ਰੋਮਨ ਸਮਰਾਜ: ਰੀਵਿਜ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ

ਰੋਮਨ ਸਾਮਰਾਜ (ਲੈਟਿਨ:Imperium Romanum, ਈਸਾਪੂਰਵਈਸਾ ਪੂਰਵ ਪਹਿਲੀ ਸਦੀ - ੧੪੫੩ ) ਯੂਰੋਪ ਦੇ ਰੋਮ ਨਗਰ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰਤ ਇੱਕ ਸਾਮਰਾਜ ਸੀ । ਇਸ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਪੂਰੇ ਦੱਖਣ ਯੂਰੋਪ ਦੇ ਅਲਾਵੇ ਉੱਤਰੀ ਅਫਰੀਕਾ ਅਤੇ ਅਨਾਤੋਲਿਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਸਨ । ਫਾਰਸੀ ਸਾਮਰਾਜ ਇਸਦਾ ਪ੍ਰਤੀਦਵੰਦੀਵਿਰੋਧੀ ਸੀ ਜੋ ਫੁਰਾਤ ਨਦੀ ਦੇ ਪੂਰਵ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਸੀ । ਰੋਮਨ ਸਾਮਰਾਜ ਵਿੱਚ ਵੱਖ - ਵੱਖ ਸਥਾਨਾਂ ਉੱਤੇ ਲਾਤੀਨੀ ਅਤੇ ਯੂਨਾਨੀਭਾਸ਼ਾਵਾਂਬੋਲੀਯੂਨਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਸੰਨ ੧੩੦ ਵਿੱਚ ਇਸਨੇ ਈਸਾਈ ਧਰਮ ਨੂੰ ਰਾਜਧਰਮਰਾਜ ਧਰਮ ਘੋਸ਼ਿਤਐਲਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ।

ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਸਭਤੋਂ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸਾੰਮ੍ਰਿਾਜੋਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ । ਇਵੇਂ ਤਾਂ ਪੰਜਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਖੀਰ ਤੱਕ ਇਸ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸਤਾਂਬੁਲ ( ਕਾਂਸਟੇਂਟਿਨੋਪਲ ) ਇਸਦੇ ਪੂਰਵੀ ਸ਼ਾਖਾ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਬੰਨਬਣ ਗਈ ਸੀ ਉੱਤੇ ਸੰਨ ੧੪੫੩ ਵਿੱਚ ਉਸਮਾਨੋਂ ( ਆਟੋਮਨ ਤੁਰਕ ) ਨੇ ਇਸ ਉੱਤੇ ਵੀ ਅਧਿਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ । ਇਹ ਯੂਰੋਪ ਦੇ ਇਤਹਾਸ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਅੰਗ ਹੈ ।

ਰੋਮਨ ਸਾਮਰਾਜ ਰੋਮਨ ਗਣਤੰਤਰ ਦਾ ਪਰਵਰਤੀ ਸੀ । ਆਕਟੇਵਿਅਨ ਨੇ ਜੂਲਿਅਸ ਸੀਜਰ ਦੀਆਂ ਦੇਸਾਰੀਆਂ ਸਾਰੇਔਲਾਦਾਂ ਸੰਤਾਨੋਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਇਲਾਵਾ ਉਸਨੇ ਮਾਰਕ ਏੰਟੋਨੀ ਨੂੰ ਵੀ ਹਰਾਇਆ ਜਿਸਦੇਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਾਰਕ ਨੇ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਲਈ । ਇਸਦੇ ਬਾਅਦ ਆਕਟੇਵਿਅਨ ਨੂੰ ਰੋਮਨ ਸੀਨੇਟ ਨੇ ਆਗਸਟਸ ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ । ਉਹ ਆਗਸਟਸ ਸੀਜਰ ਦੇ ਨਾਮ ਵਲੋਂ ਸੱਤਾਰੂਢ਼ਗੱਦੀਨਸ਼ੀਨ ਹੋਇਆ । ਇਸਦੇ ਬਾਅਦ ਸੀਜਰ ਨਾਮ ਇੱਕ ਪਰਵਾਰਿਕ ਉਪਨਾਮ ਵਲੋਂ ਵਧਕੇ ਇੱਕ ਪਦਵੀ ਸਵਰੂਪ ਨਾਮ ਬੰਨ ਗਿਆ । ਇਸਤੋਂ ਨਿਕਲੇ ਸ਼ਬਦ ਜਾਰ ( ਰੂਸ ਵਿੱਚ ) ਅਤੇ ਕੈਜਰ ( ਜਰਮਨ ਅਤੇ ਤੁਰਕ ) ਅੱਜ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਹੈ ।

