ਪੰਜਾਬੀ ਰਿਸ਼ਤਾ ਨਾਤਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦੇ ਬਦਲਦੇ ਰੂਪ: ਰੀਵਿਜ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ

ਸਮੱਗਰੀ ਮਿਟਾਈ ਸਮੱਗਰੀ ਜੋੜੀ
No edit summary
No edit summary
ਲਾਈਨ 1:
== ਰਿਸ਼ਤਾ ਨਾਤਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ==
ਰਿਸ਼ਤਾ ਨਾਤਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਸਮਾਜ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਜਾਲ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਹਿੱਸਾ ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਹਨ|ਇਹ ਆਰੰਭ ਤੋਂ ਹੀ ਸਮਾਜ ਦਾ ਮੱਹਤਵਪੂਰਨ ਅੰਗ ਰਿਹਾ ਹੈ|ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿਚਲੀ ਰਿਸ਼ਤਾ-ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਬੁਨਿਆਦੀ ਧਰਾਤਲ ਭੂਮੀ ਪਰਿਵਾਰ ਹੈ|ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚੋਂ ਹੀ ਵਿਵਿਧ ਕਿਸਮ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਪਨਪਦੇ,ਪਲਦੇ ਅਤੇ ਵਿਗਸਦੇ ਹੋਏ ਪ੍ਰਵਾਨ ਚੜ੍ਹਦੇ ਹਨ|ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਰਿਸ਼ਤੇ ਪਤੀ-ਪਤਨੀ,ਪਿਉ-ਪੁੱਤਰ,ਪਿਉ-ਧੀ,ਮਾਂ-ਪੁੱਤਰ,ਮਾਂ-ਧੀ,ਭਰਾ-ਭਰਾ,ਭੈਣ-ਭੈਣ,ਭੈਣ-ਭਰਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਉੱਘੜਦੇ ਹਨ|ਸਮਾਜਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਅਥਵਾ ਮਨੁੱਖੀ ਜਾਤੀ ਦੀ ਬਾਕੀ ਸਾਰੀ ਸਾਕਾਦਾਰੀ ਇਹਨਾਂ ਮੁੱਖ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਪਾਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਤੰਦਾਂ ਉਪਰ ਸਿਰਜੀ ਹੋਈ ਉਪਲੱਬਧ ਹੈ|ਭਾਰਤੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿਚ ਜੋ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਵਿਵਿਸਥਾ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਲਤਾ ਹੈ ਉਹ ਹੋਰ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਵਿਚ ਨਹੀਂ|ਪੱਛਮੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ-ਨਾਤਿਆਂ ਦੇ ਪੱਖੋ ਬਹੁਤ ਸੰਕੁਚਿਤ ਅਤੇ ਕੋਰਾ ਹੈ|
 
