ਬੱਪਾ ਰਾਵਲ

ਬੱਪਾ ਰਾਵਲ (੧੪੩੩ - ੧੪੬੮) ਉਦੈਪੁਰ ਰਾਜ ਦਾ ਸੰਸਥਾਪਕ ਰਾਜਾ ਸੀ।

ਬੱਪਾ ਰਾਵਲ

ਨਾਮਕਰਨ

ਬੱਪਾ ਰਾਵਲ ਬੱਪਾ ਜਾਂ ਬਾਪਾ ਵਾਸਤਵ ਵਿੱਚ ਵਿਅਕਤੀਵਾਚਕ ਸ਼ਬਦ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਅਪਿਤੂ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ "ਬਾਪੂ" ਸ਼ਬਦ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਲਈ ਰੂੜ ਹੋ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ, ਉਸੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਦਰਸੂਚਕ "ਬਾਪਾ" ਸ਼ਬਦ ਵੀ ਮੇਵਾੜ ਦੇ ਇੱਕ ਨ੍ਰਪਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਹੈ। ਗੁਹਿਲ ਬੰਸਰੀ ਰਾਜਾ ਕਾਲਭੋਜ ਦਾ ਹੀ ਦੂਜਾ ਨਾਮ ਬਾਪਾ ਮੰਨਣੇ ਵਿਚ ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਸੰਗਤੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਇਸਦੇ ਪ੍ਰਜਾਸਰੰਕਸ਼ਨ, ਦੇਸ਼ਰਕਸ਼ਨ ਆਦਿ ਕੰਮਾਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਹੀ ਸੰਭਵਤਃ ਜਨਤਾ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਬਾਪਾ ਪਦਵੀ ਨਾਲ ਸਜਾਇਆ ਕੀਤਾ ਸੀ।

ਜੀਵਨ

ਮਹਾਂਰਾਣਾ ਰੰਡੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਰਚਤ ਇਕਲਿੰਗ ਮਹਾਤੰਮਿਆ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਗ੍ਰੰਥ ਜਾਂ ਪ੍ਰਸ਼ਸਤੀ ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਬੱਪਾ ਦਾ ਸਮਾਂ ਸੰਵਤ 810 (ਸੰਨ 753) ਈ. ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਕ ਦੂਜੇ ਇਕਲਿੰਗ ਵਡਿਆਈ ਤੋਂ ਸਿੱਧ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਬੱਪਾ ਦੇ ਰਾਜਤਿਆਗ ਦਾ ਸਮਾਂ ਸੀ। ਜੇ ਬੱਪਾ ਦਾ ਰਾਜਕਾਲ 30 ਸਾਲ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਹ ਸੰਨ 723 ਦੇ ਲਗਪਗ ਗੱਦੀ 'ਤੇ ਬੈਠਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਉਸਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਉਸਦੇ ਵੰਸ਼ ਦੇ ਕੁਝ ਪਰਤਾਪੀ ਰਾਜਾ ਮੇਵਾੜ ਵਿਚ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਸਨ, ਪਰ ਬੱਪਾ ਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੇ ਸੀ। ਚਿੱਤੌੜ ਦਾ ਮਜਬੂਤ ਦੁਰਗ ਉਸ ਵੇਲੇ ਤੱਕ ਮੋਰੀ ਵੰਸ਼ ਦੇ ਰਾਜੇ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿਚ ਸੀ। ਪਰੰਪਰਾ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ ਕਿ ਹਾਰੀਤ ਰਿਸ਼ੀ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਬੱਪਾ ਨੇ ਮਾਨਮੋਰੀ ਨੂੰ ਮਾਰ ਕੇ ਇਸ ਦੁਰਗ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਟਾਡ ਨੂੰ ਇੱਥੇ ਰਾਜਾ ਮਾਨਕਾ ਵਿ.ਸੰ. 770 (ਸੰਨ 713 ਈ.) ਦਾ ਇੱਕ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਮਿਲਿਆ ਸੀ ਜੋ ਸਿੱਧ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬਾਪਾ ਅਤੇ ਮਾਨਮੋਰੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅੰਤਰ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਚਿੱਤੌੜ ਉੱਤੇ ਅਧਿਕਾਰ ਕਰਨਾ ਕੋਈ ਆਸਾਨ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਸੀ; ਪਰ ਸਾਡਾ ਅਨੁਮਾਨ ਹੈ ਕਿ ਬਾਪਾ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਅਰਬਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸਫਲ ਯੁੱਧ ਕਰਨ ਦੇਕਾਰਨ ਹੋਈ। ਸੰਨ 712 ਈ. ਵਿਚ ਮੁਹੰਮਦ ਕਾਸਿਮ ਵਲੋਂ ਸਿੰਧੂ ਨੂੰ ਜਿੱਤਿਆ। ਉਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਰਬਾਂ ਨੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਹੱਲੇ ਕਰਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਚਾਵੜਾਂ, ਮੌਰੀਏ, ਸੈਂਧਵਾਂ, ਕੱਛੇੱਲਾਂ ਅਤੇ ਗੂਜਰਾਂ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ। ਮਾਰਵਾੜ, ਮਾਲਵਾ, ਮੇਵਾੜ, ਗੁਜਰਾਤ ਆਦਿ ਸਭ ਭੂ-ਭਾਗਾਂ 'ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਸੈਨਾਵਾਂ ਛਾ ਗਈਆਂ। ਇਸ ਭਿਆਨਕ ਕਾਲਾਗਨਿ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਰੱਬ ਨੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਨੂੰ ਕੁਝ ਮਹਾਨ ਵਿਅਕਤੀ ਦਿੱਤੇ ਜਿਹਨਾਂ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੂਪ ਤੋਂ ਪ੍ਰਤੀਹਾਰ ਸੰਮ੍ਰਿਾਟ ਨਾਗਭਟ ਪਹਿਲਾਂ ਅਤੇ ਬਾਪਾ ਰਾਵਲ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਲੇੱਖ ਹਨ। ਨਾਗਭਟ ਪਹਿਲਾਂ ਨੇ ਅਰਬਾਂ ਨੂੰ ਪੱਛਮੀ ਰਾਜਸਥਾਨ ਅਤੇ ਮਾਲਵੇ ਤੋਂ ਮਾਰ ਭਜਾਇਆ। ਬੱਪਾ ਨੇ ਇਹੀ ਕਾਰਜ ਮੇਵਾੜ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਆਸਪਾਸ ਦੇ ਸੂਬੇ ਲਈ ਕੀਤਾ। ਮੌਰੀਆ (ਮੋਰੀ) ਸ਼ਾਇਦ ਇਸ ਅਰਬ ਹਮਲਾ ਨਾਲ ਜਰਜਰ ਹੋ ਗਏ ਹੋਣ। ਬਾਪਾ ਨੇ ਉਹ ਕਾਰਜ ਕੀਤਾ ਜੋ ਮੋਰੀ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰਥ ਸਨ, ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਨਾਲ ਚਿੱਤੌੜ 'ਤੇ ਵੀ ਅਧਿਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ। ਬੱਪਾ ਰਾਵਲ ਦੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਦੇਸ਼ਾਂ 'ਤੇ ਫਤਹਿ ਦੀਆਂ ਅਨੇਕ ਦੰਤਕਥਾਵਾਂ ਅਰਬਾਂ ਦੀ ਹਾਰ ਦੀ ਇਸ ਸੱਚੀ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਹੋਣਗੀ।