ਗੁਰੂਤਾ ਖਿੱਚ: ਰੀਵਿਜ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ

Content deleted Content added
ਛੋ clean up, replaced: ਹੈ । → ਹੈ। (19) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ AWB
ਛੋ clean up ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ AWB
ਲਾਈਨ 1:
'''ਗੁਰੂਤਾ ਖਿੱਚ''' ਜਾਂ '''ਗੁਰੁਤਾਕਰਸ਼ਣ''' ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ [[ਵਰਤਾਰਾ]] ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਦੁਆਰਾ ਸਾਰੀਆਂ ਭੌਤਿਕ ਵਸਤੂਆਂ ਇੱਕ-ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਵਸਤਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡਣ ਉੱਤੇ ਤਲ ਉੱਤੇ ਡਿੱਗਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੁਤਾਕਰਸ਼ਣ, ਬਿਜਲਈ, ਪਰਮਾਣੁ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਕਮਜੋਰ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕੁਦਰਤ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਗੁਰੁਤਾਕਰਸ਼ਣ ਇਕੋ-ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ, ਜੋ ਹਰ ਵਸਤੂ ਨੁੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਅਾਧੁਨਿਕਆਧੁਨਿਕ ਵਿਗਿਆਨ 'ਚ ਇਸ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਸਹੀ ਵਿਆਖਿਆ ਆਈਨਸਟਾਈਨ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ [[ਜਨਰਲ ਰਿਲੇਟੀਵਿਟੀ]] ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਜਿਸਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਗੁਰੁਤਾਕਰਸ਼ਣ, ਜੜ ਵਸਤਾਂ ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਦੇ ਕਾਰਨ ਅੰਤਰਿਕਸ਼-ਸਮੇਂ (space-time) ਦੇ ਟੇਢੇਪਣ ਦੀ ਇੱਕ ਨਤੀਜਾ ਹੈ।
[[File:GPB circling earth.jpg|thumb|300px|right|ਇੱਕ ਚੀਜ਼ ਦੇ ਦਰਵਿਅਮਾਨ ਵਲੋਂ ਅੰਤਰਿਕਸ਼-ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਕਿਤੇ ਵਿਰੂਪਣ ਦਾ ਦੋ ਆਯਾਮੀ ਸਾਦ੍ਰਸ਼ਿਅ]]
[[File:Sir IsaacSir।saac Newton (1643-1727).jpg|thumb|250px|ਸਰ ਆਇਜੈਕ ਨਿਊਟਨ ਨੇ ਗੁਰੁਤਾਕਰਸ਼ਣ ਦੀ ਖੋਜ ਕੀਤੀ]]
 
[[file:Solar sys.jpg|350px|thumb|ਇਹ ਖਿੱਚ ਗ੍ਰਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸਹੀ ਜਗ੍ਹਾ ਉੱਤੇ ਰੱਖਦੀ ਹੈ।]]
 
ਗੁਰੁਤਾਕਰਸ਼ਣ ਪਦਾਰਥ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਵੱਲ ਆਕ੍ਰਿਸ਼ਟ ਹੋਣ ਦੀ ਪ੍ਰਵ੍ਰਤੀ ਹੈ। ਗੁਰੁਤਾਕਰਸ਼ਣ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਕੋਈ ਗਣਿਤੀਏ ਨਿਯਮ ਦੇਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਆਇਜਕ ਨਿਊਟਨ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਜੋ ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਠੀਕ ਸੀ ।ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਗੁਰੁਤਾਕਰਸ਼ਣ ਸਿੱਧਾਂਤ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਪਾਦਨ ਕੀਤਾ ।ਕੀਤਾ। ਨਿਊਟਨ ਦੇ ਸਿੱਧਾਂਤ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ [[ਅਲਬਰਟ ਆਈਨਸਟਾਈਨ]] ਦੁਆਰਾ ਸਾਪੇਖਤਾ ਸਿਧਾਂਤ ਵਲੋਂ ਬਦਲਾ ਗਿਆ ।ਗਿਆ।
 