ਰਿਸ਼ਤਾ ਨਾਤਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਸਮਾਜ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਜਾਲ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਹਿੱਸਾ ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਹਨ|ਇਹ ਆਰੰਭ ਤੋਂ ਹੀ ਸਮਾਜ ਦਾ ਮੱਹਤਵਪੂਰਨ ਅੰਗ ਰਿਹਾ ਹੈ|ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿਚਲੀ ਰਿਸ਼ਤਾ-ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਬੁਨਿਆਦੀ ਧਰਾਤਲ ਭੂਮੀ ਪਰਿਵਾਰ ਹੈ|ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚੋਂ ਹੀ ਵਿਵਿਧ ਕਿਸਮ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਪਨਪਦੇ,ਪਲਦੇ ਅਤੇ ਵਿਗਸਦੇ ਹੋਏ ਪ੍ਰਵਾਨ ਚੜ੍ਹਦੇ ਹਨ|ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਰਿਸ਼ਤੇ ਪਤੀ-ਪਤਨੀ,ਪਿਉ-ਪੁੱਤਰ,ਪਿਉ-ਧੀ,ਮਾਂ-ਪੁੱਤਰ,ਮਾਂ-ਧੀ,ਭਰਾ-ਭਰਾ,ਭੈਣ-ਭੈਣ,ਭੈਣ-ਭਰਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਉੱਘੜਦੇ ਹਨ|ਸਮਾਜਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਅਥਵਾ ਮਨੁੱਖੀ ਜਾਤੀ ਦੀ ਬਾਕੀ ਸਾਰੀ ਸਾਕਾਦਾਰੀ ਇਹਨਾਂ ਮੁੱਖ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਪਾਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਤੰਦਾਂ ਉਪਰ ਸਿਰਜੀ ਹੋਈ ਉਪਲੱਬਧ ਹੈ|ਭਾਰਤੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿਚ ਜੋ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਵਿਵਿਸਥਾ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਲਤਾ ਹੈ ਉਹ ਹੋਰ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਵਿਚ ਨਹੀਂ|ਪੱਛਮੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ-ਨਾਤਿਆਂ ਦੇ ਪੱਖੋ ਬਹੁਤ ਸੰਕੁਚਿਤ ਅਤੇ ਕੋਰਾ ਹੈ|
 
ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ-ਨਾਤੇ ਗਿਣਤੀ ਪੱਖੋ ਤਾਂ ਅਨੇਕਾਂ ਹੀ ਗਿਣਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ,ਪਰ ਪੰਜ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ-ਨਾਤੇ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹਨ|
ਲਾਈਨ 16 ⟶ 15:
ਉਕਤ ਦਰਸਾਏ ਗਏ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੁਝ ਹੋਰ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ,ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਮਾਜਕ ਤੌਰ ਤੇ,ਅਕਸਰ ਨਾਮ ਦੇਣ ਤੋਂ ਗੁਰੇਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ,ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਅਪ੍ਰਵਾਨਿਤ ਰਿਸ਼ਤੇ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ|
 
<ref>{{Cite book|title=ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਬਦਲਦੇ ਪਰਿਪੇਖ|last=ਸ਼ਰਮਾ|first=ਡਾ. ਗੁਰਦੀਪ ਕੁਮਾਰ|publisher=ਲੋਕਗੀਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ|year=2011|isbn=|location=ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ|pages=46|quote=|via=}}</ref>ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਨਵੀਆਂ ਰੀਤਾਂ ਰਸਮਾਂ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪਰਿਵਾਰਕ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿਚ ਵੀ ਕਾਫੀ ਪਰਿਵਰਤਨ ਆਇਆ|ਨਿੱਤ ਦਿਨ ਤੇਜੀ ਨਾਲ ਬਦਲ ਰਹੇ ਸਮਾਜਕ ਜਾਂ ਗੈਰ-ਸਮਾਜਕ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਪੁੱਜ ਚੁੱਕਾ ਹੈ|
 
== '''ਖੂਨ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲੀ ''' ==
ਭਰਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਮਾਨਵਵਾਦੀ ਸਾਝਾਂ ਪੂੰਜੀਵਾਦੀ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਨੇ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ,ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸਿਰਫ਼ ਭਰਾਵਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਆਪਸੀ ਸ਼ਰੀਕੇਬਾਜੀ,ਮੁਕਾਬਲੇਬਾਜੀ ਤੇ ਖਹਿਬਾਜੀ ਨਹੀਂ ਵਧੀ ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਿਰਧ ਮਾਪਿਆਂ ਲਈ ਜਿਉਣਾ ਵੀ ਦੁੱਭਰ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ|ਪੈਸੇ ਦੇ ਲਾਲਚ ਵਿਚ ਉਹ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਸ਼ਰੀਕ ਬਣ ਗਏ ਹਨ|ਅਜਿਹੇ ਪੂੰਜੀਵਾਦੀ ਕੀਮਤਾਂ ਵਿਚ ਗ੍ਰੱਸੇ ਭਰਾਵਾਂ ਵਿਚ ਨਾ ਤਾਂ ਮਾਂ ਦੀ ਪਵਿੱਤਰ ਕੁੱਖ ਦੀ ਕਦਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਨਾ ਮਾਂ ਦੇ ਇਲਾਹੀ ਦੁੱਧ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਦਾ ਖਿਆਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ|ਸਿਆਣੇ ਲੋਕ ਅਜਿਹੇ ਬੇਕਦਰਿਆਂ ਨੂੰ ਫਿਟਕਾਰਦੇ ਸੁਣੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ
 
