ਮਧਕਾਲੀਨ ਪੰਜਾਬੀ ਕਥਾ ਰੂਪ ਤੇ ਪਰੰਪਰਾ: ਰੀਵਿਜ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ

ਕਥਾ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਲੋਕਧਾਰਾ ਅਤੇ ਲੋਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਤੋਂ ਨਿਖੇੜ੍ਹ ਕੇ ਸਮਝਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ,ਪਰ ਅਜਿਹਾ ਅਧਿਐਨ ਅਪੂਰਨ ਤੇ ਅੰਸ਼ਿਕ ਹੈ। ਵਣਜਾਰਾ ਬੇਦੀ ਨੇ ਕਥਾ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਭਾਂਵੇ ਉਹ ਲਿੱਪੀ ਬੱਧ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਵੇਂ ਮੋਖਿਕ ਪਰੰਪਰਾ ਦੁਆਰਾ ਵਿਚਰਦਾ ਸਾਡੇ ਤੱਕ ਪੁੱਜਾ ਹੈ,ਨੂੰ ਸਮੁਚਸਮੁੱਚ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਲੋਕਧਾਰਾ ਦੇ ਪਰਿਪੇਖ ਵਿੱਚ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਹੀ ਇੱਕ ਵਿਲਖਣ ਅਤੇ ਰੋਚਕ ਯਤਨ ਹੈ। ਮਾਧ੍ਕਾਲਿਨਮੱਧਕਾਲਿਨ ਕਥਾ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਸਿਰਜਨਾ ਵਿੱਚ ਪੋਰਾਣਿਕ ਕਥਾਵਾਂ ਤੇ ਬੋਧੀ ਅਧਵਾਨਾਂ,ਸਾਮੀ ਕਥਾਵਾਂ ਤੇ ਰੂੜੀਆਂ,ਭਗਤੀ ਲਹਿਰ ਵਰਗੀਆਂ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦਾ ਵੀ ਜਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਹੀ ਕਥਾਨਿਕ ਰੂੜ੍ਹੀਆਂ ਤੇ ਰੂੜ੍ਹ ਕਥਾਵਾਂ ਦੇ ਅੰਤਰ ਨੂੰ ਵੀ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕਥਾਨਿਕ ਰੂੜ੍ਹੀ ਕਿਸੇ ਕਥਾ ਕਥਾ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਉਹ ਛੋਟੇ ਤੋਂ ਛੋਟਾ ਇਕਾਈ ਤੱਤ ਹੈ,ਜੋ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਸੰਪੂਰਨ ਅਰਥ ਰਖਦਾਰੱਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮੁਢਮੁੱਢ ਕਦੀਮ ਤੋਂ ਵਾਰ ਵਾਰ ਦੁਹਰਾਏ ਜਾਣ ਕਰਕੇ ਕਥਾ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਅੰਗ ਬਣ ਗਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਵਣਜਾਰਾ ਬੇਦੀ ਨੇ ਕਥਾਨਕ ਰੂੜ੍ਹੀਆਂ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਮੰਨਿਆ ਹੈ':-

* ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਪਰਕ

ਜਦਕਿ ਰੂੜ੍ਹ ਕਥਾ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਵਿਸ਼ੇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਕਥਾ ਕਹਾਨੀਕਹਾਣੀ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੋ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜਾਤੀ ਕੋਲ ਬਹੁਤੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ। ਵਣਜਾਰਾ ਬੇਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਥਾ ਪਰੰਪਰਾ ਅਤੇ ਮਧਕਲੀਨ ਕਥਾ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਦੋਰਦੌਰ ਬਾਰੇ ਦਸਦੇਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਹੜ੍ਹਪਾਹੱੜ੍ਹਪਾ ਤੇ ਆਰਿਆਈ ਸਭਿਅਤਾ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਅੰਤਰਗਤ ਹੀ ਮੱਧਕਾਲੀਨ ਕਥਾ ਰੂਪ ਬਾਤਾਂ ਦੇ ਸੁਭਾਅ ਤੇ ਰੂਪ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਬਾਤਾਂ ਦੇ ਅਨੇਕ ਰੂਪ ਹਨ ਪਰ ਬੇਦੀ ਨੇ 26 ਦੇ ਕਰੀਬ ਕਥਾ ਰੂਪਾਂ ਦੀ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਹੈ।

ਇਹ ਪ੍ਰ੍ਮੁਖਪ੍ਰ੍ਮੁੱਖ ਮੱਧਕਲੀਨ ਕਥਾ ਰੂਪ ਲਿਖੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅੰਤਿਕਾ ਨੰਬਰ 1 ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਸਬੰਧਿਤ ਕਥਾ ਰੂਪਾਂ ਦੀਆਂ ਕਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਉਧਾਰਣ ਵਜੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ;:-