ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ: ਰੀਵਿਜ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ
ਸਮੱਗਰੀ ਮਿਟਾਈ ਸਮੱਗਰੀ ਜੋੜੀ
ਛੋ clean up, replaced: ਇਕ → ਇੱਕ (62), ਵਿਚ → ਵਿੱਚ (10) using AWB |
ਛੋ clean up using AWB |
||
ਲਾਈਨ 52:
== ਸ਼ੁਰੂ ਦਾ ਜੀਵਨ ==
ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੁਕ੍ਰਚੱਕੀਆਂ ਮਿਸਲ ਦੇ ਸਰਦਾਰ ਮਹਾਨ ਸਿੰਘ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ। 13 ਨਵੰਬਰ 1780ਈ.. ਚ (ਅੱਜਕਲ੍ਹ ਦੇ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਦੇ) [[
[[File:Sikh Empire.JPG|thumb|left|250px|ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸਲਤਨਤ]]
ਲਾਈਨ 64:
== ਲਹੌਰ ਦੀ ਲੜਾਈ ==
[[ਲਹੌਰ]] ਸ਼ਹਿਰ [[ਮੁਗ਼ਲ]] ਸ਼ਹਿਨਸ਼ਾਹ [[ਬਾਬਰ|ਜ਼ਹੀਰ ਉੱਦ ਦੀਨ ਬਾਬਰ]] ਦੇ ਵੇਲੇ ਤੋਂ ਈ [[ਮੁਗ਼ਲੀਆ ਸਲਤਨਤ]] ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ ਤੇ [[ਮੁਗ਼ਲ]] ਬਾਦਸ਼ਾਹਾਂ ਦਾ ਪਸੰਦੀਦਾ ਸ਼ਹਿਰ ਸੀ ਤੇ ਉਹ ਅਕਸਰ ਇਥੇ ਅਪਣਾ [[ਦਰਬਾਰ]] ਲਾਂਦੇ । 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਦੀ ਦੂਜੀ ਦੁਹਾਈ ਦੇ ਮਗਰੋਂ [[ਮੁਗ਼ਲੀਆ ਸਲਤਨਤ]] ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਜ਼ਵਾਲ ਵੱਲ ਟੁਰ ਪਈ । [[ਮੁਗ਼ਲ|ਮੁਗ਼ਲਾਂ]] ਦੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਦਾ ਫ਼ੈਦਾ ਚੁੱਕਦੇ ਹੋਏ [[ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] ਦੇ [[ਮਰੱਹਟਾ|ਮਰਹੱਟਿਆਂ]] ਨੇ ਪੂਰੇ [[ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ]] ਚ ਅੱਤ ਮਚਾ ਦਿੱਤੀ । ਮਰਹੱਟਿਆਂ ਨੇ [[ਪੰਜਾਬ]] ਚ [[ਅਟਕ]] ਤੱਕ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਫ਼ਤਿਹ ਕਰ ਲਏ । [[ਸਿੱਖ]] ਸਰਦਾਰ ਵੀ ਮਰਹੱਟਿਆਂ ਨਾਲ਼ ਮਿਲ ਗਏ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਚ ਆਪਣੀ ਨਿੱਕੀਆਂ ਨਿੱਕੀਆਂ ਅਮਲਦਾਰੀਆਂ ਕਾਇਮ ਕਰ ਲਈਆਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ [[ਮਿਸਲ]] ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ । ਮਰਹੱਟਿਆਂ ਦੀ ਲੁੱਟਮਾਰ ਤੋਂ ਤੰਗ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ [[ਦਿੱਲੀ]] ਦੀ [[ਮੁਗ਼ਲੀਆ ਸਲਤਨਤ]] ਤੂੰ ਤਾਂ ਮਰਹੱਟਿਆਂ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਦੀ ਉਮੀਦ ਨਈਂ ਸੀ ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ]] ਦੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ [[ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ]] ਤੋਂ ਮਰਹੱਟੇ ਆਨ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਇਮਦਾਦ ਮੰਗੀ ਤੇ ਉਸਨੂੰ [[ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ]] ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦੀ ਦਾਅਵਤ ਦਿੱਤੀ । [[ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ]] [[ਕਾਬਲ]] ਤੋਂ [[ਪੰਜਾਬ]] ਆਇਆ ਤੇ [[ਪਾਣੀ ਪੁੱਤ ਦੀ ਤੀਜੀ ਲੜਾਈ]] ਚ ਮਰਹੱਟਿਆਂ ਨੂੰ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕਣ ਸ਼ਿਕਸਤ ਦਿੱਤੀ ਤੇ [[ਪੰਜਾਬ]] ਆਪਣੀ ਸਲਤਨਤ ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰ ਲਿਆ । ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਦਾਦਾ [[ਚੜ੍ਹਤ ਸਿੰਘ]] ਤੇ ਦੂਜੇ [[ਸਿੱਖ]] ਸਰਦਾਰਾਂ ਨੇ ਨੂੰ [[ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ]] ਦਾ [[ਪੰਜਾਬ]] ਆਨਾ ਪਸੰਦ ਨਈਂ ਸੀ , ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਬਦਾਲੀ ਦੇ ਲਸ਼ਕਰ ਤੇ ਸ਼ਬ ਖ਼ੂਨ ਮਾਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ । ਉਹ ਨਿੱਕੀ ਨਿੱਕੀ ਟੁਕੜੀਆਂ ਚ [[ਘੋੜਾ|ਘੋੜਿਆਂ]] ਤੇ ਅੰਦੇ ਤੇ ਅਬਦਾਲੀ ਦੇ ਲਸ਼ਕਰ ਤੇ ਅਚਾਨਕ ਹਮਲਾ ਕਰ ਕੇ ਜੰਗਲ਼ ਬੇਲੀਆਂ ਚ ਰੂਪੋਸ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੇ । ਪਰ ਇਹ ਕੋਈ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹਕੂਮਤ ਕਾਇਮ ਨਾ ਕਰ ਸਕੇ ਤੇ ਸਿਰਫ਼ ਨਿੱਕੇ ਨਿੱਕੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਤੇ ਆਪਣੀ ਸਰਦਾਰੀ ਈ ਬਣਾ ਸਕੇ । [[ਪੰਜਾਬ]] , [[ਲਹੌਰ]] ਸਮੇਤ [[ਦਰਾਣੀ ਸਲਤਨਤ]] ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਰਿਹਾ । ਤੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਵੇਲੇ ਚ [[ਪੰਜਾਬ]] ਤੇ [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ]] ਤੇ [[ਕਸ਼ਮੀਰ]] ਤੇ [[ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ]] ਦੇ ਪੋਤੇ ਜ਼ਮਾਨ ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਹਕੂਮਤ ਸੀ । ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ 1799ਈ. ਚ [[ਲਹੌਰ]] ਤੇ ਮਿਲ ਮਾਰਿਆ ਉਹ ਵੇਲੇ ਲਹੌਰ ਤੇ [[ਭੰਗੀ ਸਰਦਾਰ|ਭੰਗੀ ਸਰਦਾਰਾਂ]] ਦੀ ਹਕੂਮਤ ਸੀ ,ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭੰਗੀ ਏਸ ਲਈ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਏ ਕਿ ਇਹ ਹਰ ਵੇਲੇ [[ਭੰਗ]] ਦੇ ਨਸ਼ੇ ਚ ਮਸਤ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਤੇ ਪਹਿਲੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਤੇ [[ਜ਼ਮਾਨ ਸ਼ਾਹ]] ਨੇ 1797ਈ. ਚ ਮੁੜ [[ਲਹੌਰ]] ਤੇ ਮਿਲ ਮਾਰ ਲਿਆ । ਜ਼ਮਾਨ ਸ਼ਾਹ ਦੇ [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ]] ਪਰਤਣ ਮਗਰੋਂ ਭੰਗੀ ਸਰਦਾਰਾਂ , ਚਿੱਤ ਸਿੰਘ , ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਤੇ ਮੁਹਾਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਫ਼ਿਰ ਸ਼ਹਿਰ ਤੇ ਮਿਲ ਮਾਰ ਲਿਆ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਚ ਹਕੂਮਤ ਕਰਨ ਤੇ ਚਲਾਨ ਦੀ ਕਾਬਲੀਅਤ ਨਈਂ ਸੀ ।
ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ]] ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਤੇ ਆਪਣੀ ਹੁਕਮਰਾਨੀ ਕਾਇਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਲਈ [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ]] ਦੇ ਹੁਕਮਰਾਨ [[ਜ਼ਮਾਨ ਸ਼ਾਹ]] ਨੇ ਭਾਰੀ ਤੋਪਖ਼ਾਨੇ ਨਾਲ਼ ਅਫ਼ਗ਼ਾਨ ਫ਼ੌਜ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਾਲ਼ ਲਰਨ ਲਈ ਘੱਲੀ ਪਰ ਦਰੀਆਏ [[ਜਿਹਲਮ]] ਹੜ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਤੋਂ ਅਫ਼ਗ਼ਾਨ ਫ਼ੌਜ ਆਪਣੀਆਂ ਤੋਪਾਂ ਨੂੰ ਦਰਿਆ ਤੋਂ ਪਾਰ ਨਾ ਲਿਆ ਸਕੇ । ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਅਫ਼ਗ਼ਾਨ ਹੁਕਮਰਾਨ ਜ਼ਮਾਨ ਸ਼ਾਹ ਦੀਆਂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਦਾ ਪੁੱਜਾ ਕੀਤਾ ਤੇ [[ਗੁਜਰਾਂਵਾਲਾ]] ਦੇ ਲਾਗੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬੇਖ਼ਬਰੀ ਚ ਜਾ ਲਿਆ ਤੇ [[ਜਿਹਲਮ]] ਤੱਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਿੱਛਾ ਕੀਤਾ । ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਹੋ ਬੁੱਤ ਸਾਰੇ [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨ]] ਮਾਰੇ ਗਏ , ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਲ ਅਸਬਾਬ ਤੇ ਮਿਲ ਮਾਰ ਲਿਆ ਗਈਆ ਤੇ ਬਾਕੀ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਬਚਾਣ ਲਈ ਨੱਸ ਗਏ । ਸੁੱਖ ਫ਼ੌਜ ਨੇ ਅਫ਼ਗ਼ਾਨੀਆਂ ਦੀਆਂ ਛੱਡੀਆਂ ਤੋਪਾਂ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ਾ ਚ ਲੈ ਲਿਆਂ । ਜ਼ਮਾਨ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਭਾਈ ਨੇ ਬਗ਼ਾਵਤ ਕਰ ਕੇ ਜ਼ਮਾਨ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ [[ਤਖ਼ਤ]] ਤੋਂ ਲਾਹ ਕੇ ਅੰਨ੍ਹਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ । ਉਹ ਬੇ ਯਾਰੋ ਮਦਦਗਾਰ ਰਹਿ ਗਿਆ ਤੇ 12 [[ਸਾਲ|ਸਾਲਾਂ]] ਬਾਦ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ [[ਦਰਬਾਰ]] ਚ ਪਨਾਹ ਲਈ ਆਇਆ ।
== [[ਲਹੌਰ]] ਦੀ ਫ਼ਤਿਹ ==
[[ਮੁਸਲਮਾਨ|ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ]] ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ ਤੇ ਚੰਗਾ ਭਲਾ ਅਸਰ ਤੇ ਰਸੂਖ਼ ਸੀ । ਮੀਆਂ ਇਸਹਾਕ ਮੁਹੰਮਦ ਤੇ ਮੀਆਂ ਮੁਕਾਮ ਦੇਣ ਬਹੁਤ ਤਾਕਤਵਰ ਸਨ ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਤੇ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਾਫ਼ੀ ਅਸਰ ਰਸੂਖ਼ ਸੀ । ਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਮੁਆਮਲਾਤ ਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਸ਼ਵਰਾ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ । ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸ਼ੋਹਰਤ ਦੇ ਜਰ ਚੇ ਹਨ [[ਲਹੌਰ]] ਵੀ ਪਹੁੰਚ ਗਏ ਸਨ । ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ [[ਹਿੰਦੂ]] , [[ਮੁਸਲਮਾਨ]] ਤੇ [[ਸਿੱਖ|ਸਿੱਖਾਂ]] ਨੇ ,ਜਿਹੜੇ ਭੰਗੀ ਸਰਦਾਰਾਂ ਦੀ ਹੁਕਮਰਾਨੀ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਤੰਗ ਸਨ , ਮਿਲ ਕੇ ਰਣਜੀਤ ਸੰਖ ਤੋਂ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਗ਼ਜ਼ਾਬ ਤੋਂ ਨਿਜਾਤ ਦਿਲਾਏ । ਇਸ ਕੰਮ ਲਈ ਇੱਕ ਅਰਜ਼ੀ ਲਿਖੀ ਗਈ ਜਿਸ ਤੇ ਮੀਆਂ ਇਸਹਾਕ ਮੁਹੰਮਦ , ਮੀਆਂ ਮੁਕਾਮ ਦੇਣ , ਮੁਹੰਮਦ ਤਾਹਿਰ , ਮੁਹੰਮਦ ਬਾਕਿਰ , ਹਕੀਮ ਰਾਏ ਤੇ ਭਾਈ ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦਸਤਖ਼ਤ ਕੀਤੇ । ਇਸ ਦੇ ਜਵਾਬ ਚ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਆਪਣੀ 25,000 ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਨਾਲ਼ 6 [[ਜੁਲਾਈ]] 1799ਈ. ਚ [[ਲਹੌਰ]] ਵੱਲ ਟੁਰ ਪਿਆ ।
ਉਹ [[ਮਹਿਰਮ]] ਦੀ ਦਸਵੀਂ ਦਾ ਦਿਨ ਸੀ ਤੇ [[ਸ਼ੀਆ]] [[ਮੁਸਲਮਾਨ|ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ]] ਨੇ ਦਸਵੀਂ ਦਾ ਜਲੂਸ ਕਢਿਆ ਤੇ ਮਾਤਮੀ ਜਲੂਸ ਦੇ ਅਹਤਤਾਮ ਤੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਮਜ਼ਾ ਮਾਤ ਚ ਪਹੁੰਚ ਗਈਆ ਸੀ ।
ਲਾਈਨ 74:
== ਉਤਲੇ ਲਹਿੰਦੇ ਦੀਆਂ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ==