ਇਕ ਕੁੱਖੋਂ ਜਾਇਆਂ ਭੈਣ-ਭਰਾ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਬਹੁਦਿਸ਼ਾਵੀ ਹੈ|ਪੰਜਾਬੀ ਰਿਸ਼ਤਾ ਨਾਤਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿਚ ਇਸ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨੂੰ ਨੈਤਿਕ ਪੱਖੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪਵਿੱਤਰ ਅਤੇ ਮੋਹ ਪੱਖੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਚਤਮ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ|ਅੱਜ ਦੇ ਪਦਾਰਥਵਾਦੀ ਯੁੱਗ ਵਿਚ ਇਕ ਦਾ ਹਿੱਤ ਦੂਜੇ ਦੀ ਹਾਨੀ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ।ਚੀਜਾਂ ਦੇ ਮੋਹ ਨੇ ਭੈਣ,ਭਰਾ ਵਿਚੋਂ ਲਾਹੇ ਦਾ ਸੌਦਾ ਸੋਚਣ ਵਾਲੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।ਖੂਨਹੈ।<ref>{{Cite book|title=ਵਿਸਰ ਰਿਹਾ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਰਸਾ|last=ਸਿੰਘ|first=ਪ੍ਰਿਥੀਪਾਲ|publisher=ਆਜ਼ਾਦ ਬੁੱਕ ਡੀਪੂ|year=2014|isbn=|location=ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ|pages=108|quote=|via=}}</ref>ਖੂਨ ਦੀ ਸਾਂਝ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਭੈਣ-ਭਰਾਵਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਆਪਸੀ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਬਣ ਗਈ ਹੈ।ਭੈਣ-ਭਰਾ ਦੇ ਆਪਸੀ ਪਿਆਰ ਵਿਚ ਕੁਝ ਤਰੇੜਾਂ,ਸੌੜੇ ਹਿੱਤਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਸਦਕਾ ਪਸਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।ਇਸ ਪਵਿੱਤਰ ਸੰਬੰਧ ਨੂੰ ਸਦਾ ਲਈ ਜੀਵਿਤ ਰਖਿਆ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਬਦਲਦੇ ਸਮਾਜਕ,ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿਚ,ਇਨ੍ਹਾਂ ਲਾ-ਮਿਸਾਲ ਪਿਆਰ ਦੀਆਂ ਤੰਦਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਪੱਕਿਆ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ,ਲੋਕ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਵਿਚੋਂ ਇਹ ਬੋਲ ਭੈਣ ਦੀ ਤਹਿ ਦਿਲੋਂ ਆਵਾਜ਼ ਬਣ ਕੇ ਨਿਕਲੇ :-
 
