ਗੰਗੋਤਰੀ: ਰੀਵਿਜ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ

Content deleted Content added
ਛੋ Bot: Migrating 2 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q818612 (translate me)
ਛੋ clean up using AWB
ਲਾਈਨ 1:
'''ਗੰਗੋਤਰੀ''' ਗੰਗਾ ਨਦੀ ਦਾ ਉਦਗਮ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਗੰਗਾਜੀ ਦਾ ਮੰਦਿਰ, ਸਮੁੰਦਰ ਤਲ ਤੋਂ 3042 ਮੀਟਰ ਦੀ ਉਚਾਈ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਗੰਗਾ ਦੇ ਸੱਜੇ ਵੱਲ ਦਾ ਪਰਿਵੇਸ਼ ਅਤਿਅੰਤ ਆਕਰਸ਼ਕ ਅਤੇ ਮਨੋਹਰ ਹੈ। ਇਹ ਸਥਾਨ ਉੱਤਰਕਾਸ਼ੀ ਤੋਂ 100 ਕਿਮੀ ਦੀ ਦੂਰੀ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਗੰਗਾ ਮਾਈ ਦੇ ਮੰਦਿਰ ਦਾ ਉਸਾਰੀ ਗੋਰਖਾ ਕਮਾਂਡਰ ਅਮਰ ਸਿੰਘ ਥਾਪਾ ਦੁਆਰਾ 18 ਵੀਂ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਵਰਤਮਾਨ ਮੰਦਿਰ ਦਾ ਪੁਨਰ ਨਿਰਮਾਣ ਜੈਪੁਰ ਦੇ ਰਾਜਘਰਾਨੇ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਹਰ ਇੱਕ ਸਾਲ ਮਈ ਵਲੋਂ ਅਕਤੂਬਰ ਦੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਪਤਿਤ ਪਾਵਨੀ ਗੰਗਾ ਮਾਈ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਲਈ ਲੱਖਾਂ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਤੀਰਥਯਾਤਰੀ ਇੱਥੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ । ਯਮੁਨੋਤਰੀ ਦੀ ਹੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੰਗੋਤਰੀ ਦਾ ਪਤਿਤ ਪਾਵਨ ਮੰਦਿਰ ਵੀ ਅਕਸ਼ਯ ਤ੍ਰਤੀਆ ਦੇ ਪਾਵਨ ਪਰਵ ਉੱਤੇ ਖੁਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦਿਵਾਲੀ ਦੇ ਦਿਨ ਮੰਦਿਰ ਦੇ ਕਪਾਟ ਬੰਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
 
==ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸੰਦਰਭ==
ਲਾਈਨ 5:
{{ਮੁੱਖ ਲੇਖ | ਗੰਗੋਤਰੀ ਦਾ ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਸੰਦਰਭ}}
ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਥਾਵਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਭਗਵਾਨ ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮਚੰਦਰ ਦੇ ਪੂਰਵਜ ਰਘੁਕੁਲ ਦੇ ਚੱਕਰਵਰਤੀ ਰਾਜਾ ਭਗੀਰਥ ਨੇ ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਪਵਿਤਰ ਸ਼ਿਲਾਖੰਡ ਉੱਤੇ ਬੈਠਕੇ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ੰਕਰ ਦੀ ਪ੍ਰਚੰਡ ਤਪਸਿਆ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਪਵਿਤਰ ਸ਼ਿਲਾਖੰਡ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਹੀ 18 ਵੀ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਵਿੱਚ ਇਸ ਮੰਦਿਰ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਅਜਿਹੀ ਮਾਨਤਾ ਹੈ ਕਿ ਦੇਵੀ ਗੰਗਾ ਨੇ ਇਸ ਸਥਾਨ ਉੱਤੇ ਧਰਤੀ ਦਾ ਛੋਹ ਕੀਤਾ। ਅਜਿਹੀ ਵੀ ਮਾਨਤਾ ਹੈ ਕਿ ਪਾਂਡਵਾਂ ਨੇ ਵੀ ਮਹਾਂਭਾਰਤ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਮਾਰੇ ਗਏ ਆਪਣੇ ਪਰਿਜਨਾਂ ਦੀ ਆਤਮਕ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇ ਨਿਮਿਤ ਇਸ ਸਥਾਨ ਉੱਤੇ ਆਕੇ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਦੇਵ ਯੱਗ ਦਾ ਅਨੁਸ਼ਠਾਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਹ ਪਵਿਤਰ ਅਤੇ ਉਤਕ੍ਰਿਸ਼ਠ ਮੰਦਿਰ ਸਫੇਦ ਗਰੇਨਾਈਟ ਦੇ ਚਮਕਦਾਰ 20 ਫੀਟ ਉੱਚੇ ਪੱਥਰਾਂ ਨਾਲ ਨਿਰਮਿਤ ਹੈ। ਦਰਸ਼ਕ ਮੰਦਿਰ ਦੀ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਹੋਣਾ ਅਤੇ ਸ਼ੁਚਿਤਾ ਵੇਖਕੇ ਸੰਮੋਹਿਤ ਹੋਏ ਬਿਨਾਂ ਨਹੀ ਰਹਿੰਦੇ।
ਸ਼ਿਵਲਿੰਗ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨੈਸਰਗਿਕ ਚੱਟਾਨ ਗੰਗਾ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਜਲਮਗਨ ਹੈ। ਇਹ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਨੋਹਰ ਅਤੇ ਆਕਰਸ਼ਕ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਦੇਖਣ ਨਾਲ ਦੈਵੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਪ੍ਰਤੱਖ ਅਨੁਭਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਆੱਖਾਣਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਇਸ ਸਥਾਨ ਉੱਤੇ ਆਪਣੀ ਜਟਾਂ ਨੂੰ ਫੈਲਾ ਕਰ ਬੈਠ ਗਏ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੰਗਾ ਮਾਤਾ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਘੁੰਘਰਾਲੀਆਂ ਜਟਾਂ ਵਿੱਚ ਲਪੇਟ ਦਿੱਤਾ। ਸ਼ੀਤਕਾਲ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਗੰਗਾ ਦਾ ਪੱਧਰ ਕਾਫ਼ੀ ਜਿਆਦਾ ਹੇਠਾਂ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੱਦ ਉਸ ਮੌਕੇ ਉੱਤੇ ਹੀ ਉਕਤ ਪਵਿਤਰ ਸ਼ਿਵਲਿੰਗ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
 