==ਇਤਿਹਾਸ==
 
==== ਭਾਸ਼ਕਰਾਚਾਰਿਆ ਅਤੇ ਗੁਰੁਤਾਕਰਸ਼ਣ====
ਗੁਰੁਤਾਕਰਸ਼ਣ: ਪਿਤਾਜੀ, ਇਹ ਧਰਤੀ, ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਅਸੀ ਨਿਵਾਸ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਕਿਸ ਉੱਤੇ ਟਿਕੀ ਹੋਈ ਹੈ ? ਲੀਲਾਵਤੀ ਨੇ ਸ਼ਤਾਬਦੀਆਂ ਪੂਰਵ ਇਹ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਭਸਕਰਆਚਾਰੀਆ ਵਲੋਂ ਪੁੱਛਿਆ ਸੀ ।ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਭਸਕਰਆਚਾਰੀਆ ਨੇ ਕਿਹਾ, ਬਾਲੇ ਲੀਲਾਵਤੀ !, ਕੁੱਝ ਲੋਕ ਜੋ ਇਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਧਰਤੀ ਸ਼ੇਸ਼ਨਾਗ, ਕੱਛੂ ਜਾਂ ਹਾਥੀ ਜਾਂ ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਉੱਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਗਲਤ ਕਹਿੰਦੇ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇਹ ਮਾਨ ਮਾਨ ਲਿਆ ਜਾਵੇ ਕਿ ਇਹ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਉੱਤੇ ਟਿਕੀ ਹੋਈ ਹੈ ਤਾਂ ਵੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਬਣਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਚੀਜ਼ ਕਿਸ ਉੱਤੇ ਟਿਕੀ ਹੋਈ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕਾਰਨ ਦਾ ਕਾਰਨ ਅਤੇ ਫਿਰ ਉਸ ਦਾ ਕਾਰਨ . . . ਇਹ ਕ੍ਰਮ ਚੱਲਦਾ ਰਿਹਾ, ਤਾਂ ਨੀਆਂ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਅਨਵਸਥਾ ਦੋਸ਼ ਕਹਿੰਦੇ ਹਾਂ ।ਹਾਂ।
 
ਲੀਲਾਵਤੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਫਿਰ ਵੀ ਇਹ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਬਣਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਪਿਤਾਜੀ ਕਿ ਧਰਤੀ ਕਿਸ ਚੀਜ ਉੱਤੇ ਟਿਕੀ ਹੈ ?
ਲਾਈਨ 20:
ਮਰੁਚਲੋ ਭੂਰਚਲਾ ਸਵਭਾਵਤੋ ਯਤੋ
 
'''ਵਿਚਿਤਰਾਵਤਵਸਤੁ ਸ਼ਕਤਿਅ: ।।'''
 
'''- ਸਿੱਧਾਂਤਸ਼ਿਰੋਮਣਿ ਗੋਲਾਧਿਆਏ - ਭੁਵਨਕੋਸ਼'''
ਲਾਈਨ 28:
'''ਆਕ੍ਰਿਸ਼ਟਿਸ਼ਕਤੀਸ਼ਚ ਧਰਤੀ ਤਿਆ ਯਤ ਖਸਥਂ'''
 
'''ਗੁਰੁਸਵਾਭਿਮੁਖਂ ਸਵਸ਼ਕਤਤਿਆ ।ਸਵਸ਼ਕਤਤਿਆ।'''
 
'''ਆਕ੍ਰਿਸ਼ਿਅਤੇ ਤਤਪਤਤੀਵ ਭਾਤੀ'''
 
'''ਸਮੇਸਮੰਤਾਤ ਕਵ ਪਤਤਵਿਅਂ ਖੇ । ।ਖੇ।।'''
 
'''- ਸਿੱਧਾਂਤਸ਼ਿਰੋਮਣਿ ਗੋਲਾਧਿਆਏ - ਭੁਵਨਕੋਸ਼'''
 
ਅਰਥਾਤ ਧਰਤੀ ਵਿੱਚ ਖਿੱਚ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ। ਧਰਤੀ ਆਪਣੀ ਖਿੱਚ ਸ਼ਕਤੀ ਵਲੋਂ ਭਾਰੀ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਵੱਲ ਖਿੱਚਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਖਿੱਚ ਦੇ ਕਾਰਨ ਉਹ ਜ਼ਮੀਨ ਉੱਤੇ ਡਿੱਗਦੇ ਹਨ ।ਹਨ। ਉੱਤੇ ਜਦੋਂ ਅਕਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਮਾਨ ਤਾਕਤ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਵਲੋਂ ਲੱਗੇ, ਤਾਂ ਕੋਈ ਕਿਵੇਂ ਗਿਰੇ ? ਅਰਥਾਤ ਅਕਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਹਿ ਨਿਰਾਵਲੰਬ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਵਿਵਿਧ ਗਰਹੋਂ ਦੀ ਗੁਰੁਤਵ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਸੰਤੁਲਨ ਬਣਾਏ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹੈ।
 
ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਅਸੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਨਿਊਟਨ ਨੇ ਹੀ ਸਰਵਪ੍ਰਥਮ ਗੁਰੁਤਾਕਰਸ਼ਣ ਦੀ ਖੋਜ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਉਸ ਦੇ 550 ਸਾਲ ਪੂਰਵ ਭਸਕਰਆਚਾਰੀਆ ਨੇ ਧਰਤੀ ਦੀ ਗੁਰੁਤਾਕਰਸ਼ਣ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿੱਚ ਸੱਮਝਿਆ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ।ਸੀ।
 