ਗ੍ਰਹਿਉੱਧੋਂਘਰੇਲੂ ਯੁੱਧਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਰਾਮਨਰੋਮਨ ਪ੍ਰਾਤਾਂ ( ਲੀਜਨ ) ਦੀ ਗਿਣਤੀ 50 ਵਲੋਂ ਘੱਟਕੇ 28 ਤੱਕ ਆ ਗਈ ਸੀ । ਜਿਹਨਾਂ ਜਿਸਸੂਬਿਆਂ ਪ੍ਰਾਂਤ ਦੀ ਵਫਾਦਾਰੀ ਉੱਤੇ ਸ਼ਕਸ਼ੱਕ ਸੀ ਉਨ੍ਹਾਂਨੂੰਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਾਮਰਾਜ ਵਲੋਂ ਸਿੱਧੇਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ । ਡੈਨਿਊਬ ਅਤੇ ਏਲਬੇ ਨਦੀ ਉੱਤੇ ਆਪਣੀ ਸੀਮਾ ਨੂੰ ਤੈਅ ਕਰਣ ਲਈ ਆਕਟੇਵਿਅਨ ( ਆਗਸਟਸ ) ਨੇ ਇੱਲੀਰਿਆ , ਮੋਏਸਿਆ , ਪੈੰਨੋਨਿਆ ਅਤੇ ਜਰਮੇਨਿਆ ਉੱਤੇ ਚੜਾਈ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੱਤੇ । ਉਸਦੇ ਕੋਸ਼ਸ਼ਾਂ ਵਲੋਂ ਰਾਇਨ ਅਤੇ ਡੈਨਿਊਬ ਨਦੀਆਂ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਸਾੰਮ੍ਰਿਾਜੋਂਸਾਮਰਾਜ ਦੀਦੀਆਂ ਸੀਮਾਹੱਦਾਂ ਬਣ ਬੰਨ ਗਈਆਂ ।

ਆਗਸਟਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਟਾਇਬੇਰਿਅਸ ਸੱਤਾਰੂਢ਼ਗੱਦੀ ਹੋਇਆਤੇ ਬੈਠਾ । ਉਹ ਜੂਲਿਅਸ ਦੀ ਤੀਜੀ ਪਤਨੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀਪਹਿਲੇ ਵਿਆਹ ਵਲੋਂ ਹੋਇਆ ਪੁੱਤਪੁੱਤਰ ਸੀ । ਉਸਦਾ ਸ਼ਾਸਨ ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਨ ਰਿਹਾ । ਇਸਦੇ ਬਾਅਦ ਕੈਲਿਗੁਲਾ ਆਇਆ ਜਿਸਦੀ ਸੰਨ 41 ਵਿੱਚ ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ । ਪਰਵਾਰ ਦਾ ਇੱਕ ਸਿਰਫ ਵਾਰਿਸ ਕਲਾਉਡਿਅਸ ਸ਼ਾਸਕ ਬਣਾਬਣਿਆ । ਸੰਨ 43 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਬਰੀਟੇਨ ( ਦਕਸ਼ਿਣਾਰਧ ) ਨੂੰ ਰੋਮਨ ਉਪਨਿਵੇਸ਼ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ । ਇਸਦੇ ਬਾਅਦ ਨੀਰਾਂ ਦਾ ਸ਼ਾਸਨਰਾਜ ਆਇਆ ਜਿਨ੍ਹੇਜਿਸ ਨੇ ਸੰਨ 58 - 63 ਦੇ ਵਿੱਚ ਪਾਰਥਿਅਨੋਂ ( ਫਾਰਸੀ ਸਾਮਰਾਜ ) ਦੇ ਨਾਲ ਸਫਲਤਾ ਭਰਿਆ ਸ਼ਾਂਤੀ ਸਮੱਝੌਤਾ ਕਰ ਲਿਆ । ਉਹ ਰੋਮ ਵਿੱਚ ਲੱਗੀ ਇੱਕ ਅੱਗ ਦੇ ਕਾਰਨ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ । ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੰਨ 64 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਰੋਮ ਅੱਗ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤਾਂ ਉਹ ਬੰਸਰੀ ਵਜਾਉਣੇ ਵਿੱਚ ਵਿਅਸਤ ਸੀ । ਸੰਨ 68 ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਆਤਮਹੱਤਿਆ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋਣਾ ਪਿਆ । ਸੰਨ 68 - 69 ਤੱਕ ਰੋਮ ਵਿੱਚ ਅਰਾਜਕਤਾ ਛਾਈ ਰਹੀ ਅਤੇ ਗ੍ਰਹਿ ਯੁੱਧ ਹੋਏ । ਸੰਨ 69 - 96 ਤੱਕ ਫਲਾਵ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦਾ ਸ਼ਾਸਨ ਆਇਆ । ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ਾਸਕ ਵੇਸਪੇਸਿਅਨ ਨੇ ਸਪੇਨ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸੁਧਾਰ ਪਰੋਗਰਾਮ ਚਲਾਏ । ਉਸਨੇ ਕੋਲੋਸਿਅਮ ( ਏੰਫੀਥਿਏਟਰੰ ਫਲਾਵਿਅਨ ) ਦੇ ਉਸਾਰੀ ਦੀ ਆਧਾਰਸ਼ਿਲਾ ਵੀ ਰੱਖੀ ।