 ਭੈਣ ਵਰਗਾ ਸਾਕ ਨਾ ਕੋਈ,ਟੁੱਟ ਕੇ ਨਾ ਬਹਿ ਜੀਂ ਵੀਰਨਾ
 
== ਜਨਮ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ==
====== ਜਨਮ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਰਿਸ਼ਤੇ ਦੀ ਵੰਨਗੀ ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਮਾਂ-ਪੁੱਤ, ਮਾਂ-ਧੀ, ਪਿਉ-ਪੁੱਤ, ਪਿਉ-ਧੀ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਨਮ ਦੁਆਰਾ ਸੰਬੰਧ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਤਬਦੀਲੀ ਵਾਪਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਪੈਦਾਇਸ਼ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਵੱਡੇ ਮੁਕਾਮ ਤਕ ਪੁੱਜ ਜਾਣ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਵਿਚ ਕੁਝ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ ਅਜਿਹੀਆਂ  ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਜਾਣਾ ਅੱਖੋਂ ਉਹਲੇ ਕਰਨਾ ਜਾਂ ਅਣਗੋਲਿਆ ਕਰਨਾ ਅਣਮਨੁੱਖੀ ਵਿਹਾਰ ਦਾ ਰੂਪ ਅਖਤਿਆਰ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ਼ਾਰਾ ਜਨਮ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਵੱਲ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣੀ ਔਲਾਦ ਸੰਜੋਏ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸੁਵਾਰਥੀ ਔਲਾਦ ਆਪਣੀਆਂ ਮੰਜ਼ਿਲਾਂ ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਉੱਚ ਅਹੁਦਿਆਂ ਦੀ ਚਕਾਚੌਧ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਪਿਰਤੀ, ਅਭੁੱਲ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਅਣਗੋਲਿਆ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਅਣਗੋਲਿਆ ਦੇ ਸੰਤਾਪ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜ਼ਿਕਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਬੋਹੜ ਦੀ ਛਾਂ ਵਰਗੀ “ਮਾਂ”  ਦਾ ਜੋ ਤਿਆਗ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਕਰਦਿਆਂ ਆਪਣੀ ਔਲਾਦ ਨੂੰ ਆਪ ਦੁੱਖ ਸਹਿ ਕੇ ਪਾਲਦੀ, ਤਿਆਗ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਦ ਆਮ ਪੜ੍ਹਨ ਵਿਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਲਯੁੱਗੀ ਪੁੱਤਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਲਈ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਮਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜਾਇਦਾਦ ਤੋਂ ਬੇਦਖਲ ਕਰਨਾ ਸੀ। ======
 
