ਆਰਮੇਨੀਆਈ ਭਾਸ਼ਾ: ਰੀਵਿਜ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ

ਆਰਮੀਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹਿੰਦ - ਯੂਰੋਪੀ ਭਾਸ਼ਾ - ਪਰਵਾਰ ਦੀ ਇਹ ਭਾਸ਼ਾ ਮੇਸੋਪੋਟੈਮਿਆ ਅਤੇ ਕਾਕਸ ਦੀ ਵਿਚਕਾਰਲਾ ਘਾਟੀਆਂ ਅਤੇ ਕਾਲੇ ਸਾਗਰ ਦੇ ਦੱਖਣ ਪੂਰਵੀ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਆਰਮੀਨੀ ਜਾਰਜਿਆ ਅਤੇ ਅਜਰਬੈਜਾਨ ( ਜਵਾਬ - ਪੱਛਮ ਵਾਲਾ ਈਰਾਨ ) ਵਿੱਚ ਪੈਂਦਾ ਹੈ । ਆਰਮੀਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਪੂਰਵੀ ਅਤੇ ਪੱਛਮ ਵਾਲਾ ਭੱਜਿਆ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਗਠਨ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਵਲੋਂ ਇਸਦੀ ਹਾਲਤ ਗਰੀਕ ਅਤੇ ਹਿੰਦ - ਈਰਾਨੀ ਦੇ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਹੈ । ਪੁਰਾਣੇ ਸਮਾਂ ਵਿੱਚ ਆਰਮੀਨਿਆ ਦਾ ਈਰਾਨ ਵਲੋਂ ਘਨਿਸ਼ਠ ਸੰਬੰਧ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਈਰਾਨੀ ਦੇ ਆਮਤੌਰ : ਦੋ ਹਜਾਰ ਸ਼ਬਦ ਆਰਮੀਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੇ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਣਾਂ ਵਲੋਂ ਬਹੁਤ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਆਰਮੀਨੀ ਨੂੰ ਈਰਾਨੀ ਦੀ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਸ਼ਾਖਾ ਸਿਰਫ ਸੱਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ । ਉੱਤੇ ਹੁਣ ਇਸਦੀ ਆਜਾਦ ਸੱਤਾ ਆਦਰ ਯੋਗ ਹੋ ਗਈ ਹੈ । <br>

ਆਰਮੀਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਪਾਂਚਵੀਂ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਈ . ਦੇ ਪੂਰਵ ਦਾ ਕੋਈ ਗਰੰਥ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ । ਇਸ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਵਿਅੰਜਨਸਮੂਹ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਲੋਂ ਭਾਰਤੀ ਅਤੇ ਕਾਕੇਸ਼ੀ ਸਮੂਹ ਦੀ ਜਾਰਜੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਲੋਂ ਮਿਲਦਾ ਜੁਲਦਾ ਹੈ । ਪ‌ ਤ‌ ਕ‌ ਵਿਅੰਜਨਾਂ ਦਾ ਬ‌ ਦ ਗ‌ ਵਲੋਂ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਅਦਲ-ਬਦਲ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ । ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ , ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਸ ਲਈ ਆਰਮੀਨੀ ਵਿੱਚ ਤਸਨ ਸ਼ਬਦ ਹੈ । ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਪਿਤ੍ਰ ਲਈ ਆਰਮੀਨੀ ਵਿੱਚ ਹਿਅਰ ਹੈ । ਆਦਿਮ ਭਾਰੋਪੀਏ ਭਾਸ਼ਾ ਵਲੋਂ ਇਹ ਭਾਸ਼ਾ ਕਾਫ਼ੀ ਦੂਰ ਜਾ ਪਈ ਹੈ । ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੋ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਲਈ ਆਰਮੀਨੀ ਵਿੱਚ ਏਰਕੁ ਅਤੇ ਏਰੇਖ ਸ਼ਬਦ ਹਨ । ਇਸ ਤੋਂ ਦੂਰੀ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਵਿਆਕਰਣਾਤਮਕ ਲਿੰਗ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਆਰਮੀਨੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ । ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਗਾਂ ਲਈ ਆਰਮੀਨੀ ਵਿੱਚ ਕੇਵ‌ ਹੈ । ਅਜਿਹੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਲੋਂ ਹੀ ਆਦਿ ਆਦਿਮ ਆਰਿਆਭਾਸ਼ਾ ਵਲੋਂ ਇਸਦੀ ਵਿਉਤਪਤੀ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਆਰਮੀਨੀ ਜਿਆਦਾਤਰ ਬੋਲ-ਚਾਲ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਰਹੀ ਹੈ । ਈਰਾਨੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਇਸਵਿੱਚ ਗਰੀਕ , ਅਰਬਾਂ ਅਤੇ ਕਾਕੇਸ਼ੀ ਦੇ ਵੀ ਸ਼ਬਦ ਹਨ । <br>

