿੰਦ, ਲੋਕਯਾਨ ਅਧਿਐਨ, ਪੰਜਾਬੀ ਅਧਿਐਨ ਸਕੂਲ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, 1978, ਪੰਨਾ-79.<br />
|