====== ਜਨਮ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਰਿਸ਼ਤੇ ਦੀ ਵੰਨਗੀ ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਮਾਂ-ਪੁੱਤ, ਮਾਂ-ਧੀ, ਪਿਉ-ਪੁੱਤ, ਪਿਉ-ਧੀ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਨਮ ਦੁਆਰਾ ਸੰਬੰਧ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਤਬਦੀਲੀ ਵਾਪਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਪੈਦਾਇਸ਼ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਵੱਡੇ ਮੁਕਾਮ ਤਕ ਪੁੱਜ ਜਾਣ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਵਿਚ ਕੁਝ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ ਅਜਿਹੀਆਂ  ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਜਾਣਾ ਅੱਖੋਂ ਉਹਲੇ ਕਰਨਾ ਜਾਂ ਅਣਗੋਲਿਆ ਕਰਨਾ ਅਣਮਨੁੱਖੀ ਵਿਹਾਰ ਦਾ ਰੂਪ ਅਖਤਿਆਰ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ਼ਾਰਾ ਜਨਮ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਵੱਲ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣੀ ਔਲਾਦ ਸੰਜੋਏ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸੁਵਾਰਥੀ ਔਲਾਦ ਆਪਣੀਆਂ ਮੰਜ਼ਿਲਾਂ ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਉੱਚ ਅਹੁਦਿਆਂ ਦੀ ਚਕਾਚੌਧ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਪਿਰਤੀ, ਅਭੁੱਲ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਅਣਗੋਲਿਆ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਅਣਗੋਲਿਆ ਦੇ ਸੰਤਾਪ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜ਼ਿਕਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਬੋਹੜ ਦੀ ਛਾਂ ਵਰਗੀ “ਮਾਂ”  ਦਾ ਜੋ ਤਿਆਗ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਕਰਦਿਆਂ ਆਪਣੀ ਔਲਾਦ ਨੂੰ ਆਪ ਦੁੱਖ ਸਹਿ ਕੇ ਪਾਲਦੀ, ਤਿਆਗ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਦ ਆਮ ਪੜ੍ਹਨ ਵਿਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਲਯੁੱਗੀ ਪੁੱਤਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਲਈ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਮਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜਾਇਦਾਦ ਤੋਂ ਬੇਦਖਲ ਕਰਨਾ ਸੀ। ======
ਅਣਗੋਲੇ ਚਿਹਰਿਆਂ ਦੇ ਧੁੰਦਲੇਪਣ ਵਿਚ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਦੂਜਾ ਚਿਹਰਾ “ਪਿਤਾ” ਹੈ। ਜੋ ਆਪਣੀ ਔਲਾਦ ਦੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦੀ ਕਾਮਨਾ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਆਪਣੀਆ ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਸੰਜੋਏ ਅਧੂਰੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਨੂਮ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਹੱਡ ਤੋੜਵੀਂ ਮਿਹਨਤ ਕਰ ਢਿੱਡ ਨੂੰ ਗੰਢ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਭੁੱਖਾ ਰਹਿ ਅਤੇ ਨੱਕੋ-ਨੱਕ ਕਰਜਾਈ ਹੋ ਨਿਬੜਦਾ ਹੈ, ਆਪ ਦੁੱਖ ਝੱਲ ਕੇ ਵੀ ਔਲਾਦ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ ਵੇਖਣਾ ਲੋਚਦਾ ਹੈ। ਖੁਸ਼ੀ ਮਾਣਨ ਦਾ ਵਕਤ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਤੇ ਕੁੜੱਤਣ ਭਰੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਜੋਏ ਸੁਪਨਿਆਂ ਨੂੰ ਘੁਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਟੁੱਟਦੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ ਜਦ ਕਲਯੁੱਗੀ ਪੁੱਤਰ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਇਸ ਲਈ ਮਾਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਉਸਦੀ ਪਸੰਦ, ਰੁਚੀਆਂ ਅਤੇ ਐਸ਼ੋ ਆਰਾਮ ਵਿਚ ਅੜਿੱਕਾ ਬਣਦਾ ਹੈ।
 
ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਕਲੇਜਾ ਚੀਰਨ ਵਾਲੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਵੀ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਜਦ ਕੋਠੀ ਵਿਚ ਆਏ ਪੇਂਡੂ ਅਤੇ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਪਹਿਰਾਵੇ ਕਾਰਨ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੇ ਦੋਸਤਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਪਛਾਣ ਸਮੇਂ ਇਹ ਕੁੜੱਤਣ ਭਰੇ ਸ਼ਬਦ ਸੁਣਨੇ ਪੈਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਬੁੱਢਾ ਤਾਂ ਆਪਣੀ ਕੋਠੀ ਦਾ ਨੌਕਰ ਏ, ਕੱਲ੍ਹ ਹੀ ਪਿੰਡੋਂ ਆਇਆ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਔਲਾਦ ਦੇ ਮੂੰਹੋਂ ਅਜਿਹੇ ਸ਼ਬਦ ਸੁਣ ਕੇ ਪਿਤਾ ਦੀਆਂ ਨਾੜੀਆਂ ਦਾ ਖੂਨ ਜੰਮ ਜਾਣ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਜਿਉਂਦੀ ਲਾਸ਼ ਵਾਂਗ ਬਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਵਰਤਾਰੇ ਬੇਗ਼ਾਨਿਆਂ ਵਲੋਂ ਕੀਤੇ ਜਾਣਾ ਤਾਂ ਸੰਭਵ ਹੈ ਪਰ ਆਪਣੀਆਂ ਆਂਦਰਾਂ ਵਲੋਂ ਆਪਣਿਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਅਣਗੋਲਿਆ ਕੀਤੇ ਜਾਣਾ ਹਜ਼ਮ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।
 
