|
| ਤਸਵੀਰ = Georgi Plekhanov.jpg
| ਤਸਵੀਰ_ਅਕਾਰ = 220px
| ਤਸਵੀਰ_ਸਿਰਲੇਖ =
| ਉਪਨਾਮ =
| ਜਨਮ_ਤਾਰੀਖ = [[29 ਨਵੰਬਰ]] 1856
| ਜਨਮ_ਥਾਂ = [[ਰੂਸ|ਸਾਮਰਾਜੀ ਰੂਸ]]
| ਮੌਤ_ਤਾਰੀਖ = [[ਮਈ|30 ਮਈ]] [[1918]] (ਉਮਰ 61 ਸਾਲ)
| ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ = [[ਰੂਸੀ ਲੋਕ|ਰੂਸੀ]]
| ਭਾਸ਼ਾ = [[ਰੂਸੀ ਭਾਸ਼ਾ]]
| ਕਿੱਤਾ =ਸਿਧਾਂਤਕ ਲੇਖਣੀ
| ਕਾਲ =
| ਧਰਮ =
| ਅੰਦੋਲਨ = [[ਸਮਾਜਵਾਦ|ਸਮਾਜਵਾਦੀ]]
| ਇਨਾਮ =
| ਪ੍ਰਭਾਵ = <!--ਇਹ ਮਨੁੱਖ ਕਿਸਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ-->
| ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ = <!--ਇਸ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਕਿਸਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ-->
| ਦਸਤਖਤ =
| ਜਾਲ_ਪੰਨਾ =
| ਟੀਕਾ-ਟਿੱਪਣੀ =
}}
'''ਜੀ ਵੀ ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ''' ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਂ ''''ਜਿਆਰਜੀ ਵੈਲੇਂਤੀਨੋਵਿਚ ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ'''([[ਰੂਸੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਰੂਸੀ]] 'ਚ : '''Георгий Валентинович Плеханов,''')<ref>http://www.britannica.com/EBchecked/topic/464622/Georgy-Valentinovich-Plekhanov</ref> ਸੀ। ਇੱਕ [[ਰੂਸੀ ਇਨਕਲਾਬ (1905)|ਰੂਸੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ]] ਅਤੇ [[ਰੂਸ]] ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ [[ਮਾਰਕਸਵਾਦ|ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ]] [[ਚਿੰਤਕ]] ਸਨ। ਉਹ ਰੂਸ ਵਿੱਚ [[ਸੋਸ਼ਲ ਡੈਮੋਕਰੇਸੀ|ਸੋਸ਼ਲ ਡੈਮੋਕ੍ਰੈਟਿਕ]] ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਇੱਕ ਸੰਸਥਾਪਕ ਸੀ। [[1880]] ਅਤੇ [[1890]] ਦੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂਉਹਨਾਂ ਨੇ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ [[ਮਾਰਕਸਵਾਦ|ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ]] [[ਸਿਧਾਂਤ]] ਅਤੇ ਉਸਦੇ [[ਇਤਿਹਾਸ]] ਦੇ ਬਾਰੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂਉਹਨਾਂ ਨੇ [[ਮਜ਼ਦੂਰ ਜਮਾਤ]] ਦੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲ਼ੇ [[ਕਾਰਲ ਮਾਰਕਸ]] ਅਤੇ [[ਫਰੈਡਰਿਕ ਏਂਗਲਜ਼]] ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸਿਖਿਆਵਾਂ ਦੀ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਰੱਖਿਆ ਕੀਤੀ, ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਿਕਸਿਤ ਵੀ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂਉਹਨਾਂ ਦੀ ਨੂੰ ਵਿਆਖਿਆ ਅਤੇ ਵਿਸਤਾਰ ਕਰ ਕੇ ਲੋਕਪ੍ਰਿਯ ਬਣਾਇਆ। ਮਾਰਕਸ ਅਤੇ ਏਂਗਲਜ [[ਜਰਮਨੀ]] ਦੇ ਅਜਿਹੇ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂਜਿਹਨਾਂ ਨੇ [[ਰਾਜਨੀਤਕ ਦਰਸ਼ਨ|ਰਾਜਨੀਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰ]], [[ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ]] ਅਤੇ [[ਦਰਸ਼ਨ ਸ਼ਾਸਤਰ]] ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਦੂਰ ਵਰਗ ਦਾ ਪੱਖ ਲੈਂਦੇ ਹੋਏ ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ [[ਸੰਸਾਰ]] ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾਵਾਂ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਮਜ਼ਦੂਰ ਵਰਗ ਦੀ ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਸਿਧਾਂਤ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੀ ਮਿਹਨਤ, ਸੰਘਰਸ਼, ਅਧਿਅੈਨਅਧਿਐਨ, ਬਹਿਸ-ਮੁਬਾਹਸਿਆਂ ਨਾਲ਼ ਵਿਕਸਤ ਇਹੀ ਯੁਗਾਂਤਰਕਾਰੀ ਸਿੱਧਾਂਤ [[ਮਾਰਕਸਵਾਦ]], [[ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਮਾਜਵਾਦ]], [[ਸਾਮਵਾਦ]] '''(ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ)''' ਆਦਿ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ਼ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
==ਜਨਮ==
ਜੀ.ਵੀ. ਪਲੈਖ਼ਨੋਵ ਦਾ ਜਨਮ [[29 ਨਵੰਬਰ]] 1856 ਈ: ਨੂੰ ਸਾਮਰਾਜੀ(ਇੰਪੀਰੀਅਲ)ਰੂਸ 'ਚ ਹੋਇਅਾ।ਹੋਇਆ। ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ ਇੱਕ ਸਿਧਾਂਤਕ ਲੇਖਕ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੀ [[ਭਾਸ਼ਾ]] ਰੂਸੀ ਸੀ। ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ ਨੇ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਅਦੋਲਨ 'ਚ ਭਾਗ ਲਿਅਾਲਿਆ ਤੇ ਲੇਖਕ ਵੱਜੋਂ [[ਇਤਿਹਾਸ]] ਦੀ [[ਭੌਤਿਕਵਾਦ|ਭੌਤਿਕਵਾਦੀ]] ਵਿਅਾਖਿਅਾਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ।
==ਵਿਅਾਹਵਿਆਹ==
1879 ਵਿੱਚ ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ ਦਾ ਵਿਅਾਹਵਿਆਹ 'ਰੋਜ਼ਾਲਿਅਾਰੋਜ਼ਾਲਿਆ ਬੋਗਰਾਡ' ਨਾਲ਼ ਹੋਇਅਾਹੋਇਆ, ਜੋ 1880 'ਚ [[ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ]] 'ਚ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਦੇ ਵਕ਼ਤ ੳੁਸਦੇਉਸਦੇ ਨਾਲ਼ ਸੀ। ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ ਦੇ ਚਾਰ ਧੀਅਾਂਧੀਆਂ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਦੋ [[ਬਚਪਨ]] 'ਚ ਹੀ ਮਰ ਗਈਅਾਂ।ਗਈਆਂ। ਰੋਜ਼ਾਲਿਅਾਰੋਜ਼ਾਲਿਆ 1856 'ਚ 'ਖੇਰਸਨ ਓਬਲਾਸਟ' (ਮੌਜੂਦਾ [[ਯੂਕਰੇਨ]] ਪਰ ੳੁਸਉਸ ਵਕ਼ਤ ਰੂਸੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ) ਦੀ ਜੁਵਿਸ਼ ਕਲੋਨੀ ਦੇ 'ਡੋਬਰੋਏ' ਵਿੱਚ ਜਨਮੀ ਸੀ। ੳੁਸਨੇਉਸਨੇ [[ਸੇਂਟ ਪੀਟਰਸਬਰਗ|'ਸੇਂਟ ਪੀਟਰਸਬਰਗ']], ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅੌਰਤਾਂਔਰਤਾਂ ਲਈ ਮੈਡੀਕਲ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਕੋਰਸ 1873 ਈ: ਵਿੱਚ ਖੋਲੇ ਗਏ, ਵਿੱਚ ਡਾਕਟਰੀ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਲਈ।<ref>{{Cite book|title=Russia in the Age of Reaction and Reform|last=Saunders|first=David|publisher=Longman|year=1992|isbn=0582489784|location=|pages=317-319}}</ref>
==ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਭੌਤਿਕਵਾਦ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ==
ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਵਸਥਾਵਾਂ (ਆਦਿਮ ਸਾਮਵਾਦ, ਦਾਸ ਸਮਾਜ, ਸਾਮੰਤੀ ਸਮਾਜ, ਪੂੰਜੀਵਾਦੀ ਸਮਾਜ) ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ [[ਵਿਗਿਆਨ]] ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲ਼ਾ [[ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਫ਼ਲਸਫ਼ਾ|ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਸਿਧਾਂਤ]] ਹੀ ''''ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਭੌਤਿਕਵਾਦ'''' ਕਹਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ ਨੇ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਭੌਤਿਕਵਾਦ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ। ਇਸਦੇ ਇਲਾਵਾ ਉਨ੍ਹਾਂਉਹਨਾਂ ਨੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਆਮ ਜਨਤਾ ਅਤੇ ਆਦਮੀਆਂ (ਨੇਤਾਵਾਂ) ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ, ਮਾਲੀ ਹਾਲਤ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਅਧਿਰਚਨਾ ([[ਰਾਜਨੀਤੀ]], [[ਕਾਨੂੰਨ]], [[ਸਾਹਿਤ]], [[ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ|ਵਿਚਾਰਧਾਰਾਵਾਂ]], [[ਸਦਾਚਾਰ|ਨੈਤਿਕਤਾ]], ਰੀਤੀਆਂ...) ਦੇ ਨਾਲ਼ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੀ ਮਾਰਕਸਵਾਦ ਦੇ ਆਧਾਰ ਉੱਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਜਾਂਚ ਪੜਤਾਲ ਕੀਤੀ। ਸਮਾਜਕ ਤਬਦੀਲੀ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾਵਾਂ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਬਾਰੇ ਵੀ ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ ਨੇ ਲਿਖਿਆ।
ਦਰਸ਼ਨ ਸ਼ਾਸਤਰ, [[ਸੁਹਜ ਸ਼ਾਸਤਰ]], ਸਾਮਾਜਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਖ਼ਾਸ ਕਰ [[ਰੂਸ]] ਵਿੱਚ [[ਭੌਤਿਕਵਾਦ]] ਅਤੇ [[ਦਰਸ਼ਨ|ਦਰਸ਼ਨ ਸ਼ਾਸਤਰ]] ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਬਾਰੇ ਉਨ੍ਹਾਂਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਵਡਮੁੱਲਾ ਯੋਗਦਾਨ ਹਨ।
==ਮੌਤ==
ਜੀ.