====ਗੈਲੀਲਯੋ====
ਲਾਈਨ 44:
 
====ਕੇਪਲਰ ਦੀ ਗਰਹੀਏ ਰਫ਼ਤਾਰ ਦੇ ਨਿਯਮ====
ਜਰਮਨ ਖਗੋਲਵਿਦ ਕੇਪਲਰ ਨੇ ਗਰਹੋਂ ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਦਾ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰ ਕੇ ਤਿੰਨ ਨਿਯਮ ਦਿੱਤੇ ।ਦਿੱਤੇ।
 
ਵੇਖੀਏ ਕੇਪਲਰ ਦੀ ਗਰਹੀਏ ਰਫ਼ਤਾਰ ਦੇ ਨਿਯਮ
 
==== ਨਿਊਟਨ ਦਾ ਸਾਰਵਤਰਿਕ ਗੁਰੁਤਾਕਰਸ਼ਣ ਦਾ ਨਿਯਮ====
ਇਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਸਰ ਆਇਜਕ ਨਿਊਟਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮੌਲਕ ਕਾਢਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ਉੱਤੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਕੇਵਲ ਧਰਤੀ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਅਪਿਤੁ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਹਰ ਇੱਕ ਕਣ ਹਰ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਕਣ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਵੱਲ ਆਕਰਸ਼ਤ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਦੋ ਕਣਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਕਾਰਜ ਕਰਨਵਾਲਾ ਖਿੱਚ ਜੋਰ ਉਨ੍ਹਾਂਉਹਨਾਂ ਕਣਾਂ ਦੀਆਂ ਸੰਹਤੀਯੋਂ ਦੇ ਗੁਣਨਫਲ ਦਾ (ਪ੍ਰਤੱਖ) ਸਮਾਨੁਪਾਤੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂਉਹਨਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਦੀ ਦੂਰੀ ਦੇ ਵਰਗ ਦਾ ਵਿਉਤਕਰਮਾਨੁਪਾਤੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਣਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਕਾਰਜ ਕਰਨਵਾਲੇ ਆਪਸ ਦਾ ਖਿੱਚ ਨੂੰ ਗੁਰੁਤਾਕਰਸ਼ਣ (Gravitation) ਅਤੇ ਉਸਤੋਂ ਪੈਦਾ ਜੋਰ ਨੂੰ ਗੁਰੁਤਾਕਰਸ਼ਣ ਜੋਰ (Force of Gravitation) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਿਊਟਨ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਤੀਪਾਦਿਤ ਉੱਪਰੋਕਤ ਨਿਯਮ ਨੂੰ ਨਿਊਟਨ ਦਾ ਗੁਰੁਤਾਕਰਸ਼ਣ ਨਿਯਮ (Law of Gravitation) ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।ਹਨ। ਕਦੇ - ਕਦੇ ਇਸ ਨਿਯਮ ਨੂੰ ਗੁਰੁਤਾਕਰਸ਼ਣ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਲੋਮ ਵਰਗ ਨਿਯਮ (Inverse Square Law) ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
 
ਉੱਪਰੋਕਤ ਨਿਯਮ ਨੂੰ ਨਿਯਮ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਵਿਅਕਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ: ਮਾਨ ਲਿਆ m1 ਅਤੇ ਸੰਹਤੀ ਵਾਲੇ m2 ਦੋ ਪਿੰਡ ਆਪਸ ਵਿੱਚ d ਦੂਰੀ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਹਨਹਨ। । ਉਨ੍ਹਾਂਉਹਨਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਕਾਰਜ ਕਰਨਵਾਲੇ ਜੋਰ f ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਹੋਵੇਗਾ:
 
F = G m1 m2 / d‍^2 ...................(1)
 
ਇੱਥੇ G ਇੱਕ ਸਮਾਨੁਪਾਤੀ ਨਿਅਤਾਂਕ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਮਾਨ ਮਾਨ ਪਦਾਰਥਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਵਰਗਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਗੁਰੁਤਵ ਨਿਅਤਾਂਕ (Gravitational Constant) ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।ਹਨ। ਇਸ ਨਿਅਤਾਂਕ ਦੀ ਵਿਮਾ (dimension) ਹੈ ਅਤੇ ਆਂਕਿਕ ਮਾਨ ਪ੍ਰਿਉਕਤ ਇਕਾਈ ਉੱਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਨਿਯਮ (1) ਦੁਆਰਾ ਕਿਸੇ ਪਿੰਡ ਉੱਤੇ ਧਰਤੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਲਗਨੇਵਾਲੇ ਖਿੱਚ ਜੋਰ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
 
{{ਮੁੱਢਲੇ ਮੇਲ-ਜੋਲ}}