====== =ਪਰਿਵਾਰਕ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲੀ ======
====== ਪਰਿਵਾਰਕ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਤਹਿਤ ਚਾਚਾ-ਭਤੀਜਾ, ਤਾਇਆ-ਭਤੀਜਾ,  ਨਾਨਾ-ਦੋਹਤਾ, ਨਾਨਾ-ਦੋਹਤੀ, ਨਾਨਾ- ਦੋਹਤਾ, ਦਾਦਾ-ਪੋਤਾ, ਦਾਦਾ-ਪੋਤੀ, ਦਾਦੀ-ਪੋਤਾ, ਚਾਚੀ, ਤਾਈ, ਮਾਸੀ, ਭੂਆ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਔਲਾਦ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਅਨੇਕਾਂ ਰਿਸ਼ਤੇ ਗਿਣੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ======
 
====== ਪਰਿਵਾਰਕ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਤਹਿਤ ਚਾਚਾ-ਭਤੀਜਾ, ਤਾਇਆ-ਭਤੀਜਾ,  ਨਾਨਾ-ਦੋਹਤਾ, ਨਾਨਾ-ਦੋਹਤੀ, ਨਾਨਾ- ਦੋਹਤਾ, ਦਾਦਾ-ਪੋਤਾ, ਦਾਦਾ-ਪੋਤੀ, ਦਾਦੀ-ਪੋਤਾ, ਚਾਚੀ, ਤਾਈ, ਮਾਸੀ, ਭੂਆ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਔਲਾਦ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਅਨੇਕਾਂ ਰਿਸ਼ਤੇ ਗਿਣੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ======
ਕੋਈ ਸਮਾਂ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਜਦੋਂ ਸਾਰਾ ਕੁਲੁਮਾ ਕੋੜਮਾ ਕਬੀਲਾ ਇੱਕ ਛੱਤ ਥੱਲੇ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਵਿੱਚ ਪਤੀ-ਪਤਨੀ, ਬੱਚੇ, ਮਾਂ-ਬਾਪ, ਚਾਚੇ-ਚਾਚੀਆਂ, ਤਾਏ-ਤਾਈਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੱਚੇ, ਦਾਦਾ- ਦਾਦੀ, ਪੜਦਾਦਾ-ਪੜਦਾਦੀ ਆਦਿ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਦੀ ਰਸੋਈ ਇਕ ਥਾਂ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਭਾਵ ਸਾਂਝਾ ਚੁੱਲ੍ਹਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਸਾਰੀ ਪੂੰਜੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਪੁਰਖ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਘਰਵਾਲੀ ਦੇ ਹੱਥ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹੀ ਸਾਰੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਜੀਆਂ ਦੇ ਰੋਟੀ ਕੱਪੜੇ ਅਤੇ ਹੋਰ ਲੋੜਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਬੱਚਿਆਂ ਨੇ ਆਪ ਤੋਂ ਵੱਡਿਆਂ ਦੇ ਆਖੇ ਲੱਗਣਾ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਅੱਜ ਕੁੱਲ ਸੰਯੁਕਤ ਪਰਿਵਾਰ ਟੁੱਟ ਰਹੇ ਹਨ। ਅੱਜ ਹਰ ਬੱਚਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਆਪਣਾ ਇਕ ਵੱਖਰਾ ਕਮਰਾ ਹੋਵੇ। ਹਰ ਬੱਚਾ ਲੋਚਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਜ਼ਰੂਰੀ ਚੀਜ਼ਾਂ, ਟੀ.ਵੀ, ਮਿਊਜਿਕ ਸਿਸਟਮ, ਕੰਪਿਊਟਰ ਅਤੇ ਖਾਸ ਕਰ ਮੋਬਾਇਲ ਫ਼ੋਨ ਆਦਿ ਮੌਜੂਦ ਹੋਣ ਜਿਸ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਮੈਂਬਰ ਦੀ ਦਖਲ ਅੰਜ਼ਾਦੀ ਨਾ ਹੋਵੇ।
 
