ਸੋਗ਼ਦਾ: ਰੀਵਿਜ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ

ਸਮੱਗਰੀ ਮਿਟਾਈ ਸਮੱਗਰੀ ਜੋੜੀ
ਛੋ Charan Gill ਨੇ ਸਫ਼ਾ ਸੋਗਦਾ ਨੂੰ ਸੋਗ਼ਦਾ ’ਤੇ ਭੇਜਿਆ
ਛੋNo edit summary
ਲਾਈਨ 1:
[[ਤਸਵੀਰ:Sogdiana-300BCE.png|thumb|230px|300 ਈਸਾਪੂਰਵ ਵਿੱਚ ਸੋਗਦਾਸੋਗ਼ਦਾ ਖੇਤਰ]]
[[ਤਸਵੀਰ:Sogdian_New_Year_Festival,_Northern_Qi.jpg|thumb|230px|ਇਕ ਚੀਨੀ ਸ਼ਿਲਪ ਵਸਤੂ ਤੇ ਸੋਗਦਾਈਸੋਗ਼ਦਾਈ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਚਿਤਰਣ]]
[[ਤਸਵੀਰ:BezeklikSogdianMerchants.jpg|thumb|230px|ਸੋਗਦਾਈਸੋਗ਼ਦਾਈ ਵਿਓਪਾਰੀ ਭਗਵਾਨ ਬੁੱਧ ਨੂੰ ਭੇਂਟ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ (ਖੱਬੇ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਦੇ ਨਿਚਲੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਸੱਜੀ ਤਰਫ਼ ਬੜਾ ਕਰ ਕੇ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ)]]
'''ਸੋਗ਼ਦਾਸੋਗ਼਼ਦਾ''', '''ਸੋਗਦੀਆਸੋਗ਼ਦੀਆ''' ਜਾਂ '''ਸੋਗਦੀਆਨਾਸੋਗ਼ਦੀਆਨਾ''' (ਤਾਜਿਕ: Суғд, ਸਗ਼ਦ; [[ਤੁਰਕੀ ਭਾਸ਼ਾਈਂ|ਤੁਰਕੀ]]: Soğut, ਸਵਗ਼ਤ) [[ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ]] ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸਭਿਅਤਾ ਸੀ। ਇਹ ਆਧੁਨਿਕ [[ਉਜਬੇਕਿਸਤਾਨ]] ਦੇ [[ਸਮਰਕੰਦ]], [[ਬੁਖ਼ਾਰਾ]], [[ਖ਼ੁਜੰਦ]] ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰ-ਏ-ਸਬਜ਼ ਦੇ ਨਗਰਾਂ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਫੈਲੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਸੋਗਦਾਸੋਗ਼ਦਾ ਦੇ ਲੋਕ ਇੱਕ [[ਸੋਗਦਾਈਸੋਗ਼ਦਾਈ ਭਾਸ਼ਾ | ਸੋਗਦਾਈਸੋਗ਼ਦਾਈ]] ਨਾਮਕ ਭਾਸ਼ਾ ਬੋਲਦੇ ਸਨ ਜੋ [[ਪੂਰਬੀ ਈਰਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ]] ਸੀ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਲੋਪ ਹੋ ਗਈ। ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਆਧੁਨਿਕ ਕਾਲ ਦੇ [[ਤਾਜਿਕ ਲੋਕ|ਤਾਜਿਕ]], [[ਪਸ਼ਤੂਨ]] ਅਤੇ ਯਗਨੋਬੀ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੋਗਦਾਈਸੋਗ਼ਦਾਈ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਵੰਸ਼ਜ ਹਨ।
==ਇਤਿਹਾਸ ==
ਸੋਗਦਾਸੋਗ਼ਦਾ ਦੇ ਲੋਕ ਅਜਾਦੀ-ਪਸੰਦ ਅਤੇ ਲੜਾਕੇ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰ ਈਰਾਨ ਦੇ [[ਹਖਾਮਨੀ ਸਾਮਰਾਜ]] ਅਤੇ [[ਸ਼ੱਕ | ਸ਼ੱਕ ਲੋਕਾਂ]] ਦੇ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਸੀ।<ref>Independent Sogdiana: Lane Fox (1973, 1986:533) notes Quintus Curtius, vi.3.9: with no satrap to rule them, they were under the command of Bessus at Gaugamela, according to Arrian, iii.8.3.</ref>ਜਦੋਂ 327 ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਵਿੱਚ [[ਸਿਕੰਦਰ ਮਹਾਨ]] ਦੇ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ [[ਯੂਨਾਨੀ]] ਸੈਨਾਵਾਂ ਇੱਥੇ ਪਹੁੰਚੀਆਂ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਥੇ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੋਗਦਾਈਸੋਗ਼ਦਾਈ ਸ਼ਿਲਾ ਨਾਮਕ ਕਿਲੇ ਉੱਤੇ ਕਬਜਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ [[ਬੈਕਟਰਿਆ]] ਅਤੇ ਸੋਗਦਾਸੋਗ਼ਦਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਹੀ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਨਾਲ ਸੋਗਦਾਈਸੋਗ਼ਦਾਈ ਅਜਾਦੀ ਅਜਿਹੀ ਮਰੀ ਕਿ ਫਿਰ ਕਦੇ ਵਾਪਸ ਨਾ ਆ ਪਾਈ। ਫਿਰ ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਯੂਨਾਨੀ ਰਾਜਿਆਂ ਦਾ ਸਿਲਸਿਲਾ ਚੱਲਿਆ। 248 ਈਪੂ ਵਿੱਚ ਦਿਓਦੋਤੋਸ ਪਹਿਲਾ (Διόδοτος Α) ਨੇ ਇੱਥੇ ਯਵਨ-ਬੈਕਟਰਿਆਈ ਰਾਜ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ। ਅੱਗੇ ਚਲਕੇ ਯੂਥਿਦਿਮੋਸ (Ευθύδημος) ਨੇ ਇੱਥੇ ਸਿੱਕੇ ਗੜੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਕਲ ਸਾਰੇ ਖੇਤਰੀ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਨੇ ਕੀਤੀ। ਯੂਕਰਾਤੀਦੀਸ ਪਹਿਲਾ (Ευκρατίδης Α) ਨੇ ਬੈਕਟਰਿਆ ਨਾਲੋਂ ਵੱਖ ਹੋਕੇ ਕੁੱਝ ਅਰਸੇ ਸੋਗਦਾਸੋਗ਼ਦਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਖ ਯੂਨਾਨੀ ਰਾਜ ਚਲਾਇਆ। 150 ਈਪੂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਕ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਣਜਾਰਾ ਜਾਤੀਆਂ ਹਮਲਾ ਕਰਕੇ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਬਸ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਇੱਥੇ ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਰਾਜ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ।
 