ਵੀ ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ ਦੀ [[ਮਈ|30 ਮਈ-]][[1918]] ਨੂੰ [[ਫ਼ਿਨਲੈਂਡ]] ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋਈ। ੳੁਹਉਹ ਤੇ ੳੁਸਦੀਉਸਦੀ ਪਤਨੀ '''ਰੋਜ਼ਾਲੀਅਾਰੋਜ਼ਾਲੀਆ ਬੋਗਰਾਡ''' ਦੋਨੋਂ ਕਈ ਵਾਰ ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ ਦੇ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਸਲਾਹ 'ਤੇ [[ਜਨੇਵਾ]], [[ਪੈਰਿਸ]] ਅਤੇ ਇਟਾਲਵੀ ਰਿਵੀਰਾ ਵਿੱਚ ਰਹੇ। ਰੋਜ਼ਾਲੀਅਾਰੋਜ਼ਾਲੀਆ ੳੁਹਉਹ ਵਾਪਸ ਅਾਪਣੇਆਪਣੇ ਪਤੀ(ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ) ਨਾਲ਼ [[ਫਰਵਰੀ ਇਨਕਲਾਬ|'ਫ਼ਰਵਰੀ ਇਨਕ਼ਲਾਬ']] ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਪੈਟ੍ਰੋਗ੍ਰਾਡ ਵਾਪਸ ਅਾਆ ਗਈ ਸੀ ਤੇ ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ ਦੀ [[ਮੌਤ]] ਵੇਲ਼ੇ ੳੁਹਉਹ ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਸੀ। ਫ਼ਿਰ ੳੁਹਉਹ [[ਪੈਰਿਸ]] ਨੂੰ ਮੁੜ ਗਈ, ਜਿੱਥੇ [[1949|1949 ਈ:]] 'ਚ 'ਰੋਜ਼ਾਲੀਅਾਰੋਜ਼ਾਲੀਆ ਬੋਗਰਾਡ' ਦੀ ਵੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।<ref>{{Cite web|url=http://www.proza.ru/2016/06/10/583|title=Bograd, Rozaliia Markovna Bograd-Plekhanova|last=Gil'|first=Liubov'|date=2016}}</ref>
।
==ਰਚਨਾਵਾਂ==
ਹੇਠ ਲਿਖਿਅਾਂਲਿਖਿਆਂ ਜੀ. ਪਲੈਖ਼ਵਾਨੋਵ ਦੀਅਾਂਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ-
===ਮੌਲਿਕ ਰਚਨਾਵਾਂ===
#'''ਸਮਾਜਵਾਦ ਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸੰਘਰਸ਼'''(Socialism and the Political Struggle)-1883[1]
#'''ਸਾਡੇ ਮਤਭੇਦ'''(Our differences)-1885[2]
#'''ਜੀ. ਅਾਈਆਈ. ਯੂਪੈਨਸਕੀ'''(G. I. Uspensky)-1888
#'''ਅਾਜ਼ਾਦੀਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਨਵਾਂ ਜੇਤੂ'''(A New Champion of Autocracy)-1889
#'''ਅੈੱਸਐੱਸ. ਕਰੋਨਿਨ'''(S. Karonin)-1890
#'''ਬੁਰਜੂਅਾਬੁਰਜੂਆ ਕ੍ਰਾਂਤੀ'''(The Bourgeois Revolution)- 1890-1891
#'''ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਸੰਕਲਪ'''(The Materialist Conception of History)-1891
#'''ਹੀਗ਼ਲ ਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਸੱਠਵੀਂ ਵਰ੍ਹੇਗੰਡ ਲਈ'''(For The Sixtieth Anniversary of Hegel's Death)-1891
#'''ਇਤਿਹਾਦ ਦਾ ਇਕੱਤਤਵਾਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਦਾ ਵਿਕਾਸ'''-1895
#'''ਪਦਾਰਥਵਾਦ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਤੇ ਲੇਖ'''(Essays on the History of Materialism)-1896
#'''ਅੈਨਐਨ. ਅਾਈਆਈ. ਨੳੁਮੋਵਨਉਮੋਵ'''(N. I. Naumov)-1897
#'''ਏ. ਅੈੱਲਐੱਲ. ਵੋਲਿਨਸਕੀ:ਰੂਸੀ ਅਾਲੋਚਨਾਆਲੋਚਨਾ-ਸਾਹਿਤਿਕ ਲੇਖ'''(A. L. Volynsky: Russian Critics. Literary Essays -1897
#'''ਅੈੱਨਐੱਨ. ਜੀ. ਚਿਰਨਸ਼ਿਵਸਕੀ ਦੀ ਸੁਹਜਵਾਦੀ ਥਿੳੂਰੀਥਿਊਰੀ[ਮਤ]'''(N. G. Chernyshevsky's Aesthetic Theory)-1897
#'''ਬਲਿੰਸਕੀ ਅਤੇ ਵਿਗਿਅਾਨਕਵਿਗਿਆਨਕ ਵਾਸਤਵਿਕਤਾ'''(Belinski and Rational Reality)-1897
#'''ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਕਿਰਦਾਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ'''(On the Question of the Individual's Role in History)-1898
