ਕਿਰਗਿਜ਼ਸਤਾਨ: ਰੀਵਿਜ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ
ਸਮੱਗਰੀ ਮਿਟਾਈ ਸਮੱਗਰੀ ਜੋੜੀ
ਛੋ Bot: Migrating 175 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q813 (translate me) |
ਛੋ clean up using AWB |
||
ਲਾਈਨ 1:
[[ਤਸਵੀਰ:Flag of Kyrgyzstan.svg|
[[ਤਸਵੀਰ:National emblem of Kyrgyzstan.svg|
ਕਿਰਗਿਜਸਤਾਨ , ਆਧਿਕਾਰਿਕ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਕਿਰਗਿਜ ਗਣਤੰਤਰ , ਵਿਚਕਾਰ ਏਸ਼ਿਆ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਦੇਸ਼ ਹੈ । ਚਾਰਾਂ ਤਰਫ ਜ਼ਮੀਨ ਅਤੇ ਪਹਾੜੀਆਂ ਵਲੋਂ ਘਿਰੇ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸੀਮਾ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਕਜਾਖਿਸਤਾਨ , ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਉਜਬੇਕਿਸਤਾਨ , ਦੱਖਣ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਤਾਜੀਕੀਸਤਾਨ ਅਤੇ ਪੂਰਵ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਵਲੋਂ ਮਿਲਦੀ ਹੈ । ਕਿਰਗਿਜ , ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਨਾਮ ਪਿਆ ਹੈ , ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਮੂਲਤ: ਚਾਲ੍ਹੀ ਲਡ਼ਕੀਆਂ ਜਾਂ ਫਿਰ ਚਾਲ੍ਹੀ ਜਨਜਾਤੀਆਂ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਜੋ ਸੰਭਵਤ: ਮਹਾਨਾਇਕ ਮਾਨਸ ਦੇ ਵੱਲ ਇੰਗਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ , ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਫਵਾਹ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ , ਖਿਤਾਨ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਚਾਲ੍ਹੀ ਜਨਜਾਤੀਆਂ ਨੂੰ ਇੱਕਜੁਟ ਕੀਤਾ ਸੀ । ਕਿਰਗਿਜਸਤਾਨ ਦੇ ਝੰਡੇ ਵਿੱਚ ਸੂਰਜ ਦੀ ਚਾਲ੍ਹੀ ਕਿਰਣਾਂ ਮਾਨਸ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਚਾਲ੍ਹੀ ਜਨਜਾਤੀਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹਨ ।
ਅਠਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਅਰਬ ਅਫਵਾਜ ਨੇ ਵੁਸਤ ਏਸ਼ਿਆ ਫਤਹ ਕੀ ਤਾਂ ਇੱਥੇ ਮੁਕੀਮ ਆਬਾਦੀ ਮੁਸਲਮਾਨ ਹੋਣ ਲੱਗੀ । ਬਅਰ ਵੀਆਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਚੰਗੇਜ ਖ਼ਾਨ ਨੇ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਦਾ ਕਬਜਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਇਵੇਂ ਛੇ ਸਦੀਆਂ ਤੱਕ ਇਹ ਚੀਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਰਿਹਾ । ਅਠਾਰਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਆਖਿਰ ਵਿੱਚ ਦੋ ਮੁਆਹਿਦੋਂ ਦੇ ਤਹਿਤ ਇਹ ਇਲਾਕਾ ਰੂਸੀ ਸਲਤਨਤ ਦਾ ਮਫੁਜਹ ਸੂਬਾ ਕਰਗੁਜੀਹ ਬੰਨ ਗਿਆ । ਇਸ ਦੂਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸ਼ਰਾਰਤੀ ਕਰਗੀਜ ਚੀਨ ਜਾਂ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਮੁੰਤਕਿਲ ਹੋ ਗਏ । ਸੰਨ 1919 ਵਲੋਂ ਇੱਥੇ ਸੋਵੀਤ ਦੂਰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਜੋ 31 ਅਗਸਤ 1991 ਵਿੱਚ ਜਮਹੂਰੀਆ ਕਰਗੀਜਸਤਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਇਖਤਤਾਮ ਉੱਤੇ ਅੱਪੜਿਆ ।
== ਜੁਗਰਾਫਿਆ ==
ਕਰਗੀਜਸਤਾਨ ਦੀ ਮਸਹ ਹਿੱਤ 198500 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਮਰੱਬਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ ਪੈऩਸਟਹ ਫੀਸਦ ਤਯਾਨਿ ਸ਼ਾਨ ਅਤੇ ਪਾ ਮੀਰ ਦੇ ਪਹਾੜੀ ਸਿਲਸਿਲੋਂ ਦਾ ਇਲਾਕਾ ਹੈ । ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਸ਼ੁਮਾਲ ਮਸ਼ਰਿਕ ਵਿੱਚ 1606 ਮੀਟਰ ਦੀ ਬੁਲੰਦੀ ਉੱਤੇ ਅਸੰਮਿਅਕ ਕੌਲ ਦੀ ਨਮਕੀਨ ਝੀਲ ਵਾਕਿਅ ਹੈ ਜੋ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੌਈਇਤ ਦੀ ਦੂਜੀ ਸਭ ਵਲੋਂ ਵੱਡੀ ਝੀਲ ਹੈ । ਗੁਰਗੀਜੀ ਜਬਾਨ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੇ ਮੰਨੀ ਗਰਮ ਝੀਲ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਇਨ੍ਹੇ ਬਰਫ ਦਾ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਇਸ ਬੁਲੰਦੀ ਉੱਤੇ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਯੱਕਾ ਇਹ ਸਾਲ ਭਰ ਜਮਦੀ ਨਹੀਂ ਹੈ । ਇਸ ਨਮਕੀਨ ਝੀਲ ਦੇ ਅਲਾਓ - ਮ ਕਰਗੀਜਸਤਾਨ ਬਾਕੀ ਕਈ ਵੁਸਤ ਏਸ਼ੀਆਈ ਮੁਮਾਲਿਕ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੁਕੰਮਲ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਖੁਸ਼ਕੀ ਵਲੋਂ ਮਹਸੂਰ ਹੈ । ਇਸ ਦੀਆਂ ਸਰਹਦੇਂ ਕਿਸੇ ਸਮੁੰਦਰ ਵਲੋਂ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੀ ।
ਕਰਗੀਜਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸੋਣ ਅਤੇ ਦੀਗਰ ਕੀਮਤੀ ਫਲਜਾਤ ਦੀ ਕਈ ਰਸੋਬਅਤ ਮੌਜੂਦ ਹਨ । ਪਹਾੜਾਂ ਦੇ ਸਬੱਬ ਮੁਲਕ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ ਅੱਠ ਫੀਸਦ ਇਲਾਕਾ ਨੁਕਸਾਨ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਦੇ ਲਾਇਕ ਹੈ ਅਤੇ ਤਕਰੀਬਅ ਸਭ ਮਜਰ ਵਾਹ ਜ਼ਮੀਨ ਜਨੂਬ ਵਿੱਚ ਵਾਕਿਅ ਵਾਦਿ ਫਰਗਾਨਾ ਤੱਕ ਮਹਿਦੂਦ ਹੈ । । ਇਸ ਵਾਦੀ ਵਿੱਚੋਂ ਕਰਗੀਜਸਤਾਨ ਦੇ ਦੋ ਵੱਡੇ ਦਰਿਆ , ਕਾਰਓ - ਦਰੀਓ - ( ਕਾਲ਼ਾ ਦਰਿਆ ) ਅਤੇ ਨਾਰੀਨ ਗੁਜਰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਦੇ ਸੰਗਮ ਵਲੋਂ ਦਰਯਾਐ ਸਿਆਓ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ ਜੋ ਬਾਜ ਇਸਲਾਮੀ ਰਵਾਇਆਤ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਜੰਨਤ ਦੇ ਚਾਰ ਦਰਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ।
== ਮੁਆਸ਼ਰਤੀ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਤਕਸੀਮ ==
ਕਰਗੀਜਸਤਾਨ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਗੁਜਸ਼ਤਾਦਹਾਈਵਾਂਵਿੱਚ ਪੱਚਾਸ ਲੱਖ ਤੱਕ ਪਹੁਂਚ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ਤਾਹਮ ਬੀਸ਼ੁਤਰ ਕਰਗੀਜਸੱਤਾ ਆਉਣੀ ਹੁਣੇ ਵੀ ਕਿਸਾਨ ਜਾਂ ਖਾਨਾ ਬਦੂਸ਼ ਹਨ । ਅੁਨਿਤਰ ਫੀਸਦ ਕਰਗੀਜਸੱਤਾ ਆਉਣੀ ਦਲੀਲ਼ ਨਜਾਦ ਕਰਗੀਜ ( ਕਰਕੀਜ ) ਕੌਮ ਵਲੋਂ ਤਾੱਲੁਕ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਬਕੀਆ ਪੰਝੀ ਫੀਸਦ ਨਸਲਅ ਅਜਬਕ ਅਤੇ ਰੂਸੀ ਹਨ । ਇਸ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਤਉਤਾਰ , ਓਗੁਰ , ਡਾਕੂ , ਤਾਜਕ ਅਤੇ ੀਓ - ਕਰਵਾਣੀ ਕੌਮੀਂ ਵੀ ਇੱਥੇ ਆਬਾਦ ਹਨ । ਅਗਰਚੇ ਇੱਥੇ ਕਈ ਜਬਾਨਾਂ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ , ਸਰਕਾਰੀ ਜਬਾਨਾਂ ਸਿਰਫ ਕਰਗੀਜੀ ਅਤੇ ਰੂਸੀ ਹਨ ।
ਇਸ ਫੀਸਦ ਕਰਗੀਜਸੱਤਾ ਆਉਣੀ ਮੁਸਲਮਾਨ ਹਨ - - ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਅਕਸਰੀਇਤ ਹਨਫੀ ਫਿਕਾ ਵਲੋਂ ਮੁਨਸਲਿਕ ਹੈ ਜੋ ਇੱਥੇ ਸਤਰਹਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਰਾਇਜ ਹੋਇਆ । ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਲੋਂ ਬਾਹਰ ਬਾਹਰ ਇਸਲਾਮੀ ਰਵਾਇਆਤ ਮੁਕਾਮੀ ਦਲੀਲ਼ ਕਬਾਇਲੀ ਰਵਾਇਆਤ ਅਤੇ ਅਕਾਐਦ ਵਲੋਂ ਮਿਲੀ ਹੋਈਆਂ ਹਨ । ਬਕੀਆ ਕਰਗੀਜਸੱਤਾ ਆਉਣੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤਰ ਰੂਸੀ ਜਾਂ ੀਓ - ਕਰਵਾਣੀ ਤਕਲੀਦੀ ਕੁੰਆ ਸ ਦੇ ਈਸਾਈਆਂ ਹਨ । ਸੋਵੀਤ ਦੂਰ ਵਿੱਚ ਇੱਥੇ ਸਰਕਾਰੀ ਲਾਮਜਹਬੀਤ ( ਦਹਰ ਜੋਗ ) ਆਇਦ ਸੀ ਅਤੇ ਕਰਗੀਜਸਤਾਨ ਦਾ ਆਈਨ ਹੁਣ ਵੀ ਹੁਕੂਮਤ ਵਿੱਚ ਦੀਨ ਦੀ ਮਦਾਖਲਤ ਨੂੰ ਮਮਨੂਅ ਕਰਾਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਤਾਹਮ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਬਾਅਦ ਇਸਲਾਮ ਮੁਆਸ਼ਰਤੀ ਅਤੇ ਸਯਾਸੀ ਸਤਹਾਂ ਉੱਤੇ ਬਤਦਰੀਜ ਏਹਮੀਇਤ ਹਾਸਲ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਯੱਕਾ ਕੁੱਝ ਸਯਾਸੀ ਅਤੇ ਮੁਆਸ਼ਰਤੀ ਗਰੋਹ ਹੁਣ ਵੀ ਸੋਵੀਤ ਦੂਰ ਦੀ ਦਹਰ ਜੋਗ ਦੇ ਹਾਮੀ ਹਨ ।
| |||