ਆਰਮੀਨੀ ਦਾ ਜੋ ਵੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸਾਹਿਤ ਸੀ ਉਸਨੂੰ ਈਸਾਈ ਪਾਦਰੀਆਂ ਨੇ ਚੌਥੀ ਅਤੇ ਪਾਂਚਵੀਂ ਈ . ਸ਼ਤਾਬਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ । ਕੁੱਝ ਹੀ ਸਮਾਂ ਪੂਰਵ ਅਸ਼ੋਕ ਦਾ ਇੱਕ ਅਭਿਲੇਖ ਆਰਮੀਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜੋ ਸੰਭਵਤ : ਆਰਮੀਨੀ ਦਾ ਸਭਤੋਂ ਪੁਰਾਨਾ ਨਮੂਨਾ ਹੈ । ਆਰਮੀਨੀ ਦੀ ਇੱਕ ਲਿਪੀ ਪੰਜਵੀ ਈਸਵੀ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਵਿੱਚ ਗੜੀ ਗਈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬਾਈਬਲ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਅਤੇ ਹੋਰ ਈਸਾਈ ਧਰਮਪ੍ਰਚਾਰਕ ਗਰੰਥ ਲਿਖੇ ਗਏ । ਪੰਜਵੀਂ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਗਰੀਕ ਦੇ ਵੀ ਕੁੱਝ ਗਰਥੋਂ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਹੋਇਆ । ਇਸ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਫਾਉਸਤੁਸ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਗਰੰਥ ਚੌਥੀ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਦੀ ਆਰਮੀਨੀ ਪਰਿਸਥਿਤੀ ਦਾ ਸੁੰਦਰ ਚਿਤਰਣ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਇਸਵਿੱਚ ਆਰਮੀਨਿਆ ਦੇ ਛੋਟੇ - ਛੋਟੇ ਨਰੇਸ਼ੋਂ ਦੇ ਦਰਬਾਰਾਂ , ਰਾਜਨੀਤਕ ਸੰਗਠਨ , ਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਲੜਾਈ ਅਤੇ ਈਸਾਈ ਧਰਮ ਦੇ ਸਥਾਪਤ ਹੋਣ ਦਾ ਇਤਹਾਸ ਅੰਕਿਤ ਹੈ । ਐਲਿਸਏਉਸ ਵਰਦਪੈਤ ਨੇ ਵਰਦਨ ਦਾ ਇੱਕ ਇਤਹਾਸ ਲਿਖਿਆ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਆਰਮੀਨਯੋਂ ਨੇ ਸਾਸਾਨੀਆਂ ਵਲੋਂ ਜੋ ਧਰਮਯੁੱਧ ਕੀਤਾ ਸੀ ਉਸਦਾ ਵਰਣਨ ਹੈ । ਖੌਰੈਨ ਦੇ ਮੋਜੇਜ ਨੇ ਆਰਮੀਨਿਆ ਦਾ ਇੱਕ ਇਤਹਾਸ ਲਿਖਿਆ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ੪੫੦ ਈਸਵੀ ਤੱਕ ਦਾ ਵਰਣਨ ਹੈ । ਇਹ ਗਰੰਥ ਸੰਭਵਤ : ਸੱਤਵੀਂ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ । ਅਠਵੀਂ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਵਲੋਂ ਬਰਾਬਰ ਆਰਮੀਨਿਆ ਦੇ ਗਰੰਥ ਮਿਲਦੇ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਾਰਾ ਇਤਹਾਸ ਅਤੇ ਧੰਮ੍ਰਿ ਵਲੋਂ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਦੇ ਹਨ । <br>