#[[ਚਿੱਠੀਅਾਂਚਿੱਠੀਆਂ ਬਿਨ ਸਿਰਨਾਵਿਓਂ|'''ਚਿੱਠੀਅਾਂਚਿੱਠੀਆਂ ਬਿਨ ਸਿਰਨਾਵਿਓਂ'''-]][[1899|1899-]][[1900]]
#'''ਅੈਨਐਨ. ਏ. ਨੇਕਰਾਸੋਵ-ਰੂਸੀ ਵਿੱਚ'''(N. A. Nekrasov-In Russian)-1903
#'''ਵਿਗਿਅਾਨਕਵਿਗਿਆਨਕ ਸਮਾਜਵਾਦ ਤੇ ਧਰਮ'''(Scientific Socialism and Religion)-1904
#'''ਦੋ ਮੋਰਚਿਅਾਂਮੋਰਚਿਆਂ 'ਤੇ:ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਲੇਖਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ-ਰੂਸੀ ਵਿੱਚ'''(On Two Fronts: Collection of Political Articles)- 1905
#'''ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਅਠਾਰਵੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਨਾਟਕ ਤੇ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ''' (French Drama and French Painting of the Eighteenth Century from the Sociological Viewpoint)1905
#'''ਪ੍ਰੋਲੇਤਾਰੀ ਲਹਿਰ ਤੇ ਬੁਰਜੂਅਾਬੁਰਜੂਆ ਕਲਾ'''(The Proletarian Movement and Bourgeois Art)1905
#'''ਹੈਨਰਿਕ ਇਬਸਨ'''(Henrik Ibsen)-1906
#'''ਅਸੀਂ ਤੇ ੳੁਹਉਹ-ਰੂਸੀ ਵਿੱਚ'''(Us and Them-in Russian)-1907
#'''ਮਨੋਵਿਗਿਅਾਨਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ੳੁੱਤੇਉੱਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਸੰਘਰਸ਼'''(On the Psychology of the Workers' Movement)-1907
#'''ਮਾਰਕਸਵਾਦਵਾਦ ਦੀਅਾਂਦੀਆਂ ਮੌਲਿਕ ਸਮੱਸਿਅਾਸਮੱਸਿਆ'''(Fundamental Problems of Marxism)-1908
#'''ਸਾਡੀ ਵਰਤਮਾਨੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ-ਫ਼ਲਸਤੀਨ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਵੇਲ਼ੇ'''(The Ideology of Our Present-Day Philistine)-1908
#'''ਟਾਲਸਟਾਏ ਅਤੇ ਕ਼ੁਦਰਤ'''(Tolstoy and Nature)1908
#'''ਰੂਸ 'ਚ ਅਖੌਤੀ ਧਾਰਮਿਕ ਖੌਜਾਂ'''(On the So-Called Religious Seekings in Russia(-1909
#'''ਅੈਨਐਨ. ਜੀ. ਚਿਰਨਸ਼ਿਵਸਕੀ'''(N. G. Chernyshevsky) -1909
#'''ਕਾਰਲ ਮਾਰਕਸ ਤੇ ਲੀਵ ਟਾਲਸਟਾਏ'''(Karl Marx and Lev Tolstoy)1911
#'''ਏ. ਅਾਈਆਈ. ਹੇਰਜ਼ਿਨ ਅਤੇ ਸਰਫ਼ਡੋਮ'''(A. I. Herzen and Serfdom)1911
#'''ਡੋਬਰੋਲੀਬੋਵ ਅਤੇ ਓਸਤਰੋਵਸਕੀ'''(Dobrolyubov and Ostrovsky)1911
#'''ਕਲਾ ਤੇ ਸਮਾਜੀ ਜੀਵਨ'''(Art and Social Life)1912–1913
#'''ਮਾਤਭੂਮੀ ਦੇ ਸਾਲ: ਲੇਖਾਂ ਤੇ ਭਾਸ਼ਣਾਂ ਦਾ ਸੰਪੂਰਨ ਸੰਗ੍ਰਹਿ- ਵੋਲਿੳੂਮਵੋਲਿਊਮ-1 ਵੋਲਿੳੂਮਵੋਲਿਊਮ-2)-ਰੂਸੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ'''(Year of the Motherland: Complete Collected Articles and Speeches, 1917-1918, In Two Volumes. Volume 1; Volume 2 -In Russian)-1921
===ਅਨੁਵਾਦ===
#'''ਕਮਿੳੁਨਿਸਟਕਮਿਉਨਿਸਟ ਮੈਨੀਫੈਸਟੋ(ਚੋਣ ਮਨੋਰਥ ਪੱਤਰ) ਦਾ ਰੂਸੀ 'ਚ ਅਨੁਵਾਦ-1882।'''
#'''ਲੁਡਵਿਕ ਫ਼ਾਇਰਬਾਖ਼।'''
#'''ਕਲਾਸਕੀ ਜਰਮਨ ਦਰਸ਼ਨ ਦਾ ਅੰਤ।'''
| 