[[ਲਹੌਰ]] ਤੇ [[ਪੰਜਾਬ]] ਦੇ ਦੂਜੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਚ ਅਪਣਾ ਇਕਤਦਾਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਦੇ ਮਗਰੋਂ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਉਤਲੇ ਲਹਿੰਦੇ ਚ [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ]] ਦੀ ਬਾਦਸ਼ਾਹਤ ਚ [[ਪਸ਼ਤੁਨ]] ਇਲਾਕਿਆਂ ਦਾ ਰੁੱਖ ਕੀਤਾ । [[ਸਿੱਖ]] ਫ਼ੌਜ ਨੇ [[ਪਿਸ਼ਾਵਰ]] ਵੱਲ ਪੇਸ਼ ਕਦਮੀ ਕੀਤੀ , ਰਾਹ ਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ਮੁਜ਼ਾਹਮਤ ਦਾ ਸਾਮਨਾ ਨਈਂ ਕਰਨਾ ਪਿਆ । ਬਹੁਤੀ ਅਫ਼ਗ਼ਾਨ ਫ਼ੌਜ ਨੱਸ ਗ਼ੱਗੀ ਤੇ ਸੁੱਖ ਫ਼ੌਜ ਨੇ 18 [[ਨਵੰਬਰ]] 1818ਈ. ਚ [[ਪਿਸ਼ਾਵਰ]] ਮੱਲ ਮਾਰ ਲਿਆ । [[ਪਿਸ਼ਾਵਰ]] ਦਾ [[ਗਵਰਨਰ]] [[ਯਾਰ ਮੁਹੰਮਦ ਖ਼ਾਨ]] ਇਲਾਕਾ ਛੱਡ ਕੇ [[ਦਰਾ ਖ਼ੈਬਰ]] ਪਾਰ [[ਯਵਸਫ਼ਜ਼ਈ]] ਇਲਾਕੇ ਚ ਚਲਾ ਗਿਆ ।
ਅਗਰਚੇ [[ਸਿੱਖ]] ਫ਼ੌਜ ਫ਼ਾਤਿਹ ਸੀ , ਪੁਰ [[ਪਿਸ਼ਾਵਰ]] ਦੇ ਕਬਜ਼ਾ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਣਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੋ ਗਿਆ । ਉਸ ਲਈ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ [[ਅਟਕ]] ਦੇ [[ਜਹਾਂਦਾਦ ਖ਼ਾਨ]] ਨੂੰ [[ਪਿਸ਼ਾਵਰ]] ਦਾ ਗਵਰਨਰ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ । ਨਾ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਛੇੜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਨਾ ਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦਾਂ ਤੇ ਮਾਲ ਲੁੱਟਿਆ ਗਿਆ ਸੀ । ਪਰ ਮੁੱਅਜ਼ਜ਼ ਸ਼ਹਿਰੀਆਂ ਤੋਂ 25,000 ਰੁਪਈਏ ਦਾ ਨਜ਼ਰਾਨਾ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ । ਮਹਾਰਾਜਾ [[ਪਿਸ਼ਾਵਰ]] ਚ [[ਤਿੰਨ]] [[ਦਿਨ]] ਠਹਿਰਿਆ , ਆਪਣੀ ਫ਼ਤਿਹ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਇਆ ਤੇ [[ਲਹੌਰ]] ਵਾਪਸ ਪਰਤ ਆਇਆ । ਉਹ ਆਪਣੇ ਨਾਲ਼ 14 ਵੱਡੀਆਂ [[ਤੋਪ|ਤੋਪਾਂ]] ਲਿਆਇਆ । [[ਪਿਸ਼ਾਵਰ]] ਦੇ ਗਵਰਨਰ ਜਹਾਂਦਾਦ ਖ਼ਾਨ ਦੇ ਕੋਲ਼ ਸ਼ਹਿਰ ਤੇ ਹਮਲੇ ਦੀ ਸੂਰਤ ਚ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਹਿਫ਼ਾਜ਼ਤ ਲਈ ਕੋਈ ਫ਼ੌਜ ਨਈਂ ਸੀ । ਮਹਾਰਾਜਾ ਮਰ ਕੇ (ਬਮੁਸ਼ਕਿਲ) [[ਲਹੌਰ]] ਪਹੁੰਚਿਆ ਸੀ , ਜਦੋਂ [[ਯਾਰ ਮੁਹੰਮਦ ਖ਼ਾਨ]] ਨੇ [[ਪਿਸ਼ਾਵਰ]] ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਕੇ ਉਸਦੇ ਮੁੜ ਮੱਲ ਮਾਰ ਲਿਆ । ਜਹਾਂਦਾਦ ਖ਼ਾਨ ਇਲਾਕੇ ਨੂੰ ਹਮਲਾ ਆਵਰਾਂ ਦੇ ਰਹਿਮੋ ਕਰਮ ਤੇ ਛੱਡ ਕੇ ਨੱਸ ਗਿਆ ।
ਮਹਾਰਾਜਾ ਇਸ ਸੂਰਤੇਹਾਲ ਤੇ ਨਾਖ਼ੁਸ਼ ਸੀ । ਉਸੇ ਦੋ ਇਰਾਨ ਇੱਕ [[ਬਾਰਕਜ਼ਈ]] [[ਮੁਹੰਮਦ ਖ਼ਾਨ]] ਨੇ [[ਲਹੌਰ ਦਰ ਯਾਰ]] ਨੂੰ 1 [[ਲੱਖ]] [[ਰੁਪਈਆ]] ਸਾਲਾਨਾ ਖ਼ਰਾਜ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ ਤੇ ਬਦਲੇ ਚ [[ਪਿਸ਼ਾਵਰ]] ਦੀ ਗਵਰਨਰੀ ਮੰਗੀ । ਮੁਹੰਮਦ ਖ਼ਾਨ ਬਾਰਕਜ਼ਈ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਬੂਲ ਕਰ ਲਈ ਗਈ , ਪਰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਨੇ 12,000 ਦਾ ਇੱਕ ਫ਼ੌਜੀ ਦਸਤਾ [[ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦਾ]] [[ਖੜਕ ਸਿੰਘ]] , ਮਸਾਰ ਦਿਵਾਨ ਤੇ ਸਰਦਾਰ [[ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲਵਾ]] ਦੀ ਕਿਆਦਤ ਚ ਭੇਜਿਆ ਤੇ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਕਿ [[ਦਰੀਏ-ਏ-ਸਿੰਧ]] ਪਾਰ ਕਰ ਕੇ ਮੁਆਹਿਦਾ ਦੇ ਨਫ਼ਾਜ਼ ਨੂੰ ਯਅਕੀਨੀ ਬਨਾਵ । ਬਾਰਕਜ਼ਈਆਂ ਨੇ [[ਪਿਸ਼ਾਵਰ]] ਤੇ ਮਿਲ ਮਾਰ ਲਿਆ ਪਰ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤੀ [[ਤਾਵਾਨ]] ਦੀ ਰਕਮ ਦਾ ਸਿਰਫ਼ ਅੱਧ ਤੇ [[ਇਕ]] [[ਘੋੜਾ]] ਰਣਜੀਤ ਸੰਖ ਨੂੰ ਭੇਜਿਆ । [[ਸੁੱਖ]] ਫ਼ੌਜਾਂ ਫ਼ਿਰ [[ਲਹੌਰ]] ਵਾਪਸ ਪਰਤ ਗਈਆਂ । 1823ਈ. ਤੱਕ [[ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ]] ਦੀ ਬਣਾਈ ਸਲਤਨਤ ਚੋਂ [[ਪੰਜਾਬ]] ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਨਿਕਲ ਗਏ । ਇਸੇ [[ਸਾਲ]] ਮਹਾਰਾਜਾ ਨੇ [[ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲਵਾ]] ਨੂੰ ਅਹਿਮ ਮਸ਼ਵਰੇ ਲਈ ਫ਼ੌਰੀ [[ਲਹੌਰ]] ਪਹੁੰਚਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਭੱਜਿਆ , ਕਿਉਂਜੇ ਇਹ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ ਰਿਪੋਰਟ ਮਿਲੀ ਸੀ ਕਿ ਮੁਹੰਮਦ ਆਜ਼ਮ ਬਾਰਕਜ਼ਈ , [[ਸਿੱਖ ਸਲਤਨਤ]] ਨਾਲ਼ ਲੜਨ ਲਈ ਆਪਣੀਆਂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਜਮ੍ਹਾਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਏ ।
ਮਹਾਰਾਜਾ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਫ਼ੌਜਾਂ [[ਰਹਿਤਾਸ]] ਚ ਜਮ੍ਹਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਤੇ [[ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ]] ਵੱਲ ਪੇਸ਼ ਕਦਮੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ । ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ ਚ [[ਦੋ]] [[ਦਿਨ]] ਰੁਕਣ ਮਗਰੋਂ , ਉਸਨੇ [[ਫ਼ਕੀਰ ਅਜ਼ੀਜ਼ ਉੱਦ ਦੀਨ]] ਨੂੰ [[ਯਾਰ ਮੁਹੰਮਦ ਖ਼ਾਨ]] ਤੋਂ ਖ਼ਰਾਜ ਲੇਨ [[ਪਿਸ਼ਾਵਰ]] ਘੱਲਿਆ , ਜਿਹੜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਾਲ਼ ਇਤਿਹਾਦ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ । ਯਾਰ ਮੁਹੰਮਦ ਖ਼ਾਨ ਨੇ ਫ਼ਕੀਰ ਅਜ਼ੀਜ਼ ਉੱਦ ਦੀਨ ਦਾ ਸ਼ਾਹਾਨਾ ਇਸਤਕ਼ਬਾਲ ਕੀਤਾ । ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਸਜਾਇਆ ਗਈਆ ਤੇ ਮੁੱਅਜ਼ਜ਼ ਮਹਿਮਾਨ ਦੇ ਇਜ਼ਾਜ਼ ਚ ਫ਼ੌਜੀ ਦਸਤੇ ਨੇ ਸਲਾਮੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ । ਫ਼ਕੀਰ ਅਜ਼ੀਜ਼ ਉੱਦ ਦੀਨ ਬਹੁਤ ਮੁਤਾਸਿਰ ਹੋਇਆ । ਯਾਰ ਮੁਹੰਮਦ ਖ਼ਾਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜ਼ਿੰਮਾ ਲੱਗੀ ਰਕਮ ਅਦਾ ਕੀਤੀ ਤੇ [[ਲਹੌਰ]] [[ਦਰਬਾਰ]] ਚ ਕੁੱਝ [[ਘੋੜਾ|ਘੋੜੇ]] ਤੁਹਫ਼ੇ ਚ ਘੱਲੇ । ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਏ ਕਿ ਯਾਰ ਮੁਹੰਮਦ ਖ਼ਾਨ ਨੇ 40,000 ਰੁਪਈਏ ਖ਼ਰਾਜ ਭੇਜਿਆ ਤੇ 20,000 ਰੁਪਈਏ ਸਾਲਾਨਾ ਖ਼ਰਾਜ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ।
ਫ਼ਕੀਰ ਅਜ਼ੀਜ਼ ਉੱਦ ਦੀਨ ਮੁਤਮਾਈਨ ਵਾਪਸ ਆਇਆ ਤੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਨੂੰ ਸਾਰਾ ਅਹਿਵਾਲ ਦੱਸਿਆ । ਪਰ ਯਾਰ ਮੁਹੰਮਦ ਖ਼ਾਨ ਦੇ ਇਸ ਰੋਇਆ ਨਾਲ਼ ਕਬਾਇਲੀ ਮੁਸ਼ਤਅਲ ਹੋ ਗਏ । [[ਪਠਾਣ]] ਖੁੱਲੀ ਬਗ਼ਾਵਤ ਤੇ ਆਮਾਦਾ ਹੋ ਗਏ ਤੇ ਬਾਹਰਲੀਆਂ ([[ਸਿੱਖ|ਸਿੱਖਾਂ]]) ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ [[ਜਹਾਦ]] ਦਾ ਨਾਅਰਾ ਬੁਲੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ । ਇਸ ਬਗ਼ਾਵਤ ਦਾ ਆਗੂ ਯਾਰ ਮਹਦ ਖ਼ਾਨ ਦਾ ਵੱਡਾ ਭਾਈ ਆਜ਼ਮ ਖ਼ਾਨ ਸੀ । ਉਸ ਨੇ ਕਬਾਇਲੀਆਂ ਦੇ ਮਜ਼੍ਹਬੀ ਜਜ਼ਬਾਤ ਨੂੰ ਭੜਕਾਇਆ ਤੇ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਪਠਾਣਾਂ ਨੂੰ ਗ਼ੈਰਾਂ ਦੀ ਲਾਮੀ ਤੋਂ ਨਿਜਾਤ ਦਿਲਾਏਗਾ । [[ਦਰਾ ਖ਼ੈਬਰ]] ਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਵੀ [[ਜਹਾਦ]] ਦੀਆਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਉੱਠਣ ਲੱਗ ਪਈਆਂ ਤੇ ਪਹਾੜੀਆਂ ਦੀਆਂ ਚੋਟੀਆਂ ਤੋਂ ''ਅੱਲ੍ਹਾ ਅਕਬਰ'' ਦੇ ਨਾਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਆਨ ਲੱਗ ਪਈਆਂ ।
== ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਾਂ ਨਾਲ਼ ਲੜਾਈ ==
ਲਾਈਨ 91:
ਹੁਣ ਅਫ਼ਗ਼ਾਨ ਫ਼ੌਜ ਨੇ [[ਅਟਕ]] ਤੇ [[ਪਿਸ਼ਾਵਰ]] ਵਸ਼ਕਾਰ [[ਨੌਸ਼ਹਿਰਾ]] ਚ ਡੇਰੇ ਲਾ ਲਏ । ਇਥੇ ਉਹ [[ਲੰਡੀ ਨਦੀ]]([[ਦਰੀਆਏ ਲੰਡੀ]]) ਦੇ ਲਹਿੰਦੇ ਕੰਡੇ ਤੇ ਸਨ । ਮਹਾਰਾਜਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜਰਨੈਲਾਂ ਨਾਲ਼ ਸਲਾਹ ਮਸ਼ਵਰਾ ਕੀਤਾ ਤੇ ਇਹ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਦਰਿਆ ਦੇ ਲਹਿੰਦੇ ਦੇ ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਾਂ ਨੂੰ [[ਨੌਸ਼ਹਿਰਾ]] ਚ ਮੁਕੀਮ ਅਫ਼ਗ਼ਾਨ ਫ਼ੌਜ ਨਾਲ਼ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਰੋਕਿਆ ਜਏ-ਏ-। ਜੇ [[ਨਦੀ]] ਦੇ ਦੋਂਹੇ ਪਾਸੇ ਦੇ ਅਫ਼ਗ਼ਾਨ [[ਪਠਾਣ]] ਕਬਾਇਲੀ ਮਿਲ ਗਏ ਤੇ [[ਖ਼ਾਲਸਾ|ਖਾਲਿਸੀਆਂ]] ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੋ ਜਾਏਗਾ । ਇਸ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੇ ਬਗ਼ੈਰ ਕੋਈ ਵਕਤ ਜ਼ਾਏ ਕੀਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏ ।
== [[ਖ਼ਾਲਸਾ]] ਫ਼ੌਜ ਤੇ [[ਪਠਾਣ]] ਕਬਾਇਲੀ ਗ਼ਾਜ਼ੀ ==
[[ਸਿੱਖ]] ਫ਼ੌਜ ਨੇ [[ਨੌਸ਼ਹਿਰਾ]] ਦਾ ਮੁਹਾਸਿਰਾ ਕਰ ਲਿਆ ਤੇ [[ਦਰੀਆਏ ਲੰਡੀ]] ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਡੇਰੇ ਲਾ ਲਏ । ਤੇ [[ਤੋਪਖ਼ਾਨਾ|ਤੋਪਖ਼ਾਨੇ]] ਨੂੰ ਹਰਕਤ ਚ ਲਿਆਂਦਾ ਤੇ ਕਬਾਇਲੀ ਲਸ਼ਕਰ ਤੇ [[ਤੋਪ|ਤੋਪਾਂ]] ਨਾਲ਼ [[ਗੋਲਾ ਬਾਰੀ]] ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ । ਅਫ਼ਗ਼ਾਨ ਕਬਾਇਲੀ ਲਸ਼ਕਰ ਪੈਰ ਸਬਾਦ ਪਹਾੜੀ ਤੇ [[ਮੋਰਚਾ]] ਜ਼ਨ ਹੋ ਗਿਆ । [[ਸਿੱਖ]] ਫ਼ੌਜ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 25,000 ਦੇ ਨੇੜੇ ਸੀ ਤੇ ਅਫ਼ਗ਼ਾਨ [[ਲਸ਼ਕਰ]] ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵੀ 40 [[ਹਜ਼ਾਰ]] ਲਸ਼ਕਰੀਆਂ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਈਂ ਸੀ , ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ [[ਗ਼ਾਜ਼ੀ]] ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ । ਜਿਹੜੇ [[ਜਹਾਦ]] ਦੇ [[ਨਾਂ]] ਤੇ ਕਾਫ਼ਰਾਂ ਨਾਲ਼ ਮੁਕੱਦਸ ਜੰਗ ਲਈ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ ਸਣ । ਜਿਹੜੇ ਦੇਣ ਦੀ ਖ਼ਾਤਿਰ ਮਰਨ ਯਾਂ ਮਾਰਨ ਤੇ ਤਲ਼ੇ ਹੋਏ ਸਨ । [[ਖ਼ਟਕ]] ਕਬੀਲੇ ਦੇ ਸਰਦਾਰ ਫ਼ਿਰੋਜ਼ ਖ਼ਾਨ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਕਾਫ਼ੀ ਗਿਣਤੀ ਚ ਮੁਜਾਹਿਦਾਂ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਅਫ਼ਗ਼ਾਨ ਲਸ਼ਕਰ ਨਾਲ਼ ਆ ਰਲਿਆ ।
ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ [[ਸਿੱਖ|ਸਿੱਖਾਂ]] ਦੀ [[ਫ਼ੌਜ]] ਦੀ ਕਮਾਨ ਇੱਕ ਜੋਸ਼ੀਲੇ ਤੇ ਮੁਤਹੱਰਿਕ ਜਰਨੈਲ ''ਫੋਲਾ ਸਿੰਘ'' ਦੇ ਹੱਥ ਸੀ , ਜਿਸਦੀ ਕਮਾਨ ਚ ਇੱਕ ਖ਼ੋਦਕਸ਼ ਦਸਤਾ ਵੀ ਸੀ ਜਿਹੜਾ [[ਪੰਥ]] ਦੇ [[ਨਾਂ]] ਲਈ ਲੜਨ ਤੇ ਮਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਸੀ , ਉਸਨੂੰ [[ਸਿੱਖ ਮੱਤ]] ਲਈ ਜਾਨ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰਨ ਆਲ਼ਾ ਜਨੂਨੀ ਮਜ਼੍ਹਬੀ ਗਰੋਹ ਵੀ ਆਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ ।