ਲਾਈਨ 50 ⟶ 49:
ਅੱਜ ਬਹੁਤੇ ਬੱਚੇ ਆਪਣੇ ਮਾਂ ਬਾਪ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨ  ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ। ਮਾਂ ਬਾਪ ਨੂੰ ਵਾਧੂ ਬੇਲੋੜੇ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਰਾਵਾਂ ਵਿਚ ਕੋਈ ਪਿਆਰ ਨਹੀਂ। ਸਾਰੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਪੈਸੇ ਨਾਲ ਨਾਪੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
 
== ਵਿਆਹ ਹੋਣ ਉਪਰੰਤ ਬਣਦੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲੀ ==
ਵਿਆਹ ਹੋਣ ਉਪਰੰਤ ਬਣਦੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲੀ- ਕੋਈ ਸਮਾਂ ਸੀ ਜਦੋਂ ਵਿਆਹ ਬੜੇ ਸਿੱਧ ਪੱਧਰੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਇਕ ਉਹ ਵੀ ਸਮਾਂ ਸੀ ਜਦ ਪਿੰਡ ਦਾ ਨਾਈ ਹੀ ਮੁੰਡੇ ਕੁੜੀ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਦਾ ਵਿਚੋਲਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਪਰ  ਵਿਸ਼ਵੀਕਰਨ ਦੇ ਇਸ ਦੌਰ ਵਿਚ ਸਮਾਜਿਕ ਤਾਣੇ-ਬਾਣੇ ਦਾ ਬੜਾ ਕੁਝ ਟੁੱਟ-ਭੱਜ ਕੇ ਉਸ ਦਾ ਮੁਹਾਦਰਾ ਹੀ ਬਦਲ ਗਿਆ। ਵਿਆਹ ਸ਼ਾਦੀ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਨੇ ਨਵਾਂ ਰੂਪ ਲੈ ਲਿਆ ਹੈ। ਅੱਜ ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਮੁੰਡਾ ਚੰਗੀ ਨੌਕਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ  ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਕੌਸ਼ਿਸ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਜੀਵਨ ਸਾਥਣ ਵੀ ਪੜ੍ਹੀ ਤੇ ਉਹ ਬੇਸ਼ੱਕ ਬਠਿੰਡੇ ਦੀ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਦਿੱਲੀ, ਯੂ.ਪੀ ਜਾਂ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੀ।
 
ਅੱਜ ਬਰਾਬਰ ਦੀ ਯੋਗਤਾ, ਬਰਾਬਰ ਦਾ ਸੁੱਹਪਣ, ਬਰਾਬਰ ਦਾ ਕੱਦ-ਕਾਠ ਅਤੇ ਬਰਾਬਰ ਦਾ ਰੁਤਬਾ ਸੌ-ਸੌ ਮਿਣਤੀਆਂ ਗਿਣਤੀਆਂ ਕਰਕੇ ਕੀਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵੀ ਬਹੁਤੀ ਤਲਾਕ ਲੈਣ ਵਾਲੀਆ ਦੀਆ ਕਤਾਰਾਂ ਲੱਗੀਆਂ ਹੋਈਆ ਹਨ। ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨੂੰਹ ਸੁਹਰੇ ਵਾਲੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵਿਚ ਵੀ ਪਰਿਵਰਤਨ ਆਉਂਦਾ ਲੱਗ ਪਏ ਹਨ। ਪਹਿਲਾਂ ਨੂੰਹਾਂ ਆਪਣੇ ਸੁਹਰੇ ਤੋਂ ਘੁੰਡ ਕੱਢਦੀਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਸਿਰ ਨੰਗਾ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦੀਆਂ ਸਨ। ਹੁਣ ਸਭ ਕੁਝ ਉਲਟ ਹੋ ਗਿਆ।  ਘੁੰਡ ਕੱਢਣਾ ਤਾਂ ਦੂਰ ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਚੁੰਨੀਆਂ ਵੀ ਗਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾ ਕੇ ਘੁੰਮਦੀਆਂ ਹਨ ਨੂੰਹ ਸੁਹਰੇ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵਿਚ ਕਾਫੀ ਪਰਿਵਰਤਨ ਆ ਗਿਆ  ਹੈ।
 
ਯੋਨ ਵਿਗਿਆਤਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਹੋਈਆ ਖੋਜਾਂ ਤੇ ਕਾਢਾਂ ਨੇ ਨਵੇਂ ਗਰਭ ਰੋਕੂ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨੂੰ ਈਜਾਦ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਸੈਕਸ-ਸੰਬੰਧ ਨਿਰੋਲ ਸੈਕਸ-ਗੰਦ ਦੀ ਚਰਮ ਸੀਮਾ ਛੋਹ ਗਏ। ਇਥੇ ਹੀ  ਬਸ ਨਹੀਂ ਟੈਸਟ-ਟਿਊਬ, ਰਾਹੀਂ ਅਤੇ ਪਰਾਈ ਕੁੱਖ ਰਾਹੀਂ ਬੱਚੇ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਨਾਲ ਨਵੇਂ ਯੋਨ-ਸੰਬੰਧਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਪਿਆਰ-ਸੰਬੰਧਾਂ ਤੇ ਸੈਕਸ ਸੰਬੰਧਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਨਜ਼ਰੀਆਂ ਹੀ ਬਦਲ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਹ ਸੰਬੰਧ ਨਿਰੋਲ ਮਸ਼ੀਨੀ ਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿ ਗਏ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੰਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੀ ਮਾਨਵੀ ਸੰਬੰਧ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
 
ਮਨੁੱਖੀ ਭਾਵਾਂ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲੀ- ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿਚ ਦੋਸਤ-ਮਿੱਤਰ, ਸਹਿ-ਕਰਮੀ, ਵਿਦਿਆਰਥੀ- ਅਧਿਆਪਕ, ਆਂਢ-ਗੁਆਂਢ ਆਦਿ ਦੇ ਲੋਕ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਆਪਸੀ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਮਨੁੱਖੀ ਭਾਵਾਂ ਦੇ ਆਪਸੀ ਪਿਆਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬੜੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਟੁੱਟ-ਭੱਜ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਦੋਸਤਾਂ ਮਿੱਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਸੀ ਪਿਆਰ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਰਿਸ਼ਤਾ ਵੀ ਬਚਿਆ ਨਹੀਂ, ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਦੋਸਤ ਜਿੰਨਾ ਪੁਰਾਣਾ ਹੋਵੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਹੀ ਚੰਗਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਦੀ ਪੜ੍ਹਿਆ ਸੀ ਕਿ ਜਿਹੜੀ ਦੋਸਤੀ ਤਿੰਨ ਦਿਨ, ਤਿੰਨ ਹਫਤੇ, ਜਿੰਨ ਮਹੀਨੇ ਨਿਭ ਜਾਵੇ ਉਹ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਭਰ ਨਹੀਂ ਟੁੱਟਦੀ ਪਰ ਅੱਜ ਇਹ ਤੱਥ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗਲਤ ਸਾਬਤ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਤਾਂ ਤਿੰਨ ਤੋਂ ਤੀਹ ਸਾਲ ਤੱਕ ਵੀ ਇੱਕਠੇ ਰਹਿ ਰਹੇ ਮਿੱਤਰ ਕਿਸੇ ਨਿੱਕੇ ਜਿਹੇ ਮੁਫ਼ਾਦ ਤੇ ਟੁੱਟਦੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਇਹ ਜਿਗਰੀ ਰਿਸ਼ਤਾ, ਜਾਨੀ ਦੁਸ਼ਮਣੀਆਂ ਵਿਚ  ਬਦਲਦੇ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।