ਕ਼ਸੀਦਾ: ਰੀਵਿਜ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ

 

 

ਉਰਦੂ ਅਦਬ ਵਿੱਚ ਕ਼ਸੀਦਾ ਫਾਰਸੀ ਵਲੋਂ ਦਾਖਿਲ ਹੋਇਆ। ਉਰਦੂ ਵਿੱਚ ਮਿਰਜ਼ਾ ਰਫ਼ੀ ਸੌਦਾ ਅਤੇ ਇਬਰਾਹੀਮ ਜ਼ੌਕ ਵਰਗੇ ਸ਼ਾਇਰਾਂ ਨੇ ਕਸੀਦੇ ਦੀ ਸਿਨਫ ਨੂੰ ਸਿਖਰੀ ਸਥਾਨ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਇਆ। ਕ਼ਸੀਦਾ ਰੂਪਕ ਪੱਖੋਂ ਗ਼ਜ਼ਲ ਨਾਲ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਬਹਰ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਆਖਿਰ ਤੱਕ ਇੱਕ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਸ਼ੇਅਰ ਦੀਆਂ ਦੋਨੋਂ ਤੁਕਾਂ ਅਤੇ ਬਾਕ਼ੀ ਸ਼ੇਅਰਾਂ ਦੀ ਆਖ਼ਿਰੀ ਤੁਕ ਹਮਕਾਫ਼ੀਆ ਅਤੇ ਹਮਰਦੀਫ਼ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਮਗਰ ਕ਼ਸੀਦੇ ਵਿੱਚ ਰਦੀਫ਼ ਲਾਜਿਮੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕ਼ਸੀਦੇ ਦਾ ਆਗਾਜ਼ ਮਤਲਾ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਦਰਮਿਆਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਤਲੇ ਲਿਆਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਕਸੀਦੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ੇਅਰਾਂ ਦੀ ਤਾਦਾਦ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਪੰਜ ਹੈ, ਜ਼ਿਆਦਾ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੋਈ ਹੱਦ ਮੁਕੱਰਰ ਨਹੀਂ। ਉਰਦੂ ਅਤੇ ਫਾਰਸੀ ਵਿੱਚ ਕਈ ਕਈ ਸੌ ਸ਼ੇਅਰਾਂ ਦੇ ਕ਼ਸੀਦੇ ਵੀ ਮਿਲਦੇ ਹਨ।<ref>Akiko Motoyoshi Sumi, ''Description in Classical Arabic Poetry: ''Waṣf'', Ekphrasis, and Interarts Theory'', Brill Studies in Middle Eastern literatures, 25 (Leiden: Brill, 2004), p. 1.</ref>