ਇਸ ਜੰਗ ਚ ''ਅਕਾਲੀ ਫੋਲਾ ਸਿੰਘ'' ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਪਝਲਿਆਂ ਜੰਗਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਜਰਾਤ ਤੇ ਬਹਾਦਰੀ ਦਿਖਾਈ । ਅਫ਼ਗ਼ਾਨ ਲਸ਼ਕਰੀਆਂ ਨੂੰ ਪਹਾੜੀ ਦੇ ਮੋਰਚਿਆਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕਢਣ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਪਰ ਉਹ ਸਭ ਬੇ ਸੂਦ ਰਹੀਆਂ । ਫੋਲਾ ਸਿੰਘ ਆਪਣੇ ਜਨੂਨੀ ਦਸਤੇ ਨਾਲ਼ ਪਹਾੜੀ ਦੇ ਦਾਮਨ ਵੱਲ ਵਧਿਆ । ਇੱਕ ਭਰੀ ਜਾਣ ਆਲੀ [[ਬੰਦੂਕ]] ਦੀ [[ਗੋਲੀ]] ਉਸਨੂੰ ਲੱਗੀ ਤੇ ਇਹ ਆਪਣੇ [[ਘੋੜਾ|ਕਾਵੜੇ]] ਤੋਂ ਡੱਕ ਪਿਆ ਪਰ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਹ ਨਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਉਹ ਇੱਕ [[ਹਾਥੀ]] ਤੇ ਚੜ੍ਹਿਆ ਤੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੀ ਸਫ਼ਬੰਦੀ ਨਾਲ਼ ਜਾ ਟਕਰਾਇਆ । ਅਫ਼ਗ਼ਾਨ ਲਸ਼ਕਰੀ [[ਅਕਾਲੀ|ਅਕਾਲੀਆਂ]] ਤੇ ਟੁੱਟ ਪਏ ਤੇ ਦਸਤ ਬਦਸਤ ਲੜਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ । [[ਅਕਾਲੀ|ਅਕਾਲੀਆਂ]] ਨੂੰ 1500 ਅਫ਼ਗ਼ਾਨ ਘੁੜਸਵਾਰਾਂ ਨੇ ਘੇਰੇ ਚ ਲੈ ਲਿਆ । ਇਸ ਲੜਾਈ ਚ [[ਇਕ]] ਹੋਰ ਭਰੀ ਜਾਣ ਆਲੀ [[ਬੰਦੂਕ]] ਦਾ [[ਗੋਲਾ]] ਜਰਨੈਲ ਫੋਲਾ ਸਿੰਘ ਤੇ ਆ ਲੱਗਾ ਜਿਹੜਾ ਪਹਾੜੀ ਤੇ ਮਿਲ ਮਾਰ ਰਿਹਾ ਸੀ । ਫੋਲਾ ਸਿੰਘ ਆਪਣੇ ਕਿੰਨੇ ਸਾਰੇ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਸਮੇਤ ਜਾਣ ਤੋਂ ਗਿਆ । ਫੋਲਾ ਸਿੰਘ ਤੇ [[ਮੁਲਤਾਨ]] ਤੇ [[ਕਸ਼ਮੀਰ]] ਦੀਆਂ ਲੜਾਈਆਂ ਚ ਆਪਣੀ [[ਤਲਵਾਰ]] ਦਾ [[ਲੋਹਾ]] ਮਨਵਾਇਆ ਸੀ । ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਵੀ ਆਪਣੇ ਜਰਨੈਲ ਦੀ ਮੌਤ ਤੇ ਬਹੁਤ ਰੰਜੀਦਾ ਹੋਇਆ ਤੇ ਉਸਨੇ ਫੋਲਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਮਰਨ ਦੀ ਥਾਂ ਤੇ ਉਸਦੀ [[ਸਮਾਧੀ]] ਬਨਾਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ।
[[ਸਿੱਖ]] ਦਸਤਿਆਂ ਨੇ [[ਖੜਕ ਸਿੰਘ]] ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਚ ਪੇਸ਼ ਕਦਮੀ ਕੀਤੀ ਪਰ ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ [[ਇੰਚ]] ਵੀ ਪਿੱਛੇ ਨਾ ਹਟਾ ਸਕੇ । ਜੰਗ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਦੋਨ੍ਹਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਦਾ ਕਾਫ਼ੀ ਜਾਨੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ । ਅਫ਼ਗ਼ਾਨ ਲਸ਼ਕਰੀਆਂ ਦਾ ਤਰਬੀਅਤ ਯਾਫ਼ਤਾ ਨਾ ਹੋਣ ਪਾਰੋਂ ਇੱਕ ਤਰਬੀਅਤ ਯਾਫ਼ਤਾ [[ਫ਼ੌਜ]] ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਚ ਬਹੁਤਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅੱਧੀ ਗਿਣਤੀ ਮਾਰੀ ਗਈ , ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਾਕੀ ਬਜ ਜਾਣ ਆਲੀ ਨਫ਼ਰੀ ਨੂੰ ਪਹਾੜੀ ਤੋਂ [[ਮੋਰਚਾ|ਮੋਰਚਿਆਂ]] ਤੋਂ ਨਈਂ ਹਟਾਇਆ ਜਾ ਸਕਿਆ । ਹੋਰ [[ਸਿੱਖ]] ਦਸਤਿਆਂ ਨੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਤੇ ਜਨਕ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਜਾਰੀ ਰਹੀ ਤੇ 2,000 [[ਖ਼ਾਲਸਾ]] ਸਿਪਾਹੀ ਮਾਰੇ ਗਏ । ਬਹੁਤੇ ਨੁਕਸਾਨ ਪਾਰੋਂ ਕਬਾਇਲੀ ਲਸ਼ਕਰੀਆਂ ਦੀ ਪੋਜ਼ੀਸ਼ਨ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਗਈ ਸੀ ਤੇ ਸ਼ਾਮ ਦੇ ਬਾਦ ਪਹਾੜੀ ਮੋਰਚੇ ਤੋਂ ਉੱਤਰ ਆਏ ਤੇ ਬਾਕੀ ਰਹਿਣ ਆਲੇ ਗ਼ਾਜ਼ੀ [[ਸਿੱਖ]] ਫ਼ੌਜਾਂ ਨਾਲ਼ ਲੜਦੇ ਹੋਏ ਪਹਾੜਾਂ ਚ ਰੂਪੋਸ਼ ਹੋ ਗਏ । ਤੇ ਐਂਜ ਫ਼ਤਿਹ [[ਸਿੱਖ]] ਫ਼ੌਜ ਦੀ ਰਹੀ । ਜਦੋਂ ਵਜ਼ੀਰ ਖ਼ਾਨ ਨੂੰ [[ਨੌਸ਼ਹਿਰਾ]] ਦੇ ਵਾਕਿਆਨ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਾ , ਉਹ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ਼ [[ਪਿਸ਼ਾਵਰ]] ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਭਾਈ , ਜਿਹੜਾ ਕਬਾਇਲੀ ਲਸ਼ਕਰ ਦੀ ਕਮਾਨ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ , ਦੀ ਮਦਦ ਲਈ ਆਇਆ । ਪਰ [[ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲਵਾ]] ਦੇ ਦਸਤਿਆਂ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਦਰਿਆ ਅਬੂਰ ਕਰਨ ਨਈਂ ਦਿੱਤਾ । [[ਸਿੱਖ]] ਫ਼ੌਜਾਂ ਮੁਸਲਸਲ ਆਜ਼ਮ ਖ਼ਾਨ ਦੇ ਲਸ਼ਕਰੀਆਂ ਤੇ ਗੋਲਾ ਬਾਰੀ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਸਨ , ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ਼ ਕਾਫ਼ੀ ਹੱਲਾ ਕੱਤਾਂ ਵੀ ਹੋਇਆਂ । ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਜ਼ਾਤ-ਏ-ਖ਼ੁਦ ਸਾਹ ਮਨੇ ਆਇਆ ਤੇ ਇੱਕ [[ਟਿੱਬਾ|ਟਿੱਬੇ]] ਤੇ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਆਪਣੀਆਂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੂੰ ਇਕੇ ਵੱਧ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ । ਤੇ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਦਾ ਜੋਸ਼ ਵਿਧਾਨ ਲਈ ਆਪਣੀ [[ਕ੍ਰਿਪਾਨ]] ਕਢ ਕੇ ਲਹਿਰਾਈ ।
ਲਾਈਨ 104 ⟶ 103:
== ਮੈਦਾਨ ਚ ਮੌਜੂਦ ਬਰਤਾਨਵੀ ਹਿੰਦ ਦੇ ਗਵਰਨਰ ਜਨਰਲ ਦਾ ਨਮਾਇੰਦਾ ==
ਮੋਰ ਕਰੋ ਫ਼ੁੱਟ , ਜਿਹੜਾ ਮੈਦਾਨ-ਏ-ਜੰਗ ਚ ਮੌਜੂਦ ਚ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਰਾਜ|ਬਰਤਾਨਵੀ ਹਿੰਦ]] ਦੇ ਗਵਰਨਰ ਜਨਰਲ ਨੂੰ ਲਿਖਦਾ ਏ , ਕਿ , ਤੋੜੇਦਾਰ [[ਬੰਦੂਕ|ਬੰਦੂਕਾਂ]] , [[ਕਮਾਨ|ਕਮਾਨਾਂ]] , [[ਬਰਛੀ|ਬਰਛਿਆਂ]] , [[ਤਲਵਾਰ|ਤਲਵਾਰਾਂ]] , [[ਚਾਕੂ]] ਤੇ ਇਥੇ ਤੱਕ ਕਿ ਬੇ ਤਰਬੀਅਤ ਹਜੂਮ ਸਭ [[ਤੋਪ|ਤੋਪਾਂ]] ਨਾਲ਼ ਮੁਕਾਬਲਾ ਸੀ । ਤੋੜੇਦਾਰ ਬੰਦੂਕਾਂ ਤੇ ਤੋਪਾਂ ਜਿਹੜੀਆਂ ਮਾਹਿਰ ਤੋਪਚੀਆਂ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਚ ਸੁਣ , ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਆਪਣੀ ਕਮਾਨ ਚ ਸਨ । ਇਨਫ਼ੈਂਟਰੀ ਨੇ ਫ਼ਾਇਰ ਖੋਲਿਆ ਤੇ [[ਸਿੱਖ]] ਫ਼ੌਜ ਦੇ ਘੁੜਸਵਾਰ ਦਸਤੇ ਇੱਕ ਲੇਨ ਚ ਦੁਸ਼ਮਣ ਵੱਲ ਵਧਦੇ , ਫ਼ਾਇਰ ਕਰਦੇ ਤੇ ਵਾਪਸ ਪਰਤਦੇ । ਤੇ ਬਾਰ ਬਾਰ ਇਹੋ ਕੰਮ ਕਰਦੇ । ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਾਂ ਨੇ ਨਤੀਜਾ ਕਢਿਆ ਕਿ ਇਹ ਤਰੀਕਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਨੁਕਸਾਨ ਦਾ ਏ , ਉਹ ਪਹਾਰੀ ਤੋਂ ਥੱਲੇ ਉੱਤਰੇ ਤੇ ਆਪਣੀ ਪੂਰੀ ਤਾਕਤ ਨਾਲ਼ [[ਸਿੱਖ]] ਫ਼ੌਜ ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ । [[ਸਿੱਖ|ਸਿੱਖਾਂ]] ਦੀਆਂ [[ਦੋ]] [[ਤੋਪ|ਤੋਪਾਂ]] ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਾਂ ਦੇ ਹੱਥ ਲੱਗ ਗਈਆਂ ਪਰ ਕੁੱਝ ਈ ਦੇਰ ਮਗਰੋਂ [[ਸਿੱਖ|ਸਿੱਖਾਂ]] ਮੁੜ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਚ ਲੈ ਲਿਆ । ਬੰਦੂਕਾਂ ਨਾਲ਼ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਜਾਰੀ ਰਹੀ ਤੇ ਅਫ਼ਗ਼ਾਨ [[ਸਿੱਖ]] ਫ਼ੌਜ ਦੀ ਫ਼ਾਇਰਿੰਗ ਰੈਂਚ ਚ ਸੁਣ ।
== ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਮੁੜ [[ਪਿਸ਼ਾਵਰ]] ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ==
ਕਬਾਇਲੀ ਗ਼ਾਜ਼ੀ ਲਸ਼ਕਰੀਆਂ ਨੇ [[ਸਿੱਖ|ਸਿੱਖਾਂ]] ਦੀ ਬਰਤਰੀ ਤੋੜਨ ਲਈ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਪਰ ਬੇ ਫ਼ੈਦਾ ਰਹੀਆਂ । [[ਸਿੱਖ]] ਘੁੜਸਵਾਰ ਦਸਤੇ ਅਫ਼ਗ਼ਾਨ ਲਸ਼ਕਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਸਫ਼ਾਂ ਤੇ ਚੜ੍ਹ ਦੌੜੇ । ਆਜ਼ਮ ਖ਼ਾਨ ਦੂਰ ਤੋਂ ਕਬਾਇਲੀ ਲਸ਼ਕਰੀਆਂ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਦੇਖਣ ਤੇ ਮਜਬੂਰ ਸੀ । ਕਬਾਇਲੀ ਗ਼ਾਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਸ਼ਿਕਸਤ ਦੇਖ ਕੇ ਆਜ਼ਮ ਖ਼ਾਨ ਤੋਂ ਸਖ਼ਤ ਝਟਕਾ ਲੱਗਾ ਤੇ ਉਸਦਾ [[ਦਿਲ]] ਟੁੱਟ ਗਿਆ ਤੇ ਕੁੱਝ ਚਿਰ ਮਗਰੋਂ ਉਹ ਮਰ ਗਿਆ । [[ਨੌਸ਼ਹਿਰਾ ਦੀ ਜੰਗ]] ਚ ਅਫ਼ਗ਼ਾਨ ਕਬਾਇਲੀਆਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜਾਨੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ । ਤਿੰਨ [[ਦਿਨ]] ਮਗਰੋਂ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ [[ਪਿਸ਼ਾਵਰ]] ਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋਇਆ । ਸ਼ਹਿਰੀਆਂ ਨੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਦਾ ਇਸਤਕ਼ਬਾਲ ਟੁੱਟੇ [[ਦਿਲ]] ਨਾਲ਼ ਕੀਤਾ ਤੇ ਉਸਦੀ ਖ਼ਿਦਮਤ ਚ ਕਾਫ਼ੀ ਤਹਾਇਫ਼ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ।
ਕੁੱਝ ਦਿਨਾਂ ਮਗਰੋਂ ਦੋਂਹੇ [[ਯਾਰ ਮੁਹੰਮਦ ਖ਼ਾਨ]] ਤੇ [[ਦੋਸਤ ਮੁਹੰਮਦ ਖ਼ਾਨ]] ਮਹਾਰਾਜਾ ਦੇ ਸਾਮ੍ਹਣੇ ਪੇਸ਼ ਹੋਏ , ਆਪਣੀਆਂ ਖ਼ਤਾਵਾਂ ਤੇ ਪਸ਼ੇਮਾਨ ਹੋਏ ਤੇ ਮਾਫ਼ੀ ਦੇ ਤਲਬਗਾਰ ਹੋਏ । ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਾਫ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ , ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਗਾਂਹ ਤੋਂ ਬਾਕਾਅਦਗੀ ਨਾਲ਼ [[ਖ਼ਰਾਜ]] ਦੇਣ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਤੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਨੂੰ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ [[ਘੋੜਾ|ਘੋੜਿਆਂ]] ਦਾ ਤੋਹਫ਼ਾ ਦਿੱਤਾ । ਸ਼ਾਹੀ ਦਰਬਾਰ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਤੇ ਯਾਰ ਮੁਹੰਮਦ ਖ਼ਾਨ ਨੂੰ [[ਪਿਸ਼ਾਵਰ]] ਦਾ ਗਵਰਨਰ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਤੇ ਉਸਨੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਨੂੰ ਇੱਕ [[ਲੱਖ]] ਤੇ [[ਦੱਸ]] ਹਜ਼ਾਰ]] [[ਰੁਪਈਆ]] ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਖ਼ਰਾਜ ਦੇਣ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ । ਇਸ ਫ਼ਤਿਹ ਦੇ ਬਾਦ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ [[ਲਹੌਰ]] ਵਾਪਸ ਪਰਤ ਆਇਆ । ਉਸ ਦਾ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਇਸਤਕ਼ਬਾਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਤੇ [[ਮੁਸਲਮਾਨ|ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ]] ਦਾ ਤਹਿਵਾਰ [[ਸ਼ਬ ਬਰਾਤ]] ([[ਸ਼ਬਰਾਤ]]) ਸਭ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਕੱਠੇ ਮਨਾਇਆ । ਫ਼ਾਤਿਹ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਤੇ [[ਫੁੱਲ]] , [[ਗੁਲਾਬ]] ਤੇ ਪਲਾਂ ਦੀਆਂ ਪੱਤਿਆਂ ਨਿਛਾਵਰ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਤੇ ਜਵਾਬ ਚ ਮੁਹਾਰ ਉੱਚਾ ਨੇ ਗਲੀਆਂ ਫ਼ਤਿਹ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਣ ਆਲੇ ਲੋਕਾਂ ਤੇ [[ਸੁਣਾ|ਸੋਨੇ]] ਤੇ [[ਚਾਂਦੀ]] ਦੇ ਸਕੇ ਸਿੱਟੇ । ▼