==ਇਤਹਾਸ==
ਲਾਈਨ 12:
ਗੰਗੋਤਰੀ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਮੰਦਿਰ ਦਾ ਇਤਹਾਸ ਅਨਿੱਖੜਵੇਂ ਤੌਰ ਤੇ ਜੁੜਿਆ ਹੈ। ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਇੱਥੇ ਮੰਦਿਰ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਗੰਗਾ ਸ਼ਿਲਾ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਇੱਕ ਰੰਗ ਮੰਚ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਯਾਤਰਾ ਮੌਸਮ ਦੇ ਤਿੰਨ - ਚਾਰ ਮਹੀਨਿਆਂ ਲਈ ਦੇਵੀ -ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਰੱਖੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਮੰਦਿਰਾਂ ਜਿਵੇਂ ਸ਼ਿਆਮ ਪ੍ਰਯਾਗ, ਗੰਗਾ ਪ੍ਰਯਾਗ, ਧਰਾਲੀ ਅਤੇ ਮੁਖਬਾ ਆਦਿ ਪਿੰਡਾਂ ਤੋਂ ਲਿਆਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਯਾਤਰਾ ਮੌਸਮ ਦੇ ਬਾਅਦ ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
ਗੜਵਾਲ ਦੇ ਗੁਰਖਾ ਸੇਨਾਪਤੀ ਅਮਰ ਸਿੰਘ ਥਾਪਿਆ ਨੇ 18ਵੀਆਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਗੰਗੋਤਰੀ ਮੰਦਿਰ ਦਾ ਉਸਾਰੀ ਇਸ ਜਗ੍ਹਾ ਕੀਤਾ ਜਿੱਥੇ ਰਾਜਾ ਭਾਗੀਰਥ ਨੇ ਤਪ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਮੰਦਿਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਬੰਧ ਲਈ ਸੇਨਾਪਤੀ ਥਾਪਿਆ ਨੇ ਮੁਖਬਾ ਗੰਗੋਤਰੀ ਪਿੰਡਾਂ ਵਲੋਂ ਪੰਡੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ। ਇਸਦੇ ਪਹਿਲਾਂ ਟਕਨੌਰ ਦੇ ਰਾਜਪੂਤ ਹੀ ਗੰਗੋਤਰੀ ਦੇ ਪੁਜਾਰੀ ਸਨ। ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੈਪੁਰ ਦੇ ਰਾਜੇ ਮਾਧੋ ਸਿੰਘ ਦੂਸਰਾ ਨੇ 20ਵੀਆਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਮੰਦਿਰ ਦੀ ਮਰੰਮਤ ਕਰਵਾਈ।
ਈ . ਟੀ . ਏਟਕਿੰਸ ਨੇ ਦਿੱਤੀ ਹਿਮਾਲਇਨ ਗਜੇਟਿਅਰ ( ਵੋਲਿਉਮ III ਭਾਗ I, ਸਾਲ 1882 ) ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜਾਂ ਦੇ ਟਕਨੌਰ ਸ਼ਾਸਣਕਾਲ ਵਿੱਚ ਗੰਗੋਤਰੀ ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਇਕਾਈ ਪੱਟੀ ਅਤੇ ਪਰਗਨੇ ਦਾ ਇੱਕ ਭਾਗ ਸੀ। ਉਹ ਉਸੀ ਮੰਦਿਰ ਦੇ ਢਾਂਚੇ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਅੱਜ ਹੈ। ਏਟਕਿੰਸ ਅੱਗੇ ਦੱਸਦੇ ਹੈ ਕਿ ਮੰਦਿਰ ਪਰਿਵੇਸ਼ ਦੇ ਅੰਦਰ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਬਾਹਮਣ ( ਪੁਜਾਰੀ ) ਲਈ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਘਰ ਸੀ ਅਤੇ ਬਾਹਰ ਤੀਰਥਯਾਤਰੀਆਂ ਲਈ ਲੱਕੜੀ ਦਾ ਛਾਂਦਾਰ ਢਾਂਚਾ ਸੀ।
 
==ਮਕਾਮੀ ਲੋਕ==