ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ (ਰਾਜ): ਰੀਵਿਜ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ
ਸਮੱਗਰੀ ਮਿਟਾਈ ਸਮੱਗਰੀ ਜੋੜੀ
ਛੋ removed Category:ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜ; added Category:ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ using HotCat |
ਛੋ clean up using AWB |
||
ਲਾਈਨ 32:
| seat_type = ਰਾਜਧਾਨੀ
| seat =<br>
* [[ਜੰਮੂ
* [[ਸ੍ਰੀਨਗਰ]] (ਗਰਮੀਆਂ)
| seat1_type = ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸ਼ਹਿਰ
ਲਾਈਨ 73:
== ਹਿੱਸੇ ==
ਭਾਰਤੀ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਤਿੰਨ ਮੁੱਖ ਅਂਚਲ ਹਨ : ਜੰਮੂ ( ਹਿੰਦੂ ਬਹੁਲ ) , ਕਸ਼ਮੀਰ ( ਮੁਸਲਮਾਨ ਬਹੁਲ ) ਅਤੇ ਲਦਾਖ਼ ( ਬੋਧੀ ਬਹੁਲ ) । ;ਗਰੀਸ਼ਮਕਾਲੀਨ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸ਼ੀਰੀਨਗਰ ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼ੀਤਕਾਲੀਨ ਰਾਜਧਾਨੀ ਜੰਮੂ - ਤਵੀ । ਕਸ਼ਮੀਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਵਰਗ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ । ਸਾਰਾ ਰਾਜ ਹਿਮਾਲਾ ਪਹਾੜ ਵਲੋਂ ਢਕਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ । ਮੁੱਖ ਨਦੀਆਂ ਹਨ ਸਿੰਧੁ , ਝੇਲਮ ਅਤੇ ਚੇਨਾਬ । ਇੱਥੇ ਕਈ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਝੀਲ ਹਨ : ਡਲ , ਵੁਲਰ ਅਤੇ ਨਾਗਣ ।
== ਮਾਲੀ ਹਾਲਤ ==
ਸੈਰ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀ ਮਾਲੀ ਹਾਲਤ ਦਾ ਆਧਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ । ਪਿਛਲੇ ਸਾਲਾਂ ਵਲੋਂ ਜਾਰੀ ਆਤੰਕਵਾਦ ਨੇ ਇੱਥੇ ਦੀ ਮਾਲੀ ਹਾਲਤ ਦੀ ਕਮਰ ਤੋਡ਼ ਦਿੱਤੀ ਸੀ । ਹੁਣ ਹਾਲਾਤ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਸੁਧਾਰ ਹੋਇਆ ਹੈ । ਦਸਤਕਾਰੀ ਦੀਆਂ ਚੀਜਾਂ , ਕਾਲੀਨ , ਗਰਮ ਕਪਡੇ ਅਤੇ ਕੇਸਰ ਆਦਿ ਮੁੱਲਵਾਨ ਮਸਾਲੀਆਂ ਦਾ ਵੀ ਇੱਥੇ ਦੀ ਮਾਲੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ ।
== ਇਤਹਾਸ ==
ਪ੍ਰਾਚੀਨਕਾਲ ਵਿੱਚ ਕਸ਼ਮੀਰ ( ਮਹਾਰਿਸ਼ੀ ਕਸ਼ਿਅਪ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ) ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਬੋਧੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਦਾ ਪਾਲਨਾ ਰਿਹਾ ਹੈ । ਮਧਿਅਿਉਗ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਮਾਨ ਆਕਰਾਂਤਾ ਕਸ਼ਮੀਰ ਉੱਤੇ ਕਾਬਿਜ ਹੋ ਗਏ । ਕੁੱਝ ਮੁਸਲਮਾਨ ਸ਼ਾਹ ਅਤੇ ਰਾਜਪਾਲਹਿੰਦੁਵਾਂਵਲੋਂ ਅੱਛਾ ਸੁਭਾਅ ਕਰਦੇ ਸਨ ਉੱਤੇ ਕਈ ਨੇ ਉੱਥੇ ਦੇ ਮੂਲ ਕਸ਼ਮੀਰੀਹਿੰਦੁਵਾਂਨੂੰ ਮੁਸਲਮਾਨ ਬਨਣ ਉੱਤੇ , ਜਾਂ ਰਾਜ ਛੱਡਣ ਉੱਤੇ ਜਾਂ ਮਰਨੇ ਉੱਤੇ ਮਜਬੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ । ਕੁੱਝ ਸਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕਸ਼ਮੀਰ ਘਾਟੀ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਮਾਨ ਬਹੁਮਤ ਹੋ ਗਿਆ ।
ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਪਰਵੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਕੁੱਝ ਹਿੱਸੀਆਂ ਉੱਤੇ ਕਬਜਾ ਕਰ ਲਿਆ । ਬਚਾ ਹਿੱਸਾ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ ਜੰਮੂ - ਕਸ਼ਮੀਰ ਦਾ ਅੰਗ ਬਣਾ । ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਸੰਗਠਨਾਂ ਨੇ ਸਾੰਪਦਾਇਿਕ ਗੰਢ-ਜੋੜ ਬਣਾਉਣ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ । ਸਾੰਪ੍ਰਦਾਇਿਕ ਦੰਗੇ 1931 ( ਅਤੇ ਉਸਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਲੋਂ ) ਵਲੋਂ ਹੁੰਦੇ ਆ ਰਹੇ ਸਨ । ਨੇਸ਼ਨਲ ਕਾਂਫਰੇਸ ਵਰਗੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਮਾਨ ਤਰਜਮਾਨੀ ਉੱਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂਨੇ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਲੱਦਾਖ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀ ਅਨਦੇਖੀ ਕੀਤੀ । ਅਜਾਦੀ ਦੇ ਪੰਜ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਜਨਸੰਘ ਵਲੋਂ ਜੁਡ਼ੇ ਸੰਗਠਨ ਪ੍ਰਜਾ ਪਰਿਸ਼ਦ ਨੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨੇਤਾ ਸ਼ੇਖ ਅਬਦੁੱਲਾ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ । ਸ਼ੇਖ ਅਬਦੁੱਲਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਇੱਕ ਭਾਸ਼ਣ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪ੍ਰਜਾ ਪਰਿਸ਼ਦ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਧਾਰਮਿਕ ਸ਼ਾਸਨ ਲਿਆਉਣ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਹਿੱਤ ਕੁਚਲ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣਗੇ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਭਾਸ਼ਣ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਜੰਮੂ ਦੇ ਲੋਕ ਇੱਕ ਵੱਖ ਡੋਗਰਾ ਰਾਜ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹ ਕਸ਼ਮੀਰੀਆਂ ਦੇ ਵੱਲੋਂ ਇਹ ਕਹਿ ਸੱਕਦੇ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂਨੂੰ ਇਸ ਉੱਤੇ ਕੋਈ ਐਤਰਾਜ ਨਹੀਂ ।
ਜਮਾਤ - ਏ - ਇਸਲਾਮੀ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਟੱਕਰ ਲੈਣ ਲਈ ਸ਼ੇਖ ਅਬਦੁੱਲਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੇ ਹਿਤੈਸ਼ੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਛਵੀ ਬਣਾਈ । ਉਨ੍ਹਾਂਨੇ ਜਮਾਤ - ਏ - ਇਸਲਾਮੀ ਉੱਤੇ ਇਹ ਇਲਜ਼ਾਮ ਲਗਾਇਆ ਕਿ ਉਸਨੇ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਨਾਲ ਗੰਢ-ਜੋੜ ਬਣਾਇਆ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਹੱਥ ਹੁਣੇ ਵੀ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੇ ਖੂਨ ਵਲੋਂ ਰੰਗੇ ਹਨ । 1977 ਵਲੋਂ ਕਸ਼ਮੀਰ ਅਤੇ ਜੰਮੂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਦੂਰੀ ਵੱਧਦੀ ਗਈ ।
੧੯੮੪ ਦੇ ਚੁਨਾਵਾਂ ਵਲੋਂ ਲੋਕਾਂ - ਖਾਸਕਰ ਰਾਜਨੇਤਾਵਾਂ - ਨੂੰ ਇਹ ਸੀਖ ਮਿਲੀ ਕਿ ਮੁਸਲਮਾਨ ਵੋਟ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਕੁਞਜੀ ਹੈ । ਪ੍ਰਧਾਨਮੰਤਰੀ ਇੰਦਿਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਜੰਮੂ ਦੌਰਾਂ ਦੇ ਬਾਅਦ ਫਾਰੁਖ ਅਬਦੁੱਲਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਵੇਂ ਸਾਥੀ ਮੌਲਵੀ ਮੋਹੰਮਦ ਫਾਰੁਖ ( ਮੀਰਵਾਇਜ ਉਮਰ ਫਾਰੁਖ ਦੇ ਪਿਤਾ ) ਨੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਮੁਸਲਮਾਨ ਨੇਤਾ ਦੱਸਣ ਦੀ ਛਵੀ ਬਣਾਈ । ਮਾਰਚ 1987 ਵਿੱਚ ਹਾਲਤ ਇੱਥੇ ਤੱਕ ਆ ਗਈ ਕਿ ਸ਼ੀਰੀਨਗਰ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਇੱਕ ਰੈਲੀ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਮਾਨ ਯੁਨਾਈਟੇਡ ਫਰੰਟ ਨੇ ਇਹ ਘੋਸ਼ਣਾ ਦੀ ਕਿ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀ ਮੁਸਲਮਾਨ ਪਹਿਚਾਣ ਇੱਕ ਧਰਮਨਿਰਪੱਖ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਬਚੀ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਸਕਦੀ । ਏਧਰ ਜੰਮੂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਵੀ ਇੱਕ ਕਸ਼ੇਤਰਵਾਦ ਨੂੰ ਧਾਰਮਿਕ ਰੂਪ ਦੇਣ ਦਾ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ । ਇਸਦੇ ਬਾਅਦ ਵਲੋਂ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਇਸਲਾਮੀਕ ਧਾਰਮਕ ਲੜਾਈ ਅਤੇ ਸਾੰਪ੍ਰਦਾਇਿਕ ਹਿੰਸਾ ਵਿੱਚ ਕਈ ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ।
ਲਾਈਨ 91:
* ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੁਰੰਤ ਆਪਣੀ ਫੌਜ ਕਾਬਿਜ ਹਿੱਸੇ ਵਲੋਂ ਖਾਲੀ ਕਰੇ ।
* ਸ਼ਾਂਤੀ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਦੋਨ੍ਹੋਂ ਦੇਸ਼ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਦਾ ਨਿਰਧਾਰਣ ਉੱਥੇ ਦੀ ਜਨਤਾ ਦੀ ਚਾਹਤ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਵਲੋਂ ਕਰਣਗੇ ( ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਜਨਮਤ ਸੰਗ੍ਰਿਹ ਵਲੋਂ ) ।
ਦੋਨ੍ਹੋਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਸੰਕਲਪ ਹੁਣੇ ਤੱਕ ਲਾਗੂ ਨਹੀ ਹੋ ਪਾਇਆ ਹੈ ।
== ਭਾਰਤੀ ਪੱਖ ==
ਲਾਈਨ 125:
}}
{{Stub}}▼
{{ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜ}}
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ]]
▲{{Stub}}
|