▲ਕੁੱਝ ਦਿਨਾਂ ਮਗਰੋਂ ਦੋਂਹੇ [[ਯਾਰ ਮੁਹੰਮਦ ਖ਼ਾਨ]] ਤੇ [[ਦੋਸਤ ਮੁਹੰਮਦ ਖ਼ਾਨ]] ਮਹਾਰਾਜਾ ਦੇ ਸਾਮ੍ਹਣੇ ਪੇਸ਼ ਹੋਏ , ਆਪਣੀਆਂ ਖ਼ਤਾਵਾਂ ਤੇ ਪਸ਼ੇਮਾਨ ਹੋਏ ਤੇ ਮਾਫ਼ੀ ਦੇ ਤਲਬਗਾਰ ਹੋਏ । ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਾਫ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ , ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਗਾਂਹ ਤੋਂ ਬਾਕਾਅਦਗੀ ਨਾਲ਼ [[ਖ਼ਰਾਜ]] ਦੇਣ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਤੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਨੂੰ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ [[ਘੋੜਾ|ਘੋੜਿਆਂ]] ਦਾ ਤੋਹਫ਼ਾ ਦਿੱਤਾ । ਸ਼ਾਹੀ ਦਰਬਾਰ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਤੇ ਯਾਰ ਮੁਹੰਮਦ ਖ਼ਾਨ ਨੂੰ [[ਪਿਸ਼ਾਵਰ]] ਦਾ ਗਵਰਨਰ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਤੇ ਉਸਨੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਨੂੰ ਇੱਕ [[ਲੱਖ]] ਤੇ [[ਦੱਸ]] ਹਜ਼ਾਰ]] [[ਰੁਪਈਆ]] ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਖ਼ਰਾਜ ਦੇਣ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ । ਇਸ ਫ਼ਤਿਹ ਦੇ ਬਾਦ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ [[ਲਹੌਰ]] ਵਾਪਸ ਪਰਤ ਆਇਆ । ਉਸ ਦਾ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਇਸਤਕ਼ਬਾਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਤੇ [[ਮੁਸਲਮਾਨ|ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ]] ਦਾ ਤਹਿਵਾਰ [[ਸ਼ਬ ਬਰਾਤ]] ([[ਸ਼ਬਰਾਤ]]) ਸਭ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਕੱਠੇ ਮਨਾਇਆ । ਫ਼ਾਤਿਹ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਤੇ [[ਫੁੱਲ]] , [[ਗੁਲਾਬ]] ਤੇ ਪਲਾਂ ਦੀਆਂ ਪੱਤਿਆਂ ਨਿਛਾਵਰ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਤੇ ਜਵਾਬ ਚ ਮੁਹਾਰ ਉੱਚਾ ਨੇ ਗਲੀਆਂ ਫ਼ਤਿਹ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਣ ਆਲੇ ਲੋਕਾਂ ਤੇ [[ਸੁਣਾ|ਸੋਨੇ]] ਤੇ [[ਚਾਂਦੀ]] ਦੇ ਸਕੇ ਸਿੱਟੇ ।
== ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਉਤਲੇ ਲਹਿੰਦੇ ਚ ਫ਼ਤੂਹਾਤ ਦੇ ਅਫ਼ਗ਼ਾਨ ਸਲਤਨਤ ਤੇ ਅਸਰਾਤ ==
[[ਸਿੱਖ|ਸਿੱਖਾਂ]] ਦੀ [[ਨੌਸ਼ਹਿਰਾ]] ਚ ਫ਼ਤਿਹ ਨੇ ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਾਂ ਦੀ [[ਪਿਸ਼ਾਵਰ]] ਤੇ [[ਦਰੀਏ-ਏ-ਸਿੰਧ]] ਵਸ਼ਕਾਰ ਹਾਕਮੀਤ ਨੂੰ ਹਕੀਕੀ ਤੌਰ ਤੇ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ । [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ]] ਚ ਬਾਰਕਜ਼ਈ ਭਾਈਆਂ ਚ ਆਪਸ ਚ ਤਖ਼ਤ ਦਾ ਝਗੜਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ । ਆਜ਼ਮ ਖ਼ਾਨ ਦਾ ਪੁੱਤਰ [[ਈਮਾਨ ਅੱਲ੍ਹਾ ਖ਼ਾਨ]] ਇਸ ਪੋੜੀਸ਼ਨ ਚ ਨਈਂ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਬਾਦਸ਼ਾਹਤ ਤੇ ਅਪਣਾ ਕਾਬੂ ਰੱਖ ਸਕਦਾ । ਆਜ਼ਮ ਖ਼ਾਨ ਦੇ ਭਾਈ ਸ਼ੇਰਦਿਲ ਖ਼ਾਨ ਨੇ ਪਹਿਲੇ ਈ ਆਪਣੇ [[ਕੰਧਾਰ]] ਦੇ ਆਜ਼ਾਦ ਹੁਕਮਰਾਨ ਹੋਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ । [[ਅਮੀਰ ਦੋਸਤ ਮੁਹੰਮਦ ਖ਼ਾਨ]] ਨੇ [[ਕਾਬਲ]] ਦੇ ਤਖ਼ਤ ਤੇ ਮਿਲ ਮਾਰ ਲਿਆ । [[ਖਾ ਨਾਨ ਬੁਖ਼ਾਰਾ]] [[ਖ਼ਾਨ]] ਨੇ [[ਬਲਖ਼]] ਤੇ ਮਿਲ ਮਾਰ ਕੇ ਆਪਣੀ ਸਲਤਨਤ ਜ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ । [[ਹਰਾਤ]] ਤੇ ਸ਼ਾਹ ਮਹਦ ਦੇ ਤਖ਼ਤ ਤੋਂ ਲਾਏ ਪੁੱਤਰ ਕਾਮਰਾਨ ਨੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ । [[ਪਿਸ਼ਾਵਰ]] [[ਲਹੌਰ]] ਦਰਬਾਰ ਖ਼ਰਾਜ ਗੁਜ਼ਾਰ ਸੀ । [[ਸਿੰਧ]] ਵੀ [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ|ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਾਂ]] ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਨਿਕਲ ਗਿਆ ਸੀ । [[ਕਸ਼ਮੀਰ]] 1819ਈ. ਚ [[ਸਿੱਖ ਸਲਤਨਤ]] ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰ ਲਿਆ ਗਈਆ ਸੀ । ਤੇ ਤਖ਼ਤ [[ਕਾਬਲ]] ਦੇ ਹੇਠ ਬਾਕੀ ਇਲਾਕੇ , [[ਮੁਲਤਾਨ]] 1818ਈ. ਚ , ਡੇਰਾ ਜਾਤ 1821ਈ. ਚ , [[ਅਟਕ]] 1813ਈ. ਚ ਤੇ [[ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ]] 1820ਈ. ਚ , ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਕਰ ਕੇ [[ਸਿੱਖ ਸਲਤਨਤ]] ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰ ਲਏ ਗਏ ਸਨ ।
1826ਈ. ਚ [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ]] ਦੇ ਹੋਰ ਇਲਾਕੇ ਆਪਸ ਚ ਅਲਿਹਦਾ ਹੋ ਗਏ । [[ਕਾਬਲ]] ਇੱਕ ਅਲਿਹਦਾ ਸਲਤਨਤ ਬਣ ਗਿਆ । [[ਕੰਧਾਰ]] ਨੇ ਤਿੰਨ ਭਾਈਆਂ ਕਹਿਣ ਦਿਲ , ਰੁਸਤਮ ਦਿਲ ਤੇ ਮਿਹਰ ਦਲ ਦੇ ਇਕਤਦਾਰ ਚ ਸੀ । [[ਹਰਾਤ]] ਦਾ ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦਾ [[ਈਰਾਨ]] ਦਾ ਬਾਜ਼ਗੁਜ਼ਾਰ ਬਣ ਗਿਆ । ▼
▲1826ਈ. ਚ [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ]] ਦੇ ਹੋਰ ਇਲਾਕੇ ਆਪਸ ਚ ਅਲਿਹਦਾ ਹੋ ਗਏ । [[ਕਾਬਲ]] ਇੱਕ ਅਲਿਹਦਾ ਸਲਤਨਤ ਬਣ ਗਿਆ । [[ਕੰਧਾਰ]] ਨੇ ਤਿੰਨ ਭਾਈਆਂ ਕਹਿਣ ਦਿਲ , ਰੁਸਤਮ ਦਿਲ ਤੇ ਮਿਹਰ ਦਲ ਦੇ ਇਕਤਦਾਰ ਚ ਸੀ । [[ਹਰਾਤ]] ਦਾ ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦਾ [[ਈਰਾਨ]] ਦਾ ਬਾਜ਼ਗੁਜ਼ਾਰ ਬਣ ਗਿਆ ।
[[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ]] ਹਾਲਾਤ ਨੇ ਇਥੇ ਹੁਕਮਰਾਨਾਂ ਦੀ ਨਾ ਅਹਿਲੀ ਨਾਲ਼ ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਪਲ਼ਟਾ ਖਾਦਾ ਕਿ [[ਸਿੱਖ]] ਅਫ਼ਗ਼ਾਨ [[ਸੂਬਾ|ਸੂਬਿਆਂ]] ਨੂੰ [[ਸੁੱਖ ਸਲਤਨਤ]] ਯਾਨੀ ਉਤਲੇ [[ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ]] ਨਾਲ਼ ਰਲਾਨ ਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਗਏ । ਹਮੇਸ਼ਾ [[ਤਰੀਖ਼]] ਚ ਇਹ ਹੁੰਦਾ ਆਇਆ ਸੀ ਕਿ [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ]] ਤੇ [[ਕਾਬਲ]] ਦੀਆਂ ਸਲਤਨਤਾਂ ਚ [[ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ]] ਤੇ [[ਪੰਜਾਬ]] ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ । ▼
▲[[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ]] ਹਾਲਾਤ ਨੇ ਇਥੇ ਹੁਕਮਰਾਨਾਂ ਦੀ ਨਾ ਅਹਿਲੀ ਨਾਲ਼ ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਪਲ਼ਟਾ ਖਾਦਾ ਕਿ [[ਸਿੱਖ]] ਅਫ਼ਗ਼ਾਨ [[ਸੂਬਾ|ਸੂਬਿਆਂ]] ਨੂੰ [[ਸੁੱਖ ਸਲਤਨਤ]] ਯਾਨੀ ਉਤਲੇ [[ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ]] ਨਾਲ਼ ਰਲਾਨ ਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਗਏ । ਹਮੇਸ਼ਾ [[ਤਰੀਖ਼]] ਚ ਇਹ ਹੁੰਦਾ ਆਇਆ ਸੀ ਕਿ [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ]] ਤੇ [[ਕਾਬਲ]] ਦੀਆਂ ਸਲਤਨਤਾਂ ਚ [[ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ]] ਤੇ [[ਪੰਜਾਬ]] ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ।
[[ਮੁਲਤਾਨ]] ਦਾ [[ਕਿਲ੍ਹਾ]] [[ਨਵਾਬ ਮੁਜ਼ੱਫ਼ਰ ਖ਼ਾਨ]] ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਚੰਦ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਤਰੀਂ ਕਲੀਆਂ ਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ । ਤੇ ਨਵਾਬ ਨੇ ਬਹੁਤ ਬਹਾਦਰੀ ਨਾਲ਼ [[ਮੁਲਤਾਨ] ਦਾ ਦਿਫ਼ਾ ਕੀਤਾ । ਖੜਕ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਉਸ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਖੜ੍ਹੀਆਂ ਸਨ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਲ੍ਹਾ ਫ਼ਤਿਹ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਈ ਰਾਹ ਨਈਂ ਲੱਭ ਰਹੀ ਸੀ । ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇੱਕ ਵੱਡੀ [[ਤੋਪ]] [[ਜ਼ਮਜ਼ਮਾ]] [[ਅਕਾਲੀ ਫੋਲਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਨਹਿੰਗ ਰਜਮੰਟ ਨਾਲ਼ ਭੇਜੀ । [[ਜ਼ਮਜ਼ਮਾ]] ਨੇ ਮੁਵੱਸਸਰ ਗੋਲੇ ਸਿੱਟੇ ਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਕਿਲੇ ਦਾ ਫਾਟਕ ਅੜਾ ਦਿੱਤਾ । ਅਕਾਲੀ ਫੋਲਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਅਚਾਨਕ ਪੇਸ਼ ਕਦਮੀ ਕਰ ਕੇ ਕਿਲੇ ਤੇ ਮਿਲ ਮਾਰ ਲਿਆ । ਮਟਿਆਲੀ ਦਾੜ੍ਹੀ ਆਲ਼ਾ [[ਨਵਾਬ ਮੁਜ਼ੱਫ਼ਰ ਖ਼ਾਨ]] ਹੱਥ ਚ [[ਤਲਵਾਰ]] ਫੜੇ ਉਸਦੇ ਰਾਹ ਚ ਲੜਂ ਲਈ ਖੜ੍ਹਾ ਸੀ ਤੇ ਲੜਦਾ ਹੋਇਆ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਿਆ । ਉਸਦੇ 5 ਪਿੱਤਰ ਵੀ ਲੜਦੇ ਹੋਏ-ਏ-ਮਾਰੇ ਗਏ । ਦੋ ਬਚ ਜਾਣ ਆਲੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਾਗੀਰਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਉੱਲਾਂ ਅੱਜ ਵੀ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਲਾਕਿਆਂ ਦੀਆਂ ਮਾਲਿਕ ਨੇਂ । ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦਾ [[ਖੜਕ ਸਿੰਘ]] ਨੇ [[ਜੋਧ ਸਿੰਘ ਖ਼ਾਲਸਾ]] ਨੂੰ 600 ਦੀ ਨਫ਼ਰੀ ਨਾਲ਼ [[ਮੁਲਤਾਨ]] ਦੇ ਕਿਲੇ ਦੀ ਹਿਫ਼ਾਜ਼ਤ ਲਈ ਛੱਡਿਆ । ਹਨ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਦੱਖਣੀ ਸਰਹੱਦ [[ਮੁਲਤਾਨ]] ਸੀ । 1818ਈ. ਚ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ [[ਰੋਹਤਾਸ]] , [[ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ]] ਤੇ [[ਹਸਨ ਅਬਦਾਲ]] ਵੀ ਫ਼ਤਿਹ ਕਰ ਲਏ । ਫ਼ਿਰ ਉਸਨੇ [[ਦਰੀਏ-ਏ-ਸਿੰਧ]] ਪਾਰ ਕਰ ਕੇ [[ਪਿਸ਼ਾਵਰ]] ਤੇ ਮਿਲ ਮਾਰਨ ਦੇ ਮਨਸੂਬੇ ਤਸ਼ਕੀਲ ਦਿੱਤੇ । 1819ਈ. ਚ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ [[ਸ੍ਰੀਨਗਰ]] ਤੇ ਮੁੜ ਹਮਲਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ । ਇਸ ਵਾਰੀ ਉਸਨੇ [[ਦਿਵਾਨ ਮੋਤੀ ਦਾਸ]] ਨੂੰ ਗਵਰਨਰ ਬਣਾਇਆ ਤੇ [[ਸ਼ਾਮ ਸਿੰਘ ਅਟਾਰੀਵਾਲਾ]] , [[ਜਵਾਲਾ ਸਿੰਘ ਪਡ੍ਹ ਨਯਾ]] ਤੇ ਮਸਾਰ ਦਿਵਾਨ ਚੰਦ ਨੂੰ ਵਾਦੀ ਚ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਲਈ ਮਦਦ ਲਈ ਛੱਡ ਆਇਆ । [[ਸਿੱਖ ਸਲਤਨਤ]] ਦੇ ਦੁਆਰਨ [[ਦਸ]] ਗਵਰਨਰਾਂ ਨੇ ਵਾਰੋ ਵਾਰ [[ਕਸ਼ਮੀਰ]] ਦਾ ਇੰਤਜ਼ਾਮ ਸੰਭਾਲਿਆ । ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਚੋਂ ਇੱਕ ਸ਼ਹਜ਼ਾੜਾ [[ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ]] ਸੀ ਜਿਸਨੇ [[ਸਿੱਖ ਸਲਤਨਤ]] ਦੇ ਝੰਡੇ ਨੂੰ [[ਲਦਾਖ਼]] ਤੱਕ ਲਹਿਰਾਇਆ । [[ਲਦਾਖ਼]] ਦੀ ਵਾਦੀ ਦੀ ਫ਼ਤਿਹ ਨਾਲ਼ , ਜਿਹੜੀ ਕਿ ਬਹੁਤ ਸਟ੍ਰੈਟਜਿਕ ਅਹਿਮੀਅਤ ਦੀ ਹਾਮਲ ਸੀ , ਸਰਹੱਦਾਂ [[ਚੀਨ]] ਦੇ ਅਸਰ ਤੋਂ ਮਹਿਫ਼ੂਜ਼ ਹੋ ਗਈਆਂ । ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਨਰਲ [[ਜ਼ੋਰਾਵਰ ਸਿੰਘ]] [[ਤਿੱਬਤ]] ਵੱਲ ਪੇਸ਼ ਕਦਮੀ ਲਈ ਘੱਲਿਆ । [[ਗੁਰੂ]] ਤੇ [[ਰੋਡੋਕ]] ਤੇ ਮਿਲ ਮਾਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਤੇ [[ਸਿੱਖ]] ਫ਼ੌਜ ਨੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ । [[ਤਿੱਬਤ]] ਦੀ ਹਕੂਮਤ ਨੇ ਜ਼ੋਰਾਵਰ ਸਿੰਘ ਨਾਲ਼ ਇੱਕ ਮੁਆਹਿਦਾ ਤੇ ਦਸਤਖ਼ਤ ਕੀਤੇ । ▼
▲[[
== ਮੁਆਹਿਦਾ [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]] ==
