ਪਥਰਾਟੀ ਬਾਲਣ: ਰੀਵਿਜ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ

▲'''ਪਥਰਾਟੀ ਬਾਲਣ''' ਕੁਦਰਤੀ ਅਮਲਾਂ ਰਾਹੀਂ ਬਣੇ ਹੋਏ [[ਬਾਲਣ]] ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਦੱਬੇ ਹੋਏ [[ਪ੍ਰਾਣੀ]]ਆਂ ਦਾ ਹਵਾ ਦੀ ਗ਼ੈਰ-ਮੌਜੂਦਗੀ ਵਿੱਚ ਗਲ਼ਨਾ। ਪ੍ਰਾਣੀਆਂ ਦੀ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਤੋਂ ਬਣਨ ਵਾਲ਼ੇ ਪਥਰਾਟੀ ਬਾਲਣਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲੱਖਾਂ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਗੇੜ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਤਾਂ ੬੫ ਕਰੋੜ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ<ref>Paul Mann, Lisa Gahagan, and Mark B. Gordon, "Tectonic setting of the world's giant oil and gas fields," in [[Michel T. Halbouty]] (ed.) [http://books.google.com/books?id=mrghwzjeU-AC&pg=PA50 ''Giant Oil and Gas Fields of the Decade, 1990–1999''], Tulsa, Okla.: [[American Association of Petroleum Geologists]], p. 50, accessed 22 June 2009.</ref> ਪਥਰਾਟੀ ਬਾਲਣਾਂ ਵਿੱਚ [[ਕਾਰਬਨ]] ਦੀ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ [[ਕੋਲ਼ਾ]], [[ਕੱਚਾ ਤੇਲ]] ਅਤੇ [[ਕੁਦਰਤੀ ਗੈਸ]] ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।<ref>{{cite web|title=Fossil fuel|url=http://www.sciencedaily.com/articles/f/fossil_fuel.htm|work=ScienceDaily}}</ref>

▲ਇਹ [[ਮੀਥੇਨ]] ਵਰਗੇ ਘੱਟ [[ਕਾਰਬਨ]]:[[ਹਾਈਡਰੋਜਨ]] ਨਿਸਬਤ ਵਾਲ਼ੇ ਉੱਡਣਹਾਰ ਪਦਾਰਥਾਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ [[ਐਂਥਰਾਸਾਈਟ]] ਵਰਗੇ ਲਗਭਗ ਖ਼ਰੇ ਕਾਰਬਨ ਦੇ ਬਣੇ ਗ਼ੈਰ-ਉੱਡਣਹਾਰ ਪਦਾਰਥਾਂ ਤੱਕ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਮੀਥੇਨ [[ਹਾਈਡਰੋਕਾਰਬਨ]] ਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਕੱਲਾ, ਤੇਲ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਜਾਂ [[ਮੀਥੇਨ ਕਲੈਥਰੇਟ]] ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਿਧਾਂਤ ਕਿ ਪਥਰਾਟੀ ਬਾਲਣ ਲੱਖਾਂ ਵਰ੍ਹੇ ਪਹਿਲਾਂ ਧਰਤੀ ਦੀ ਪੇਪੜੀ ਵਿੱਚ ਤਾਪ ਅਤੇ ਦਾਬ ਹੇਠ ਪਏ ਮੁਰਦਾ ਬੂਟਿਆਂ ਦੀ [[ਪਥਰਾਟ|ਪਥਰਾਈ ਹੋਈ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ]] ਤੋਂ ਬਣੇ ਹਨ,<ref>{{cite web|author=Novaczek, Irene|date=September 2000|title=Canada's Fossil Fuel Dependency|url=http://www.elements.nb.ca/theme/fuels/irene/novaczek.htm|publisher=Elements|accessdate =2007-01-18}}</ref><ref>{{cite web|title=Fossil fuel|url=http://oaspub.epa.gov/trs/trs_proc_qry.navigate_term?p_term_id=7068&p_term_cd=TERM|publisher=EPA|accessdate=2007-01-18|archiveurl = http://wayback.archive.org/web/20070312054557/http://oaspub.epa.gov/trs/trs_proc_qry.navigate_term?p_term_id=7068&p_term_cd=TERM |archivedate = March 12, 2007|deadurl=yes}}</ref> ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ੧੫੫੬ ਵਿੱਚ [[ਜੌਰਗ ਐਗਰੀਕੋਲਾ]] ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ੧੮ਵੇਂ ਸੈਂਕੜੇ ਵਿੱਚ [[ਮਿਖ਼ਾਈਲ ਲੋਮੋਨੋਸੋਵ]] ਨੇ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।

▲[[ਊਰਜਾ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਬੰਧ]] ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਹੈ ਕਿ ੨੦੦੭ ਵਿੱਚ ਊਰਜਾ ਦੇ ਮੁੱਢਲੇ ਸੋਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ੩੬.੦% ਕੱਚਾ ਤੇਲ, ੨੭.੪% ਕੋਲ਼ਾ, ੨੩.੦% ਕੁਦਰਤੀ ਗੈਸ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਮੁੱਢਲੇ ਊਰਜਾ ਖਪਾਅ ਵਿੱਚ ਪਥਰਾਟੀ ਬਾਲਣ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਤਕਰੀਬਨ ੮੬.੪% ਬਣਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite web|url=http://tonto.eia.doe.gov/cfapps/ipdbproject/IEDIndex3.cfm|title=U.S. EIA International Energy Statistics|accessdate=2010-01-12}}</ref> ੨੦੦੬ ਵਿੱਚ ਗ਼ੈਰ-ਪਥਰਾਟੀ ਸੋਮਿਆਂ ਵਿੱਚ [[ਪਣ-ਬਿਜਲੀ]] ੬.੩%, [[ਨਿਊਕਲੀ]] ੮.੫%, ਅਤੇ ਹੋਰ ([[ਭੂ-ਤਾਪੀ|ਭੂ-ਤਾਪੀ]], [[ਸੂਰਜੀ ਊਰਜਾ|ਸੂਰਜੀ]], [[ਜਵਾਰੀ ਬਿਜਲੀ|ਬਿਜਲੀ]], [[ਹਵਾਈ ਬਿਜਲੀ|ਹਵਾਈ]], [[ਲੱਕੜ ਬਾਲਣ|ਲੱਕੜ]], [[ਕੂੜੇ ਤੋਂ ਊਰਜਾ|ਕੂੜਾ-ਕੱਟਾ]]) ੦.੯% ਹਿੱਸੇ ਨਾਲ਼ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।<ref>{{cite web|url=http://www.eia.doe.gov/iea/overview.html|title=International Energy Annual 2006|accessdate=2009-02-08}}</ref> World energy consumption was growing about 2.3% per year.

▲ਠੀਕ-ਠੀਕ ਅਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਪਥਰਾਟੀ ਬਾਲਣ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਕੁਦਰਤੀ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਸਦਕਾ ਲਗਾਤਾਰ ਬਣਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਬੂਟੇ ਅਤੇ ਜਾਨਵਰ ਮਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਫੇਰ ਗਲ਼-ਸੜ ਕੇ ਗਾਦ ਹੇਠ ਦਫ਼ਨਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪਰ, ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ [[ਗ਼ੈਰ-ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਸਰੋਤ]] ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬਣਨ ਵਿੱਚ ਲੱਖਾਂ ਸਾਲ ਲੱਗਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਭੰਡਾਰ ਪਤਾ ਲੱਗੇ ਭੰਡਾਰਾਂ ਦੇ ਖ਼ਾਲੀ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਹੌਲ਼ੀ ਬਣ ਰਹੇ ਹਨ।