===ਵਪਾਰ ਦਾ ਦੌਰ===
[[ਚੀਨ]] ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਉੱਤੇ ਨਿਗਾਹਾਂ ਲੀਆਂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸਨੂੰ [[ਪੱਛਮੀ ਖੇਤਰ]] ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਚੀਨੀ ਖੋਜਯਾਤਰੀਆਂ ਨੇ ਸੋਗਦਾਸੋਗ਼ਦਾ ਨੂੰ ਕਾਂਗਜੂ (康居) ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ। 36 ਈਪੂ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਨੇ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ।<ref name="ref01mamid">{{cite web | title=The Rise of the Chinese Empire: Nation, state and imperialism in early China | author=Chun-shu Chang | publisher=University of Michigan Press, 2007 | isbn=9780472115334 | url=http://books.google.com/books?id=WEaVpTvHEAYC | quote=''... The Han military expansion ended in 36 BC when its forces conquered Chih-chih in the Talas River region and reached the domain of K'ang-chii (Sogdiana) for the second time ...''}}</ref> ਇਸ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਫਿਰ ਚੀਨ ਅਤੇ ਪੱਛਮ ਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਈਰਾਨ, [[ਭੂਮਧ ਸਾਗਰ|ਭੂਮਧ ਸਾਗਰ ਖੇਤਰ]], [[ਰੋਮਨ ਸਾਮਰਾਜ]], ਇਤਆਦਿ) ਦੇ ਵਿੱਚ ਵਪਾਰ ਵਧਣ ਲਗਾ। ਸੋਗਦਾਸੋਗ਼ਦਾ [[ਰੇਸ਼ਮ ਮਾਰਗ]] ਉੱਤੇ ਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਸੋਗਦਾਈਸੋਗ਼ਦਾਈ ਲੋਕ ਜ਼ੋਰ-ਸ਼ੋਰ ਨਾਲ ਵਪਾਰ ਵਿੱਚ ਲੱਗ ਗਏ। ਸੋਗਦਾਈਸੋਗ਼ਦਾਈ ਭਾਸ਼ਾ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਵਪਾਰ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਬਣ ਗਈ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਗ਼ੈਰ ਸੋਗਦਾਈਸੋਗ਼ਦਾਈ ਵੀ ਇਸਨੂੰ ਸਿੱਖਣ ਬੋਲਣ ਲੱਗੇ। ਸੰਭਵ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਚੀਨ ਅਤੇ [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ ਵਿੱਚ ਦੇ ਵਪਾਰ ਦਾ ਵੱਡਾ ਭਾਗ ਸੋਗਦਾਈਸੋਗ਼ਦਾਈ ਲੋਕ ਹੀ ਚਲਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਕੁੱਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸੋਗਦਾਸੋਗ਼ਦਾ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਨੈਤਿਕ ਪਤਨ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਗਲੀ ਅਤੇ ਖੋਤਾਨ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਵੇਚ-ਖ਼ਰੀਦ ਹੁੰਦੀ ਸੀ।<ref>Xin Tangshu 221a:6230</ref> ਦਸਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਸੋਗਦਾਸੋਗ਼ਦਾ ਨੂੰ [[ਉਈਗੁਰ ਲੋਕ | ਉਈਗੁਰ ਰਾਜ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਆਸਪਾਸ [[ਇਸਲਾਮ]] ਵੀ ਸੋਗਦਾਸੋਗ਼ਦਾ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦਾ ਇਸਲਾਮੀਕਰਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਲਗਾ।
 
==ਹਵਾਲੇ==