1807ਈ. ਚ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਘੇਬਾ , ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਮਰ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ , ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਆਪਣੀ ਸਲਤਨਤ ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰ ਲਏ । ਉਸ ਦੀ ਬੇਵਾ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕਢ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਤੇ ਰਿਆਸਤ ਬਗ਼ੈਰ ਕਿਸੇ ਮੁਜ਼ਾਹਮਤ ਦੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸਲਤਨਤ ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਗਈ । ਇਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਰਦਾਰਾਂ ਲਈ ਖ਼ਤਰੇ ਦੀ [[ਘੰਟੀ]] ਸੀ ਜਿਹੜੇ ਆਪਣੀਆਂ ਨਿੱਕੀਆਂ ਨਿੱਕੀਆਂ ਰਿਆਸਤਾਂ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਦੇ ਖ਼ਾਬ ਵੇਖ ਰਹੇ ਸਨ । ਉਸ ਨਾਲ਼ [[ਮਾਲਵਾ]] ਦੇ ਸਰਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ਤਰਾ ਪੇ ਗਈਆ ਕਿ ਮਹਾਰਾਜਾ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਾਜ਼ਗੁਜ਼ਾਰ ਬਣਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰੇਗਾ ।
ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਜਰਨੈਲ [[ਦਿਵਾਨ ਮੋਖਮ ਚੰਦ]] ਨੇ [[ਸਤਲੁਜ]] ਪਾਰ ਕਰ ਕੇ [[ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ]] ਲਾਗੇ ਵਾਦਨੀ ਤੇ ਮਿਲ ਮਾਰ ਲਿਆ ਤੇ ਫ਼ਿਰ ਆਨੰਦਪੁਰ ਵੱਲ ਰਾ ਕਰ ਲਿਆ । ਉਸ ਨਾਲ਼ [[ਮਾਲਵਾ]] ਦੇ ਸਰਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਤਸ਼ਵੀਸ਼ ਹੋ ਗਈ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ [[ਲਹੌਰ]] ਦਰਬਾਰ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਏਕਾ ਕਰ ਲਿਆ ਤੇ [[ਅੰਗਰੇਜ਼|ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ]] ਨਾਲ਼ ਗਠਜੋੜ ਕਰ ਲਿਆ , ਜਿਹੜੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਰਦਾਰੀਆਂ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦੇ ਸਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ [[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ]] ਹਕੂਮਤ ਨਾਲ਼ ਗਠਜੋੜ ਚ ਆਪਣੀ ਬੱਕਾ ਨਜ਼ਰ ਆਂਦੀ ਸੀ ।
[[ਮਾਲਵਾ]] ਦੇ ਸਰਦਾਰਾਂ ਨੇ ਇੱਕ [[ਬੈਠਕ]] ਕੀਤੀ ਤੇ [[ਦਿੱਲੀ]] ਚ [[ਅੰਗਰੇਜ਼]] ਰੀਜ਼ੀਡਨਟ ਸੀਟਉਣ ਨਾਲ਼ ਮਿਲੇ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਰੀਜ਼ੀਡਨਟ ਤੋਂ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਇਰਾਦਿਆਂ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਤਹੱਫ਼ੁਜ਼ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦਾਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ [[ਸਤਲੁਜ]] ਤੋਂ ਉਰਲੇ ਬੰਨ੍ਹੇ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਹਮੇਸ਼ਾ [[ਦਿੱਲੀ]] ਹਕੂਮਤ ਦੇ ਜ਼ੇਰ ਇਕਤਦਾਰ ਰਹੇ ਸਨ ਤੇ ਹੁਣ [[ਅੰਗਰੇਜ਼]] [[ਦਿੱਲੀ]] ਦੇ ਤਖ਼ਤ ਤੇ ਕਾਬਜ਼ ਨੇਂ ਇਸ ਲਈ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਨੂੰ ਤਹੱਫ਼ੁਜ਼ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਏ । ਰੀਜ਼ੀਡਨਟ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਬਾਤ ਬਹੁਤ ਗ਼ੌਰ ਨਾ ਸੁਣੀ , ਪਰ ਉਹ ਇਸ ਮੌਕੇ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਮਦਦ ਨਈਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀ ।
[[ਮਾਰਚ]] 1808ਈ. ਚ ਗਵਰਨਰ ਜਨਰਲ [[ਲਾਰਡ ਮੰਟੁ]] ਨੇ ਲਿਖਿਆ "ਅਗਰਚੇ ਅਸੂਲੀ ਤੌਰ ਤੇ ਅਸੀਂ ਦਿੱਲੀ ਤੌਰ ਤੇ ਰਿਆਸਤਾਂ , ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ਼ ਅਸੀਂ ਇਤਿਹਾਦ ਦੀ ਸ਼ਰਾਇਤ ਪਾਰੋਂ ਦੂਰ ਆਂ , ਦੇ ਮੁਆਮਲਾਤ , ਝਗੜਿਆਂ ਚ ਅਸੀਂ ਮੁਨਸਿਫ਼ਾਨਾ ਤੌਰ ਤੇ ਇਜਤਨਾਬ ਬਰਤਦੇ ਆਂ ਤੇ ਮੁਸੀਬਤ ਚ ਘਿਰੀਆਂ ਤੇ ਅਪਣਾ ਵਜੂਦ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਦੀ ਜੱਦੋ ਜਹਿਦ ਰੱਖਣ ਆਲਿਆਂ ਨੂੰ ਮੁਕੰਮਲ ਯਅਕੀਨ ਦਵਾਨਦੇ ਆਂ ।
ਲਾਈਨ 140 ⟶ 137:
== ਮਹਾਰਾਜਾ ==
[[File:Ranjitsingh.gif|thumb|200px|left|ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਪੋਟਰੇਟ]]
ਰਣਜੀਤ ਸੰਖ ਦੀ [[ਤਾਜਪੋਸ਼ੀ]] 12 [[ਅਪ੍ਰੈਲ]] 1801ਈ. ਚ ਹੋਈ ।[[ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ]] ਦੀ ਔਲਾਦ ਚੋਂ ਇੱਕ [[ਸਿੱਖ]] [[ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ]] ਨੇ [[ਤਾਜ]] ਪੋਸ਼ੀ ਦੀ ਰਸਮ ਦਾ ਅਦਾ ਕੀਤੀ । 1799ਈ. ਤੱਕ ਉਸਦਾ ਰਾਜਘਰ [[ਗੁਜਰਾਂਵਾਲਾ]] ਰਿਹਾ । 1802ਈ. ਚ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਅਪਣਾ [[ਰਾਜਘਰ]] [[ਲਹੌਰ]] ਮੁੰਤਕਿਲ ਕਰ ਲਿਆ । ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਹੋ ਹਿੱਤ ਘੱਟ ਚਿਰ ਚ ਇਕਤਦਾਰ ਦੀ ਪੌੜ੍ਹੀ ਚੜ੍ਹ ਗਿਆ , ਇੱਕ ਕੱਲੀ [[ਮਿਸਲ]] ਦੇ ਸਰਦਾਰ ਤੋਂ [[ਪੰਜਾਬ]] ਦਾ ਮਹਾਰਾਜਾ ਬਣ ਗਿਆ ।
ਇਸ ਦੇ ਮਗਰੋਂ ਕੁੱਝ ਚਿਰ ਇਹ ਅਫ਼ਗ਼ਾਨੀਆਂ ਨਾਲ਼ ਲੜਦਾ ਰਿਹਾ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ [[ਪੰਜਾਬ]] ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕਢ ਦਿੱਤਾ ਤੇ [[ਪਿਸ਼ਾਵਰ]] ਸਮੇਤ ਕਈ [[ਪਸ਼ਤੋਂ]] ਇਲਾਕਿਆਂ ਤੇ ਮਿਲ ਮਾਰ ਲਿਆ । ਉਸਨੇ 1818ਈ. ਚ [[ਪੰਜਾਬ]] ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਤੇ ਮੁਸ਼ਤਮਿਲ ਇਲਾਕੇ [[ਮੁਲਤਾਨ]] ਤੇ [[ਪਿਸ਼ਾਵਰ]] ਤੇ ਮਿਲ ਮਾਰਿਆ । 1819ਈ. [[ਜਮੋਂ]] ਤੇ [[ਕਸ਼ਮੀਰ]] ਵੀ ਉਸਦੀ ਸਲਤਨਤ ਚ ਆ ਗਏ । ਐਂਜ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਲਾਕਿਆਂ ਤੋਂ [[ਮੁਸਲਮਾਨ|ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ]] ਦੇ ਇੱਕ [[ਹਜ਼ਾਰ]] ਸਾਲਾ ਇਕਤਦਾਰ ਦਾ ਖ਼ਾਤਮਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ । ਇਸ ਨੇ [[ਆਨੰਦ ਪਰ ਸਾਹਿਬ]] ਦੇ ਉਤਲੇ ਚ ਪਹਾੜੀ ਰਿਆਸਤਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਫ਼ਤਿਹ ਕੀਤਾ , ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਚ ਸਬਤੋਂ ਵੱਡੀ ਰਿਆਸਤ [[ਕਾਂਗੜਾ]] ਸੀ ।
ਜਦੋਂ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਵਜ਼ੀਰ-ਏ-ਖ਼ਾਰਜਾ [[ਕਫ਼ੀਰ ਅਜ਼ੀਜ਼ ਉੱਦ ਦੀਨ]] [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ]] ਦੇ ਗਵਰਨਰ ਜਨਰਲ [[ਲਾਰਡ ਆਕਲੈਂਡ]] ਨਾਲ਼ [[ਸ਼ਿਮਲਾ]] ਚ ਮਿਲਿਆ , ਲਾਰਡ ਆਕਲੈਂਡ ਨੇ ਕਫ਼ੀਰ ਅਜ਼ੀਵ ਉੱਦ ਦੀਨ ਕੋਲੋਂ ਪੁੱਛਿਆ , ਮਹਾਰਾਜਾ ਦੀ ਕਿਹੜੀ [[ਅੱਖ]] ਅੰਨ੍ਹੀ ਏ । ਅਜ਼ੀਜ਼ ਉੱਦ ਦੀਨ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ''ਮਹਾਰਾਜਾ [[ਸੂਰਜ]] ਵਾਂਗ ਏ ਤੇ [[ਸੂਰਜ]] ਦੀ ਇਕੋ ਅੱਖ ਏ । ਇਸ ਦੀ ਇਕੋ ਅੱਖ ਦੀ ਚਮਕ ਤੇ ਤਾਬਾਨੀ ਏਨੀ ਏ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਕਦੀ ਉਸਦੀ ਦੂਜੀ ਅੱਖ ਵੱਲ ਦੇਖਣ ਦੀ ਜਰਾਤ ਈ ਨਈਂ ਹੋਈ''। ਗਵਰਨਰ ਜਨਰਲ ਇਸ ਜਵਾਬ ਤੂੰ ਏਨਾ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋਇਆ ਕਿ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ [[ਸੋਨਾ|ਸੋਨੇ]] ਦੀ [[ਘੜੀ]] ਅਜ਼ੀਜ਼ ਉੱਦ ਦੀਨ ਨੂੰ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ।
ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ [[ਸਿੱਖ ਸਲਤਨਤ|ਸਲਤਨਤ]] ਸੈਕੂਲਰ ਸੀ ਤੇ ਉਸਦੀ ਰਿਆਇਆ ਦੇ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਬੰਦੇ ਨਾਲ਼ ਵੀ ਉਸਦੇ ਮਜ਼ਹਬ ਪਾਰੋਂ ਅਮਤੀਆਜ਼ੀ ਸਲੋਕ ਨਈਂ ਕੀਤਾ ਗਈਆ । ਮਹਾਰਾਜਾ ਨੇ [[ਸਿੱਖ ਮੱਤ]] ਨੂੰ ਕਦੀ ਵੀ ਆਪਣੀ ਰਿਆਇਆ ਤੇ ਮਸਲਤ ਨਈਂ ਕੀਤਾ ।
== ਟੱਬਰ ਤੇ ਰਿਸ਼ਤਾਦਾਰ ==
ਲਾਈਨ 153 ⟶ 149:
[[ਨਕਈ]] ਸਰਦਾਰ ਖ਼ਜ਼ਾਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਧੀ , ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ [[ਰਾਣੀ ਰਾਜ ਕੌਰ]] ਨੇ 1802ਈ. ਜ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪੁੱਤਰ [[ਖੜਕ ਸਿੰਘ]] ਨੂੰ ਜੰਮਿਆ । ਜਿਸ ਤੇ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਇਆ ਗਈਆ ।ਜਸ਼ਨ ਦੇ ਮਗਰੋਂ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਆਪਣੇ ਇਤਿਹਾਦੀ [[ਫ਼ਤਿਹ ਸਿੰਘ ਆਹਲੂਵਾਲੀਆ]] ਨਾਲ਼ [[ਡਸਕਾ]] ਵੱਲ ਕੋਚ ਕੀਤਾ । ਕਾਲੇ ਤੇ ਮਿਲ ਮਾਰਨ ਦੇ ਬਾਦ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਥੇ [[ਪੁਲਿਸ]] ਚੌਕੀ ਕਾਇਮ ਕੀਤੀ ਤੇ [[ਲਾਹੌਰ]] ਵਾਪਸ ਪਰਤ ਆਇਆ । ਤੇ ਉਸ ਵੇਲੇ ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਭੰਗੀ ਨੇ ਮੁਕਾਮੀ ਵਮੀਨਦਾਰਾਂ ਨਾਲ਼ ਰਲ਼ ਕੇ ਬਗ਼ਾਵਤ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਤੇ [[ਚਣਿਉਟ]] ਦੇ ਕਿਲੇ ਤੇ ਮਿਲ ਮਾਰ ਲਿਆ । ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਆਪਣੀ ਫ਼ੌਜ ਨਾਲ਼ ਓਥੇ ਪਹੁੰਚਿਆ ਤੇ ਕੁੱਝ ਮੁਜ਼ਾਹਮਤ ਦੇ ਬਾਦ ਕਾਲੇ ਤੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ ਮੱਲ ਮਾਰ ਲਿਆ ।
ਕੁੱਝ ਚਿਰ ਮਗਰੋਂ [[ਕਸੂਰ]] ਦੇ [[ਪਠਾਣ]] ਸਰਦਾਰ ਨੇ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਮੁਸੀਬਤ ਖੜੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ । ਉਸ ਨੇ ਅਫ਼ਗ਼ਾਨੀਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਫ਼ੌਜ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਤੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਚ ਕੁੱਝ [[ਪਿੰਡ|ਪਿੰਡਾਂ]] ਨੂੰ ਲੁੱਟ ਲਿਆ ਤੇ ਹੋਰ ਲੁੱਟਮਾਰ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ । ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਫ਼ਤਿਹ ਸਿੰਘ ਅਹਲੂਵਾਲੀਆ ਨੂੰ [[ਕਸੂਰ]] ਪਹੁੰਚਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਕਿਉਂਜੇ ਨਵਾਬ ਨੇ ਮੁਆਹਿਦਾ ਦੀ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਵਰਜ਼ੀ ਕੀਤੀ ਸੀ ਤੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਆਪਣੀ ਫ਼ੌਜ ਨਾਲ਼ ਉਸਦੇ ਪਿੱਛੇ ਆ ਗਿਆ । ਨਵਾਬ ਨੇ ਕਾਫ਼ੀ ਮੁਜ਼ਾਹਮਤ ਦਾ ਮੁਜ਼ਾਹਰਾ ਕੀਤਾ ਤੇ ਪਠਾਣ ਕਿਲ੍ਹਾ ਬੰਦ ਹੋ ਗਏ ਕਿਉਂਜੇ ਉਹ ਖੁੱਲੇ ਮੈਦਾਨ ਚ [[ਸਿੱਖ]] ਫ਼ੌਜ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਨਈਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਸਨ । ਉਸ ਦੌਰਾਨ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅਫ਼ਗ਼ਾਨ ਮਾਰੇ ਗਏ ਤੇ ਕਿਲੇ ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਕਬਜ਼ਾ ਹੋ ਗਿਆ ਤੇ ਬਾਕੀ [[ਪਠਾਣ|ਪਠਾਣਾਂ]] ਨੂੰ ਵੀ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਈਆ । [[ਨਵਾਬ]] ਨੇ [[ਹਥਿਆਰ]] ਸੁੱਟ ਦਿੱਤੇ ,ਉਸਨੂੰ ਮਾਫ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਤੇ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਅਹੁਦੇ ਤੇ ਬਹਾਲ਼ ਰਹੇਗਾ । ਨਵਾਬ ਨੇ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਰਕਮ ਦਾ ਨਜ਼ਰਾਨਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਤੇ ਤਾਵਾਨ ਜੰਗ ਵੀ ਅਦਾ ਕੀਤਾ । ਨਵਾਬ ਦੇ ਦਿੱਤੇ ਨਜ਼ਰਾਨੇ ਨੂੰ ਫ਼ਤਿਹ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਚ ਗ਼ਰੀਬਾਂ ਚ ਵੰਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ।
ਇਕ ਛੋਟੇ ਵਕਫ਼ੇ ਦੇ ਮਗਰੋਂ ਮਹਾਰਾਜਾ ਨੇ [[ਜਲੰਧਰ]] ਦੋਆਬ ਵੱਲ ਪੇਸ਼ ਕਦਮੀ ਕੀਤੀ । ਤੇ ਆਪਣੇ ਰਾਹ ਕਈ ਇਲਾਕੇ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸਲਤਨਤ ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ । ਉਸ ਨੇ ਫੱਗੂ ਇਰਾ ਤੇ ਵੀ ਮਿਲ ਮਾਰਿਆ ਤੇ ਇਸ ਕਸਬੇ ਨੂੰ [[ਫ਼ਤਿਹ ਸਿੰਘ ਆਹਲੂਵਾਲੀਆ]] ਨੂੰ ਦੇ ਦਿੱਤਾ । ਉਸ ਦੇ ਬਾਦ ਉਹ [[ਕਪੂਰਥਲਾ]] ਗਿਆ ਤੇ ਓਥੇ ਉਸਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਰਿਆਸਤ [[ਕਾਂਗੜਾ]] ਦਾ [[ਰਾਜਾ]] ਸੰਸਾਰ ਚੰਦ [[ਬਜਵਾੜਾ]] ਤੇ [[ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ]] ਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋ ਗਈਆ ਏ । ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਰਾਜਾ ਸੰਸਾਰ ਚੰਦ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਨ੍ਹਾਂ ਇਲਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਕਢ ਕੇ ਉਥੇ ਆਪਣੀਆਂ ਫ਼ੌਜੀ ਚੁੱਕੀਆਂ ਕਾਇਮ ਕੀਤੀਆਂ । ਇਸ ਵੇਲੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਤਾਕਤ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ । ਵਾਪਸੀ ਤੇ ਰਨਚੀਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਕਈ [[ਸਿੱਖ]] ਸਰਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਇਤਾਅਤ ਚ ਲਿਆਂਦਾ , ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਚ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਘੇਬਾ , [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]] ਦਾ ਧਰਮ ਸਿੰਘ ਤੇ ਫ਼ਾਜ਼ਲ ਪੁਰ ਦਾ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ ।
ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ [[ਖੜਕ ਸਿੰਘ]] ਦੀ ਮੰਗਣੀ [[ਕਨਹੀਆ ਮਿਸਲ]] ਦੇ ਸਰਦਾਰ ਜੇ ਮੂਲ ਸਿੰਘ ਦੀ ਧੀ [[ਚਾਂਦ ਕੌਰ]] ਨਾਲ਼ ਕੀਤੀ । ਜਿਸ ਤੇ ਪੂਰੀ ਸਲਤਨਤ ਜ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਇਆ ਗਿਆ ਤੇ ਰਕਸ ਦੀਆਂ ਮਹਿਫ਼ਲਾਂ ਸਜਾਈਆਂ ਗਈਆਂ । ਇਹੋਜਹੀ ਈ [[ਇਕ]] ਮਹਿਫ਼ਲ ਚ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ [[ਇਕ]] [[ਮੁਸਲਮਾਨ]] ਰਕਾਸਾ [[ਮੋਰਾਂ]] ਦੇ ਇਸ਼ਕ ਚ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਹੋ ਗਿਆ ਤੇ ਬਾਲਾਖ਼ਰ ਉਸ ਨਾਲ਼ ਵਿਆਹ ਕਰ ਲਿਆ । ਉਸ ਦਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਬਹੁਤ ਇਸਰੋ ਰਸੂਖ਼ ਸੀ ਤੇ [[ਮੋਰ]] ਦੀ ਮੂਰਤ ਆਲੇ ਸਕੇ ਇਸ ਸ਼ਾਦੀ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਚ ਢਾਲੇ ਗਏ । ਮਹਾਰਾਜਾ ਮੋਰਾਂ ਨਾਲ਼ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹਰਿਦਵਾਰ ਗਿਆ । ਚਾਂਦ ਕੌਰ ਨੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪੋਤੇ [[ਨੌਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ]] ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ ।
ਇਸ [[ਵਿਆਹ]] ਨਾਲ਼ [[ਸੁੱਖ
ਮੋਰਾਂ ਦਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਇਸਰੋ ਰਸੂਖ਼ ਸਿਰਫ਼ ਕੁੱਝ ਚਿਰ ਲਈ ਸੀ । ਮਹਾਰਾਜਾ ਨੇ ਮੋਰਾਂ ਨੂੰ [[ਪਠਾਨਕੋਟ]] ਘੁਲ ਦਿੱਤਾ ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਕਈ [[ਸਾਲ]] ਤਨਹਾਈ ਚ ਗੁਜ਼ਾਰੇ ।
ਲਾਈਨ 166 ⟶ 162:
== ਸੈਕੂਲਰ ਹੁਕਮਰਾਨ ==
[[ਸਿੱਖ ਸਲਤਨਤ]] ਚ [[ਸਿੱਖ|ਸਿੱਖਾਂ]] ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਦੂਜੇ ਧਰਮਾਂ ਦੇ [[ਲੋਕ]] ਵੀ ਆਲੀ ਅਹਤਿਆਰਾਤ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਤੇ ਲਾਏ ਗਏ । ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਚ [[ਮੁਸਲਮਾਨ]] , [[ਸਿੱਖ]] , [[ਹਿੰਦੂ]] [[ਬ੍ਰਹਮਣ]] ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ । ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ [[ਸਾਈ|ਸਾਈਆਂ]] ਤੇ ਮੁਸ਼ਤਮਿਲ ਸੀ । 1831ਈ. ਚ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ]] ਦੇ [[ਗਵਰਨਰ ਜਨਰਲ]] ਲਾਰਦ ਵਲੀਅਮ ਬੀਨਟੀਨਕ ਨਾਲ਼ ਮੁਜ਼ਾਕਰਾਤ ਲਈ ਇੱਕ ਵਫ਼ਦ [[ਸ਼ਿਮਲਾ]] ਭੇਜਿਆ । ਸਰਦਾਰ [[ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲਵਾ]] , [[ਫ਼ਕੀਰ ਅਜ਼ੀਜ਼ ਉੱਦ ਦੀਨ]] ਤੇ ਦਿਵਾਨ [[ਮੋਤੀ ਰਾਮ]]
[[ਸਿੱਖ ਸਲਤਨਤ]] ਚ ਹਰ ਕੋਈ ਇੱਕ ਜਿਹਾ ਨਜ਼ਰ ਆਂਦਾ ਹਰ ਕੋਈ [[ਦਾੜ੍ਹੀ]] ਰੱਖਦਾ ਤੇ ਸਿਰ ਤੇ [[ਪੱਗ]] ਬੰਨ੍ਹਦਾ । [[ਪੰਜਾਬ]] ਆਨ ਆਲੇ ਸਿਆਹ ਤੇ ਦੂਜੇ ਲੋਕ ਬਹੁਤ ਹੈਰਾਨ ਹੁੰਦੇ । ਬਹੁਤੇ ਗ਼ੈਰ ਮੁਲਕੀ [[ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ]] , ਜਿਥੇ [[ਮਜ਼ਹਬ]] ਤੇ ਜ਼ਾਤ ਪਾਤ ਦੇ ਫ਼ਰਕਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਅਹਿਮ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ , ਤੂੰ ਘੁੰਮ ਫਿਰ ਕੇ [[ਪੰਜਾਬ]] ਆਂਦੇ । ਇਸ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਯਅਕੀਨ ਕਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਸੀ ਕੀ [[ਸੁੱਖ ਸਲਤਨਤ|ਸਰਕਾਰ ਖ਼ਾਲਸਾ ਜੀ]] ਚ ਹਰ ਕੋਈ ਇਕੋ ਜਿਹਾ ਨਜ਼ਰ ਆਂਦਾ ਏ , ਹਿਲਾ ਨਿੱਕਾ ਉਹ ਇਥੇ ਸਾਰੇ [[ਸਿੱਖ]] ਨਈਂ ਸੀ । [[ਸਿੱਖ|ਸਿੱਖਾਂ]] ਦੇ ਬਾਰੇ ਚ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਏ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਤੇ ਆਪਣੇ ਇਕਤਦਾਰ ਚ ਰਹਿਣ ਆਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ [[ਸਿੱਖ ਮੱਤ]] ਚ ਆਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਨਈਂ ਕਰਦੇ ਸਨ । ਸੁੱਖਾਂ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੁਕਮਰਾਨਾਂ ਤੇ ਹਰ ਮਜ਼ਹਬ ਦੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦਾ ਇਕੋ ਜਿਹਾ ਇਹਤਰਾਮ ਕੀਤਾ । [[ਹਿੰਦੂ]] [[ਜੋਗੀ]] , [[ਸੰਤ]] , [[ਸਾਧੂ]] ਤੇ [[ਬੈਰਾਗੀ]] , [[ਮੁਸਲਮਾਨ]] [[ਫ਼ਕੀਰ]] ਤੇ [[ਪੈਰ]] ਤੇ [[ਸਾਈ]] [[ਰਾਹਬ]] ਸਾਰੇ [[ਸਿੱਖ ਸਲਤਨਤ]] ਤੋਂ ਫ਼ੈਜ਼ ਯਾਬ ਹੁੰਦੇ ਰਹੇ । ਸਿਵਾਏ [[ਮੁਸਲਮਾਨ]] ਮਜ਼੍ਹਬੀ ਰਹਿਨੁਮਾਈ ਦੇ , ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ [[ਸਿੱਖ]] ਸ਼ੱਕ ਸ਼ਬੇ ਦੀ ਨਿਗਾਹ ਨਾਲ਼ ਦੇਖਦੇ ਸਨ , ਜਿਹੜੇ ਮਜ਼੍ਹਬੀ ਜਨੂੰਨੀਆਂ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ।
[[ਸਿੱਖ]] ਆਪਣੀਆਂ ਲੜਾਈਆਂ ਚ , [[ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ]] ਤੇ ਬਾਹਰ ਦੇ ਹਮਲਾ ਆਵਰਾਂ ਵਾਂਗ ਕਦੀ ਵੀ ਸਫਾ ਕੀ ਦੇ ਮਰਤਕਬ ਨਈਂ ਹੋਏ । ਇਹ ਵੀ ਸੱਚ ਏ [[ਸਿੱਖ]] [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨ|ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਾਂ]] ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਹਸਦ ਤੇ ਬਗ਼ਜ਼ ਰੱਖੇ ਸਨ , ਜਿਹੜਾ ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਾਂ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਦੁਹਾਈਆਂ ਤੱਕ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਜੰਗਾਂ ਦੇ ਪਾਰੋਂ ਸੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਚ [[ਸਿੱਖ|ਸਿੱਖਾਂ]] ਨੂੰ ਇਬਰਤਨਾਕ ਸ਼ਿਕਸਤਾਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ । ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ [[ਮੁਗ਼ਲੀਆ
== ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਚ [[ਨੀਪੋਲੀਨ]] ਦੇ ਦੋ ਕਮਾਂਡਰ ==
ਲਾਈਨ 181 ⟶ 177:
ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਵੀਨਟੋਰਾ ਤੇ ਅਲਾਰਡ ਨੂੰ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਤੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਤਨਖ਼ਾਹ ਮੁਕੱਰਰ ਕੀਤੀ । ਵੀਨਟੋਰਾ ਨੂੰ 40,000 [[ਰੁਪਈਆ|ਰੁਪਈਏ]] ਦਿੱਤੇ ਗ਼ੁੱਗੇ ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ [[ਲੁਧਿਆਣਾ]] ਦੀ ਇੱਕ [[ਮੁਸਲਮਾਨ]] ਕੁੜੀ ਨਾਲ਼ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ । ਬਾਦ ਚ ਵੀਨਟੋਰਾ ਦੀ ਧੀ ਨੂੰ ਦੋ [[ਪਿੰਡ]] [[ਜਾਗੀਰ]] ਦੇ ਸੂਰ ਤੇ ਦਿੱਤੇ ਗਏ । ਵੀਨਟੋਰਾ ਨੇ [[ਲਹੌਰ]] ਚ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ [[ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ]] ਤਰਜ਼ ਤਾਮੀਰ ਦਾ ਇੱਕ ਘਰ ਬਣਵਾਇਆ ਜਿਹੜਾ ਹਾਲੇ ਵੀ [[ਅਨਾਰਕਲੀ]] ਦੇ ਨੇੜੇ ਮੌਜੂਦ ਏ ।
ਇਸ ਨਾਲ਼ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਆਪਣੇ ਫ਼ੈਦੇ ਦੇ ਬੰਦਿਆਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਤੇ ਫ਼ਿਰਾਸਤ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਹੁੰਦਾ ਏ ।
== ਸੁੱਖ ਦਰਬਾਰ ਚ ਦੂਜੇ ਯੂਰਪੀ ==
ਲਾਈਨ 192 ⟶ 187:
*[[ਪਾ ਵੱਲੋ ਦੀ ਇਵੀਟੀਬਲ]] ਜਿਸਦਾ ਤਾਅਲੁੱਕ [[ਇਟਲੀ]] ਨਾਲ਼ ਸੀ । ਇਹ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਦਾ ਜਰਨੈਲ ਸੀ ਤੇ ਬਾਦ ਚ [[ਪਿਸ਼ਾਵਰ]] ਦਾ ਗਵਰਨਰ ਮੁਕੱਰਰ ਹੋਇਆ ।
*[[ਕਲਾਊਡ ਆਗਸਟ ਕੋਰਟ]] , ਇੱਕ [[ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ]] ਜਿਸਨੇ [[ਸਿੱਖ]] ਫ਼ੌਜ ਦੇ [[ਤੋਪ]] ਖ਼ਾਨੇ ਦੀ ਤਨਜ਼ੀਮ ਕੀਤੀ ।
*[[ਜੋਸ਼ਿਆਹ ਹਰਲੀਨ]] [[ਅਮਰੀਕਾ]] ਨਾਲ਼ ਤਾਅਲੁੱਕ ਰੱਖਣ ਆਲ਼ਾ ਇੱਕ ਜਰਨੈਲ ਜਿਸਨੂੰ ਬਾਦ ਚ [[ਗੁਜਰਾਤ]] ਦਾ ਕੌਰਨਰ ਮੁਕੱਰਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ।
ਲਾਈਨ 200 ⟶ 195:
*[[ਸਪੇਨ]] ਨਾਲ਼ ਤਾਅਲੁੱਕ ਰੱਖਣ ਆਲ਼ਾ ਇੱਕ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਹਰਬਉਣ ।
*[[ਫ਼ਰਾਂਸ]] ਡਾਕਟਰ ਬੈਨੇਟ , ਜਿਹੜਾ ਖ਼ਾਲਸਾ ਫ਼ੌਜ ਦਾ ਸਰਜਨ ਜਨਰਲ ਸੀ ।
*[[ਸਿੱਖ]] ਫ਼ੌਜ ਦਾਦੇ ਤੋਪ ਚਾਨੇ ਦਾ ਇੱਕ [[ਰੂਸੀ]] ਆਲੀ ਅਹੁਦੇਦਾਰ ਵੀਉਕੀਨਾਵਚ ।
ਲਾਈਨ 209 ⟶ 204:
== ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਗ਼ੈਰ ਮਲਕੀਆਂ ਨਾਲ਼ ਰੋਇਆ ==
ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਚ ਮੁਖ਼ਤਲਿਫ਼ ਨਸਲਾਂ । ਕੌਮੀਅਤਾਂ ਤੇ ਮਜ਼ਹਬਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਖ਼ੁਦ ਮਾਂ ਦੇ ਰਹੇ ਸਨ , ਜਿਸ ਪਾਰੋਂ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਨੂੰ ਕਾਸਮੋਪੋਲੀਟਨ ਦਰਬਾਰ ਆਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਏ । ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਗ਼ੈਰ ਮਲਕੀਆਂ ਤੇ ਬਹੁਤ ਮਿਹਰਬਾਨ ਸੀ ਤੇ ਉਸਨੇ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਫ਼ੈਦੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮੁਲਾਜ਼ਮਤਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਨ । ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਕਰਦਾ ਤੇ ਜ਼ਿੰਮੇਦਾਰੀ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਦਿੰਦਾ , ਪਰ ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੇ ਕੜੀ ਨਜ਼ਰ ਵੀ ਰੱਖਦਾ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅਤੇ ਅਸਰ ਅੰਦਾਜ਼ ਨਾ ਹੋਣ ਦਿੰਦਾ ।
== ਲਹੌਰ ਚ ਗ਼ੈਰਮੁਲਕੀ ==
ਲਾਈਨ 219 ⟶ 214:
ਸੰਨ 1821ਈ. ਦੀਆਂ ਗਰਮੀਆਂ ਚ [[ਅਸੀਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ]] ਦੇ [[ਘੋੜਾ|ਘੋੜਿਆਂ]] ਦੇ ਅਸਤਬਲਾਂ ਦਾ ਸੁਪਰਡੈਂਟ [[ਵਲੀਅਮ ਮੋਰ ਕਰੋ ਫ਼ੁੱਟ]] ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਚ ਆਇਆ । ਉਸਦੀ ਖ਼ਾਤਿਰ ਮੁੱਦਾ ਰੁੱਤ ਲਈ 100 [[ਰੁਪਈਆ]] ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦਾ ਅਲਾਊਂਸ ਮੁਕੱਰਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ । ਉਸਨੂੰ [[ਸੁੱਖ]] ਫ਼ੌਜ ਦਾ ਮਾਅਨਾ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ , ਉਹ [[ਖ਼ਾਲਸਾ]] ਫ਼ੌਜ ਦੇ ਨਜ਼ਮ ਤੇ ਜ਼ਬਤ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਮੁਤਾਸਿਰ ਹੋਇਆ । ਉਸਨੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸ਼ਾਹੀ [[ਅਸਤਬਲ|ਅਸਤਬਲਾਂ]] ਦਾ ਦੌਰਾ ਵੀ ਕੀਤਾ ਤੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਕੁਛ [[ਘੋੜਾ|ਘੋੜਿਆਂ]] ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਬਿਹਤਰੀਨ ਘੋੜੇ ਦੱਸਿਆ । ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸਲਤਨਤ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰ ਕੇ ਮੋਰ ਕਰੋ ਫ਼ੁੱਟ [[ਰੂਸੀ ਸਲਤਨਤ]] ਤੇ [[ਖਾ ਨਾਨ ਬੁਖ਼ਾਰਾ]] ਗਿਆ ।
[[ਬੁਖ਼ਾਰਾ]] ਤੋਂ ਵਾਪਸੀ ਤੇ ਉਹ [[ਰੂਸ]] ਦੇ ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦੇ ਨੀਸਲਰੋਦ ਦਾ ਖ਼ਤ ਲਿਆਇਆ , ਜਿਸ [[ਜ਼ਾਰ ਰੂਸ]] ਦਾ ਨੇਕ ਖ਼ਵਾਹਿਸ਼ਾਤ ਦਾ ਪੈਗ਼ਾਮ ਸੀ । ਇਸ [[ਰੋਸ]] ਦੀ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ [[ਸਿੱਖ ਸਲਤਨਤ]] ਨਾਲ਼ ਤਜਾਰਤੀ ਤਾਲੁਕਾਤ ਦੀ ਖ਼ਵਾਹਿਸ਼ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਵੀ ਸੀ ਤੇ [[ਪੰਜਾਬ]] ਦੇ ਤਾਜਰਾਂ ਨੂੰ [[ਰੂਸੀ ਸਲਤਨਤ]] ਚ ਜੀ ਆਇਆਂ ਨੂੰ ਤੇ ਤਹੱਫ਼ੁਜ਼ ਦੀ ਯਅਕੀਨ ਦਹਾਨੀ ਕਰਵਾਈ ਗਈ ਸੀ ।
== ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਯੂਰਪੀਆਂ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਚ ==
ਲਾਈਨ 225 ⟶ 220:
ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਚ ਆਨ ਆਲ਼ਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸਿਆਹ [[ਬਾਰਉਣ ਚਾਰਲਸ ਹੂਗਲ]] ਸੀ , ਜਿਹੜਾ [[ਜਰਮਨੀ]] ਦਾ ਸਾਇੰਸਦਾਨ ਸੀ , ਜਿਸ ਨੇ [[ਪੰਜਾਬ]] ਤੇ [[ਕਸ਼ਮੀਰ]] ਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਫ਼ਰ ਕੀਤੇ । ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ [[ਕਿਤਾਬ]] ਚ ਲਿਖਿਆ ਸੀ ਕਿ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਹੁਕਮਰਾਨੀ ਚ [[ਪੰਜਾਬ]] , [[ਅੰਗਰੇਜ਼|ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ]] ਦੀ ਅਲਮਦਾਰੀ ਦੇ [[ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ|ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ]] ਇਲਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਹਿਫ਼ੂਜ਼ ਸੀ । ਉਸਨੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਾਲ਼ ਆਪਣੀ ਗੱਲਬਾਤ ਵੀ ਤਹਿਰੀਰ ਚ ਲਿਆਂਦੀ , ਜਿਸ ਚ ਉਹ ਹੂਗਲ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਵਾਲ ਪੁੱਜਦਾ ਸੀ । ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਹੂਗਲ ਕੋਲੋਂ [[ਜਰਮਨ]] ਫ਼ੌਜ ਤੇ [[ਜਰਮਨੀ]] ਦੀ [[ਫ਼ਰਾਂਸ]] ਨਾਲ਼ ਲੜਾਈ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਦਾ । ਉਹ ਹੂਗਲ ਕੋਲੋਂ ਪੁੱਛਦਾ ਕਿ ਉਸਦਾ ਦਾ ਸੁੱਖ ਫ਼ੌਜ ਬਾਰੇ ਕੇਹਾ ਖ਼ਿਆਲ ਏ ਤੇ ਕੇਹਾ ਇਹ ਕਿਸੇ ਯੂਰਪੀ ਫ਼ੌਜ ਨਾਲ਼ ਲੜਨ ਦੀ ਹਸੀਤ ਚ ਏ ।
ਇਕ [[ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ]] ਸਿਆਹ [[ਵਿਕਟਰ ਜੈਕ ਮੌਂਟ]] ਗੱਲਬਾਤ ਤੇ ਉਸਦੀ ਤੇਜ਼ ਪਛਾਣ ਦੀ ਤਾਰੀਫ਼ ਕਰਦਾ ਸੀ । ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ਚ ਲਿਖਿਆ ਕਿ ''ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮੇਰੇ ਦੇਖਣ ਚ ਤਕਰੀਬਾ ਪਹਿਲਾ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਏ ਜਿਹੜਾ ਤਜਸਸ ਰੱਖਦਾ ਏ ਤੇ ਉਸਨੇ ਮੇਰੇ ਕੋਲੋਂ [[ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ]] , [[ਯੂਰਪ]] , [[ਨੀਪੋਲੀਨ]] ਤੇ ਦੂਜੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮੌਜ਼ਾਂ ਤੇ ਸੈਂਕੜਆਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਵਾਲ ਕੀਤੇ ।
ਹੋ ਬੁੱਤ ਸਾਰੇ [[ਸਾਈ]] ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਵੀ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਚ ਆਏ , ਤੇ ਕਈਆਂ ਨੇ ਕਾਣਵੈਂਟ [[ਸਕੂਲ]] ਤੇ [[ਗਿਰਜਾ|ਗਿਰਜੇ]] ਉਸਾਰਨ ਦੀ ਇਜ਼ਾਜ਼ਤ ਮੰਗੀ , ਪਰ ਉਸਨੇ ਇਨਕਾਰ ਕੀਤਾ । ਉਸਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ [[ਪੰਜਾਬੀ]] [[
== ਮਹਾਰਾਜਾ ਦੀ ਸ਼ਹਸੀਤ ==
ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਇੱਕ ਖ਼ੈਰ ਖ਼ਾਹ ਰਾਜਾ ਸੀ । ਹਾਲਾਂਕਿ [[ਪੰਜਾਬ]] ਦੀ ਹਕੂਮਤ [[ਸਰਕਾਰ ਖ਼ਾਲਸਾ ਜੀ]] ਕਹਿਲਾ ਨਦੀ ਸੀ ਪਰ ਕਿਸੇ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਯਾਂ ਵੱਧ ਗਿਣਤੀ ਤੇ ਕੋਈ ਕਨੂੰਨ ਮਸਲਤ ਨਈਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ । ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਵੇਲੇ [[ਸੁੱਖ ਸਲਤਨਤ]] ਚ [[ਸਿੱਖ|ਸਿੱਖਾਂ]] ਦੀ ਗਿਣਤੀ 15 ਫ਼ੀਸਦ ਸੀ ਤੇ [[ਹਿੰਦੂ]] 25 ਫ਼ੀਸਦ ਸਨ । ਸਬਤੋਂ ਬਹੁਤੀ ਆਬਾਦੀ [[ਮੁਸਲਮਾਨ|ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ]] ਦੀ ਸੀ ਜਿਹੜੀ ਕੱਲ੍ਹ ਆਬਾਦੀ ਦਾ 60 ਫ਼ੀਸਦ ਸੁਣ । ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ 40 [[ਸਾਲ]] ਸੈਕੂਲਰ ਬੁਨਿਆਦਾਂ ਤੇ ਹਕੂਮਤ ਕੀਤੀ । ਉਹ [[ਰਮਜ਼ਾਨ]] ਚ [[ਮੁਸਲਮਾਨ|ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ]] ਨਾਲ਼ [[ਰੋਜ਼ਾ|ਰੋਜ਼ੇ]] ਰੱਖਦਾ ਤੇ [[ਹਿੰਦੂ|ਹਿੰਦੂਆਂ]] ਨਾਲ਼ [[ਦੀਵਾਲ਼ੀ]] ਵੀ ਖੇਲਦਾ । ਤੇ ਤਕਰੀਬਾ ਹਰ ਮਹੀਨੇ [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]] ਚ [[ਹਰਮਿੰਦਰ ਸਾਹਿਬ]] ਦੇ ਮੁਕੱਦਸ ਤਲਾਅ ਚ ਨਹਾਣ ਵੀ ਜਾਂਦਾ ।
[[ਲਹੌਰ]] ਦੇ [[ਇਕ]] ਗ਼ਰੀਬ [[ਮੁਸਲਮਾਨ]] ਨੇ [[ਕੁਰਆਨ|ਕੁਰਆਨ ਮਜੀਦ]] ਲਿਖਿਆ ਤੇ [[ਦਿੱਲੀ]] ਚ [[ਮੁਗ਼ਲੀਆ ਸਲਤਨਤ]] ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਚ ਲੈ ਜਾਣ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਕੀਤਾ । ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਉਸ ਕੋਲੋਂ [[ਕੁਰਆਨ]] ਮਜੀਦ ਦਾ ਹੱਦਿਆ ਪੁੱਛਿਆ ਤੇ ਇਸਤੋਂ ਦੁੱਗਣਾ ਇਸ ਗ਼ਰੀਬ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ । ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਕਿ [[ਇਕ]] [[ਸਾਲ]] ਫ਼ਸਲਾਂ ਬਿਲਕੁੱਲ ਨਾ ਹੋਈਆਂ ਜਿਸ ਨਾਲ਼ ਕਹਿਤ ਪੇ ਗਿਆ ਤੇ ਲੋਕ ਫ਼ਾਕਾ ਕਸ਼ੀ ਤੇ ਮਜਬੂਰ ਹੋ ਗਏ । ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਸਾਰੇ ਲੇ ਦੇ ਗੋਦਾਮ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਖੋਲ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ । ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਗ਼ੱਗੀ ਵਾਰ ਰਾਤ ਨੂੰ ਭੇਸ ਬਦਲ ਕੇ [[ਲਹੌਰ]] ਦੀਆਂ ਗਲੀਆਂ ਚ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਮਲੂਮ ਕਰਨ ਲਈ ਫਿਰਦਾ । ਇੱਕ ਰਾਤ ਉਸਨੇ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਇੱਕ ਬੁੱਢੀ [[ਜ਼ਨਾਨੀ]] [[ਕਣਕ]] ਦੀ ਬੋਰੀ ਚੁੱਕ ਕੇ ਘਰ ਲੈ ਜਾਣ ਤੋਂ ਕਾਸਿਰ ਏ ਉਸਨੇ ਉਹ ਬੋਰੀ ਆਪਣੇ ਮੋਢਿਆਂ ਤੇ ਚੁੱਕੀ ਤੇ ਉਸ ਜ਼ਨਾਨੀ ਦੇ ਘਰ ਸੁੱਟ ਆਇਆ ।
ਅਗਰਚੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਇੱਕ ਖ਼ੁਦਾ ਪ੍ਰਸਤ [[ਸਿਘ]] ਸੀ , ਪਰ ਉਸਨੂੰ ਇੱਕ [[ਸਿੱਖ ਮੱਤ]] ਦੇ ਸਾਰੇ ਅਸੂਲਾਂ ਤੇ ਅਮਲ ਕਰਨ ਆਲ਼ਾ [[ਖ਼ਾਲਸਾ]] [[ਸਿੱਖ]] ਨਈਂ ਆਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ । ਉਹ ਇੱਕ [[ਖ਼ਾਲਸਾ]] ਦਾ ਇੱਕ ਸਿਪਾਹੀ ਸੀ ਤੇ ਸੈਕੂਲਰ ਵੀ ਸੀ ਤੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਲੁਤਫ਼ ਵੀ ਲੈਂਦਾ ਸੀ , ਜਿੱਦਾਂ [[ਸ਼ਰਾਬ]] ਵਗ਼ੈਰਾ ਪੈਣਾ । ਕੁੜੇ ਮਜ਼੍ਹਬੀ ਅਸੂਲ ਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦਾ ਜਜ਼ਬਾ , ਜਿਸ ਨੇ [[ਸੁੱਖ|ਸਿੱਖਾਂ]] ਦੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤਰੀਖ਼ ਦੇ ਭੈੜੇ ਵੇਲੇ ਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਸੀ , ਉਹ ਹਕੁਮਤੀ ਨਸ਼ੇ ਚ ਮੱਧਮ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ । [[ਖ਼ਾਲਸਾ]] ਨੇ ਅਗਵਾਈ ਦੀ ਅਹਿਲੀਅਤ ਆਲ਼ਾ , ਦੋ ਅੰਦੇਸ਼ ਤੇ ਮਾਹਿਰ ਆਗੂ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ , ਜਿਸ ਨੇ [[ਸੁੱਖ|ਸਿੱਖਾਂ]] ਨੂੰ ਭੋਈਂ ਤੋਂ ਚੁੱਕ ਕੇ ਅਸਮਾਨ ਤੇ ਪਹੁੰਚਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ । ਉਸ ਦੇ ਮਗਰੋਂ [[ਅੰਗਰੇਜ਼|ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ]] ਨੇ ਸਾਰੇ [[ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ]] ਤੇ ਮਿਲ ਮਾਰ ਲਿਆ ।
27 [[ਜੂਨ]] 1839ਈ. ਚ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਮਰਨ ਮਗਰੋਂ ਇੱਕ ਗਹਿਰਾ ਖ਼ੁੱਲ੍ਹ-ਏ-ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਿਆ ।
== ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਉਸਾਰੇ ਗੁਰਦਵਾਰੇ ==
[[File:
[[ਹਰਮਿੰਦਰ ਸਾਹਿਬ]] ਚ ਮੌਜੂਦਾ ਆਰਾਇਸ਼ੀ ਕੰਮ ਤੇ [[ਸੰਗਮਰਮਰ]] ਦਾ ਕੰਮ ਸੰਨ 1800ਈ. ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਚ ਕੀਤਾ ਗਈਆ । [[ਸੁਣਾ|ਸੋਨੇ]] ਤੇ [[ਸੰਗਮਰਮਰ]] ਦਾ ਕੰਮ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੁਆਵਨਤ , ਦਿਲਚਸਪੀ ਤੇ ਨਿਗਰਾਨੀ ਚ ਕੀਤਾ ਗਈਆ । ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਸਵੇਂ ਗੁਰੂ [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ]] ਦੀ ਤਾਲੀਮਾਤ ਦਾ ਬਹੁਤ ਮਾਤਰਫ਼ ਸੀ , ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਨੇ ''ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ'' ਦੀ ਤਾਲੀਮਾਤ ਨੂੰ ਉਤਾਂਹ ਚੁੱਕਿਆ ਤੇ [[ਸੁੱਖ ਮੱਤ]] ਦੇ ਦੋ ਮੁਕੱਦਸ ਤਰੀਂ [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ|ਗੁਰਦਵਾਰੇ]] ਉਸਾਰੇ । ਇਹ ਗੁਰਦਵਾਰੇ [[ਤਖ਼ਤ ਸਿਰੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ]] , ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਦੀ ਜੰਮਣ ਦੀ ਥਾਂ , ਤੇ [[ਤਖ਼ਤ ਸਿਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ]] , [[ਨਾਨਦੀਦ]] [[ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]]ਉਹ ਥਾਂ ਜਿਥੇ 1708ਈ. ਚ ਮਰਿਆ ਤੇ ਉਸਦੀ [[ਸਮਾਧੀ]] ਬਣੀ ਤੇ ਉਸਾਰੇ ਗਏ ।
== ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸਲਤਨਤ ਦਾ ਜੁਗ਼ਰਾਫ਼ੀਆ ==
[[ਸਿੱਖ ਸਲਤਨਤ]] ਜਿਸਨੂੰ [[ਸਿੱਖ]] ਰਾਜ ਤੇ [[ਸਰਕਾਰ ਖ਼ਾਲਸਾ ਜੀ]] ਯਾਂ ਸਿਰਫ਼ [[ਪੰਜਾਬ]] ਵੀ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ , ਦਾ ਫੁਲਾ-ਏ-ਅੱਜ ਦੇ [[ਚੀਨ]] ਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾਂ ਤੋਂ [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ]] ਤੇ [[ਸਿੰਧ]] ਤੱਕ ਸੀ । ਇਹ ਇੱਕ [[ਪੰਜਾਬੀ]] ਸਲਤਨਤ ਸੀ । ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਦਾ ਨਾਂ [[ਪੰਜਾਬ]] ਦੋ [[ਫ਼ਾਰਸੀ]] ਲਫ਼ਜ਼ਾਂ ਪੰਜ ਤੇ ਆਬ ਯਾਨੀ [[ਪਾਣੀ]] ਨਾਲ਼ ਮਿਲ ਕੇ ਬਣਿਆ ਏ । ਯਾਨੀ ਪੰਚ ਪਾਣੀ ਯਾਂ ਪੰਚ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦਾ ਇਲਾਕਾ , ਜਿਹੜੇ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਚ ਵਗਦੇ ਨੇਂ । ਇਹ ਪੰਚ ਦਰਿਆ [[ਦਰੀਏ-ਏ-ਸਿੰਧ]] ਦੇ ਮੁਆਵਨ ਦਰਿਆ [[ਦਰੀਆਏ ਰਾਵੀ]] , [[ਦਰੀਆਏ ਸਤਲੁਜ]] , [[ਦਰੀਆਏ ਬਿਆਸ]] , [[ਦਰੀਆਏ ਚਨਾਬ]] ਤੇ ਦਰੀਆਏ ਜਿਹਲਮ]] ਨੇਂ । ਇਹ ਇਲਾਕਾ 3000 [[ਸਾਲ]] ਪਹਿਲੇ [[ਵਾਦੀ ਸਿੰਧ ਦੀ ਰਹਿਤਲ]] ਦਾ ਘਰ ਸੀ । [[ਪੰਜਾਬ]] ਦੀ ਤਰੀਖ਼ ਬਹੁਤ ਪੁਰਾਣੀ ਏ ਤੇ ਉਸਦਾ ਸਕਾਫ਼ਤੀ ਵਿਰਸਾ ਬਹੁਤ ਅਮੀਰ ਏ । ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕਾਂ [[ਪੰਜਾਬੀ]] ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਏ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ [[ਬੋਲੀ]] ਵੀ [[ਪੰਜਾਬੀ]] ਕਹਿਲਵਾਂਦੀ ਏ ।
ਥੱਲੇ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਇਲਾਕੇ ਤਰੀਖ਼ੀ [[ਸਿੱਖ ਸਲਤਨਤ]] ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸਨ:।
ਲਾਈਨ 272 ⟶ 264:
*[[ਦਰਾ ਖ਼ੈਬਰ]] , [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]]/[[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ]] ।
*[[ਪਿਸ਼ਾਵਰ]] , [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]]
*ਸੂਬਾ [[ਸਰਹੱਦ]] ਤੇ [[ਫ਼ਾਟਾ]] ਕਬਾਇਲੀ ਇਲਾਕੇ , [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ।
ਲਾਈਨ 279 ⟶ 271:
== ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਮਗਰੋਂ ==
[[File:
ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ 1839ਈ. ਚ 40 [[ਸਾਲ]] ਰਾਜ ਕਰਨ ਮਗਰੋਂ ਮਰਿਆ ਤੇ ਆਪਣੇ ਪਿੱਛੇ ਮੁਖ਼ਤਲਿਫ਼ ਰਾਣੀਆਂ ਚੋਂ ਸੱਤ ਮੁੰਡੇ ਛੱਡੇ । ਉਸਨੂੰ ਚਿਤਾ ਚ ਜਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ । ਉਸਦੀ ਆਹਰੀ ਰਸਮਾਂ ਦੋਨ੍ਹਾਂ [[ਹਿੰਦੂ]] ਤੇ [[ਸਿੱਖ]] , ਪੁਜਾਰੀ ਤੇ ਮਜ਼੍ਹਬੀ ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਅਦਾ ਕੀਤੀਆਂ , ਉਸਦੀ ਰਾਣੀ , ਕਾਂਗੜਾ ਦੀ ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦੀ , ਰਾਜਾ ਸੰਸਾਰ ਚੰਦ ਦੀ ਧੀ , ਮਹਾਰਾਣੀ ਮਹਿਤਾਬ ਦੇਵੀ ਸਾਹਿਬਾ , ਮਲਿਕਾ [[ਪੰਜਾਬ]] ਨੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਾਲ਼ ਸੁੱਤੀ ਹੋਣ ਨੂੰ ਤਰਚੀਹ ਦਿੱਤੀ ਤੇ ਆਪਣੀ ਗੋਦ ਚ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਸਿਰ ਰੱਖ ਕੇ ਸੁੱਤੀ ਹੋ ਗਈ , ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਕੁੱਝ ਦੂਜਿਆਂ ਰਾਣੀਆਂ ਵੀ ਉਸ ਨਾਲ਼ ਸੁੱਤੀ ਹੋ ਗਈਆਂ ।
ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਮਗਰੋਂ ਉਸਦਾ ਵੱਡਾ ਪੁੱਤਰ [[ਖੜਕ ਸਿੰਘ]] ਤਖ਼ਤ ਨਸ਼ੀਨ ਹੋਇਆ , ਜਿਹੜਾ ਏਨੀ ਵੱਡੀ ਸਲਤਨਤ ਦ; ਹੁਕਮਰਾਨੀ ਲਈ ਮੋਜ਼ੋਂ ਨਈਂ ਸੀ । ਕੁੱਝ ਤਰੀਖ਼ ਦਾਨਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਏ ਕਿ ਜੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕੋਈ ਦੂਜਾ ਪੁੱਤਰ [[ਖੜਕ ਸਿੰਘ]] ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ ਤਖ਼ਤ ਨਸ਼ੀਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ , ਉਹ [[ਸਿੱਖ ਸਲਤਨਤ]] ਨੂੰ ਬਹੁਤੀ ਪਾਏਦਾਰ , ਆਜ਼ਾਦ ਤੇ ਤਾਕਤਵਰ ਸਲਤਨਤ ਬਣਾ ਦਿੰਦਾ । ਪਰ ਸਲਤਨਤ ਚ ਗ਼ਲਤ ਹੁਕਮਰਾਨੀ ਤੇ ਵਾਰਸਾਂ ਵਸ਼ਕਾਰ ਸਿਆਸੀ ਰਕਾਬਤ ਪਾਰੋਂ ਟੁੱਟ ਫੁੱਟ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋ ਗਈ । ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦੇ ਮਹਿਲਾਤੀ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ਾਂ ਤੇ ਮਨਸੂਬਾ ਬੰਦ ਕਤਲਾਂ ਚ ਮਾਰੇ ਜਾਣ ਲੱਗੇ ਤੇ ਅਸ਼ਰਾਫ਼ੀਆ ਤਾਕਤ ਤੇ ਇਕਤਦਾਰ ਦੇ ਹਸੂਲ ਚ ਲੱਗੀ ਰਹੀ ।
1845ਈ. ਚ [[ਪਹਿਲੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸੁੱਖ ਜੰਗ]] ਚ [[ਸਿੱਖ ਸਲਤਨਤ]] ਦੀ ਸ਼ਿਕਸਤ ਦੇ ਮਗਰੋਂ ਸਾਰੇ ਅਹਿਮ ਫ਼ੈਸਲੇ ਬਰਤਾਨਵੀ [[ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ]] ਕਰਨ ਲੱਗੀ । ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਫ਼ੌਜ , [[ਅੰਗਰੇਜ਼|ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ]] ਨਾਲ਼ ਮੁਆਹਿਦਾ ਰਾਹੀਂ , [[ਇਕ]] ਬਰਾਏ [[ਨਾਂ]] ਫ਼ੌਜ ਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤੀ ਗਈ । ਉਹ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ [[ਅੰਗਰੇਜ਼|ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ]] ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਮੁਜ਼ਾਹਮਤ ਕੀਤੀ ,ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਖ਼ਤ ਸਜ਼ਾਵਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਿਆਂ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਜਾਇਦਾਦਾਂ ਵੀ ਜ਼ਬਤ ਕਰ ਲਿਆਂ ਗਿਆਂ । ਆਖ਼ਰਕਾਰ [[ਅੰਗਰੇਜ਼|ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ]] ਨੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸਬਤੋਂ ਛੋਟੇ ਪੁੱਤਰ [[ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ]] ਨੂੰ 1843ਈ. ਚ ਤਖ਼ਤ ਤੇ ਬਿਠਾ ਦਿੱਤਾ , ਜਿਹੜਾ ਆਪਣੇ ਭਾਈ ਮਹਾਰਾਜਾ [[ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ]] ਦੀ ਥਾਂ [[ਸਿੱਖ ਸਲਤਨਤ]] ਦਾ ਰਾਜਾ ਬਣਿਆ । 1849ਈ. ਚ [[ਦੂਜੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸੁੱਖ ਜੰਗ]] ਦੇ ਮਗਰੋਂ [[ਸਿੱਖ ਸਲਤਨਤ]] [[ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ]] ਤੋਂ ਖੋ ਕੇ [[ਅੰਗਰੇਜ਼|ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ]] ਨੇ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਰਾਜ]] ਚ ਜ਼ਮ ਕਰ ਲਈ । ਉਸ ਦੇ ਮਗਰੋਂ [[ਅੰਗਰੇਜ਼]] ਮਹਾਰਾਜਾ ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ ਨੂੰ 1854ਈ. ਚ [[ਇੰਗਲਿਸਤਾਨ]] ਲੈ ਗਏ , ਜਿਥੇ ਉਸਨੂੰ ਸ਼ਾਹੀ ਮਹਿਲ ਚ ਰੱਖਿਆ ਗਈਆ । ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ ਦੀ [[ਮਾਂ]] ਰਾਣੀ [[ਜਿੰਦ ਕੌਰ]] ਫ਼ਰਾਰ ਹੋ ਗਈ ਤੇ [[ਨੇਪਾਲ]] ਚਲੀ ਗਈ , ਜਿਥੇ ਉਸਨੂੰ [[ਨੇਪਾਲ]] ਦੇ [[ਰਾਣਾ]] [[ਜੰਗ ਬਹਾਦਰ]] ਨੇ ਪਨਾਹ ਦਿੱਤੀ ।
ਲਾਈਨ 306 ⟶ 298:
* [[ਜ਼ੋਰਾਵਰ ਸਿੰਘ]]
* [[ਮਹਾਨ ਸਿੰਘ ਮੀਰਪੁਰੀ]]
* [[ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ]]
ਲਾਈਨ 326 ⟶ 318:
* [[ਪਾ ਵੱਲੋ ਡੀ ਐਵੀਟੀਬੀਲ]] - [[ਇਟਲੀ|ਇਤਾਲਵੀ]] ([[ਨੇਪਲਜ਼]])
* [[ਕਲਾਊਡ ਆਗਸਟ ਕੋਰਟ]] - [[ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ]]
[[ਅਮਰੀਕਾ|ਅਮਰੀਕੀ]] ਜਰਨੈਲਾਂ ਚ:
ਲਾਈਨ 332 ⟶ 324:
* [[ਜੋਸ਼ਿਆਹ ਹਰਲੀਨ]] - ਅਮਰੀਕੀ ਜਨਰਲ ਬਾਦ ਚ [[ਗੁਜਰਾਤ]] ਦਾ ਗਵਰਨਰ ਬਣਿਆ ।
* [[ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰ ਗਾਰਡਿਨਰ]] - [[ਅਮਰੀਕਾ|ਅਮਰੀਕੀ]] ([[ਸਕਾਟਲੈਂਡ|ਸਕਾਟ]] - [[ਆਇਰਲੈਂਡ|ਆਇਰਸ਼]])
== ਹੋਰ ਵੇਖੋ ==
ਲਾਈਨ 345 ⟶ 337:
* [[ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਤਰੀਖ਼]]
== ਬਾਰਲੇ ਜੋੜ ==
*[http://www.searchsikhism.com/ranjit.html ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]
*[http://www.sikhlionz.com/maharaja.htm ਸ਼ੇਰ ਪੰਜਾਬ]
ਲਾਈਨ 375 ⟶ 365:
*[http://www.parvasi.com/index.php?option=com_content&task=view&id=6882&Itemid=118 ਪਰਵਾਸੀ ਰਸਾਲੇ ਵਿੱਚ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਇੱਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਭਰਪੂਰ ਲੇਖ]
*[http://www.sikh-history.com/sikhhist/warriors/ranjit1.html Ranjit Singh profile from sikh-history.com]
{{ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ}}▼
{{ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ}}▼
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ|ਰਣਜੀਤ, ਸਿੰਘ]]
ਲਾਈਨ 380 ⟶ 373:
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਜਰਨੈਲ]]
▲{{ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ}}
▲{{ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ}}
| |||