|
[[ਤਸਵੀਰ:Sung_Dynasty_1141.png|thumb|230x230px|'''ਜਿੰਨ ਰਾਜਵੰਸ਼''' ਦੇ ਫੈਲਾਵ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ<br>
]]
ਜਿੰਨ ਰਾਜਵੰਸ਼ ( ਜੁਰਚੇਨ : ਅਇਸਿਨ ਗੁਰੂਨ ; ਚੀਨੀ : 金朝 , ਜਿੰਨ ਚਾਓ ; : Jin Dynasty ) , ਜਿਨੂੰ ਜੁਰਚੇਨ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਜੁਰਚੇਨ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਵਾਨਯਾਨ ( 完顏 , Wanyan ) ਪਰਵਾਰ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਇੱਕ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਉੱਤਰੀ ਚੀਨ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਕੁੱਝ ਗੁਆਂਢੀ ਇਲਾਕੀਆਂ ਉੱਤੇ ਸੰਨ ੧੧੧੫1115 ਈਸਵੀ ਤੋ ੧੨੩੪1234 ਈਸਵੀ ਤੱਕ ਸ਼ਾਸਨ ਕੀਤਾ । ਕੀਤਾ। ਇਹ ਜੁਰਚੇਨ ਲੋਕ ਉਨ੍ਹਾਂਉਹਨਾਂ ਮਾਂਛੂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਪੂਰਵਜ ਸਨ ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ੫੦੦500 ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਚੀਨ ਉੱਤੇ [[ਚਿੰਗ ਰਾਜਵੰਸ਼]] ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਕੀਤਾ । ਕੀਤਾ। ਧਿਆਨ ਦਿਓ ਦੀ ਕਿ ਇਸ ਜਿੰਨ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਹੋਰ ਜਿੰਨ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਆਇਆ ਸੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂਜਿਹਨਾਂ ਦਾ ਇਸ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸੰਬੰਧ ਨਹੀਂ ਹੈ ।ਹੈ।
== ਸਥਾਪਨਾ ==
ਜਿੰਨ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਉੱਤਰੀ ਮੰਚੂਰਿਆ ਵਿੱਚ ਵਸਨ ਵਾਲੇ ਜੁਰਚੇਨ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਕਬੀਲੇ ਦੇ ਵਾਨਯਾਨ ਅਗੁਦਾ ( 完顏阿骨打 , Wanyan Aguda ) ਨਾਮਕ ਮੁਖੀ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ । ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂਉਹਨਾਂ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਉੱਤਰੀ ਚੀਨ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰ ਰਹੇ ਖਿਤਾਨੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਲਿਆਓ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਨਾਲ ਹੋਇਆ । ਹੋਇਆ। ਲਿਆਓ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦਾ ਮੰਚੂਰਿਆ ਅਤੇ ਮੰਗੋਲਿਆ ਦੇ ਕੁੱਝ ਭਾਗ ਉੱਤੇ ਸਦੀਆਂ ਦਾ ਕਬਜਾ ਸੀ । ਸੀ। ਸੰਨ ੧੧੨੧1121 ਵਿੱਚ ਜੁਰਚੇਨੋ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਲਿਆਓ ਦੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਸੋਂਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਨਾਲ ਸੁਲਾਹ ਕਰਕੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਕੇ ਲਿਆਓ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ । ਕੀਤਾ। ਸੋਂਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੀਆਂ ਫੋਜਾਂ ਤਾਂ ਅਸਫਲ ਰਹੀਆਂ ਲੇਕਿਨ ਜੁਰਚੇਨ ਲਿਆਓ ਨੂੰ ਮੱਧ ਏਸ਼ਿਆ ਵੱਲ ਖਦੇੜਨ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਹੇ । ਰਹੇ। ੧੧੨੫1125 ਵਿੱਚ ਅਗੁਦਾ ਦਾ ਦੇਹਾਂਤ ਹੋਣ ਉੱਤੇ ਜੁਰਚੇਨੋਂ ਨੇ ਸੋਂਗ ਦੇ ਨਾਲ ਸੁਲਾਹ ਤੋੜ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਇਲਾਕੀਆਂ ਉੱਤੇ ਵੀ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾਦਿੱਤਾ। । ੯9 ਜਨਵਰੀ ੧੧੨੭1127 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਾਈਫੇਂਗ ਸ਼ਹਿਰ ( ਜੋ ਉੱਤਰੀ ਸੋਂਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸੀ ) ਉੱਤੇ ਕਬਜਾ ਕਰਕੇ ਉਸਨੂੰ ਅੱਗ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ । ਦਿੱਤੀ। ਸੋਂਗ ਪਰਵਾਰ ਭੱਜਕੇ ਯਾਂਗਤਸੇ ਨਦੀ ਦੇ ਪਾਰ ਜਾਕੇ ਟਿਕ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂਉਹਨਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਦੱਖਣ ਸੋਂਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਸ਼ਾਸਨ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ । ਰੱਖਿਆ। ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜੁਰਚੇਨ ਲੋਕ ਚੀਨੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਵਿੱਚ ਢਲਦੇ ਗਏ ਅਤੇ ਲੱਗਭੱਗ ੩੦30 ਲੱਖ ਜੁਰਚੇਨ ਉੱਤਰੀ ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਆ ਵੱਸੇ । ਵੱਸੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਧੀਨ ੩3 ਕਰੋਡ਼ ਚੀਨੀ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨ । ਸਨ। ੧੧੯੧1191 ਤੱਕ ਇਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਨਸਲ ਸ਼ੁੱਧ ਰੱਖਣ ਲਈ ਜੁਰਚੇਨ ਅਤੇ ਹਾਨ ਚੀਨੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਦੀਆਂ ਵਰਜਿਤ ਰੱਖਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ।ਦਿੱਤੀਆਂ। ਉਸਦੇ ਬਾਅਦ ਦੋਨਾਂ ਗੁਟਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਦੀਆਂ ਹੋਣ ਲੱਗੀ ਅਤੇ ਜੁਰਚੇਨ ਹੌਲੀ - ਹੌਲੀ ਚੀਨੀ ਸੱਭਿਅਤਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਨਣ ਲੱਗਿਆ ।ਲੱਗਿਆ।
<ref name="ref31jilim">[http://books.google.com/books?id=WQXs14Qc8p4C How Zen Became Zen: The Dispute Over Enlightenment and the Formation of Chan Buddhism in Song-Dynasty China], Morten Schlütter, University of Hawaii Press, 2010, [[:hi:Special:BookSources/9780824835088|ISBN 978-0-8248-3508-8]], ''... the loss of northern China to the Jurchen Jin dynasty (1115–1234) in 1127, a crushing and humiliating defeat for the Song dynasty ...''</ref>
== ਪਤਨ ==
੧੩ਵੀਂ13ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਮੰਗੋਲ ਲੋਕ ਜਿੰਨ ਸਾਮਰਾਜ ਨੂੰ ਤੰਗ ਕਰਣ ਲੱਗੇਲੱਗੇ। । ੧੨੧੧1211 ਵਿੱਚ [[ਚੰਗੇਜ਼ ਖ਼ਾਨ|ਚੰਗੇਜ ਖ਼ਾਨ]] ਦੀ ਮੰਗੋਲ ਫੌਜ ਦੇ ੫੦ 50, ੦੦੦000 ਘੁੜਸਵਾਰਾਂ ਨੇ ਜਿੰਨ ਸਾਮਰਾਜ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੇ ਬਾਗ਼ੀ ਖਿਤਾਨੀ ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਜੁਰਚੇਨ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰ ਲਿਆ । ਲਿਆ। ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂਉਹਨਾਂ ਨੇ ਜਿੰਨ ਰਾਜ ਦੀ ਪੱਛਮ ਵਾਲੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦਾਤੋਂਗ ( 大同 , Datong ) ਜਿੱਤੀ। ਜਿੱਤੀ । ੧੨੧੨1212 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂਉਹਨਾਂ ਨੇ ਜਿੰਨ ਰਾਜ ਦੀ ਪੂਰਵੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਨੂੰ ਲੁੱਟਿਆ ਅਤੇ ੧੨੧੩1213 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕੇਂਦਰੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਝੋਂਗਦੂ ( 中都 , Zhongdu , ਆਧੁਨਿਕ ਬੀਜਿੰਗ ਸ਼ਹਿਰ ) ਨੂੰ ਘੇਰ ਲਿਆ । ਲਿਆ। ਜਿੰਨ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਜਿਵੇਂ - ਤਿਵੇਂ ਮੰਗੋਲਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸੁਲਾਹ ਕਰਕੇ ਕੇਂਦਰੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਉੱਤੇ ਤਾਂ ਬਣੇ ਰਹੇ ਲੇਕਿਨ ਕੁੱਝ ਹੀ ਮਹੀਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸਰਕਾਰ ਦੱਖਣ ਰਾਜਧਾਨੀ ਕਾਈਫੇਂਗ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਲੈ ਗਏਗਏ। । ੧੨੧੬1216 ਵਿੱਚ ਜਿੰਨ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਕੁੱਝ ਸਲਾਹਕਾਰਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਸੋਂਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਣ ਦੀ ਖਰਾਬ ਸੁਲਾਹ ਦਿੱਤੀ । ਦਿੱਤੀ। ਲੜਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਤਾਂ ਹੋਈ ਲੇਕਿਨ ੧੨੧੯1219 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹਾਰ ਮਿਲੀ । ਮਿਲੀ। ਹੁਣ ਜਿੰਨ ਰਾਜ ਉੱਤਰ ਵਲੋਂ ਮੰਗੋਲਾਂ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਸੋਂਗ ਦੇ ਨਾਲ ਦੋ - ਤਰਫਾ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਫਸ ਗਿਆਗਿਆ। । ੧੨੩੨1232 ਵਿੱਚ ਮੰਗੋਲ ਸਮਰਾਟ ਚੰਗੇਜ ਖ਼ਾਨ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਓਗਤਾਈ ਖ਼ਾਨ ਨੇ ਸੋਂਗ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦੀ ਮਦਦ ਦੇ ਨਾਲ ਜਿੰਨ ਸਾਮਰਾਜ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾਕੀਤਾ। । ੧੨੩੩1233 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂਉਹਨਾਂ ਦੀ ਫੋਜਾਂ ਜਿੰਨ ਰਾਜਧਾਨੀ ਵਿੱਚ ਵੜ ਗਈਆਂਗਈਆਂ। । ੧੨੩੪1234 ਵਿੱਚ ਜਿੰਨ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਸਮਰਾਟ ਆਈਜੋਂਗ ਨੇ ਆਤਮਹੱਤਿਆ ਕਰ ਲਈ ਅਤੇ ਜਿੰਨ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਗਿਆ । ਗਿਆ। ਜਿੰਨ ਰਾਜ ਦਾ ਮੰਗੋਲਾਂ ਅਤੇ ਸੋਂਗ ਵਿੱਚ ਬਟਵਾਰਾ ਹੋਣਾ ਸੀ ਲੇਕਿਨ ਉਹ ਸਮਝੌਤਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਅੱਗੇ ਇਸ ਉੱਤੇ ਆਪਸੀ ਲੜਾਈ ਹੋ ਗਈ ।ਗਈ।
<ref name="ref41loluj">[http://books.google.com/books?id=QV5Wp2fJbzMC The History of China], Britannica Educational Publishing, The Rosen Publishing Group, 2010, [[:hi:Special:BookSources/9781615301812|ISBN 978-1-61530-181-2]], ''... In 1234 the emperor committed suicide, and organized resistance ceased. The southern border of the former Jin state — the Huai River — now became the border of the Mongol dominions in northern China ...''</ref>
* [[ਖਿਤਾਨੀ ਲੋਕ]]
* [[ਲਿਆਓ ਰਾਜਵੰਸ਼]]
* [[ਚੀਨ ਦੇ ਰਾਜਵੰਸ਼]]<br>
== ਹਵਾਲੇ ==
| 