|
'''ਭਗਤ ਸਿੰਘ''' (28 ਸਤੰਬਰ 1907 - 23 ਮਾਰਚ, 1931)<ref name="SBS">{{cite web|last=Singh|first=ShahidBhagat|url=http://www.shahidbhagatsingh.org/index.asp?linkid=34#CHAPTER 1|title= Auto Biography of Bhagat Singh| publisher=Shahidbhagatsingh.org}}</ref><ref name="english.samaylive.com">{{cite web|title=Nation celebrates Bhagat Singh birthday |url=http://english.samaylive.com/nation-news/676514490/nation-celebrates-bhagat-singh-birthday.html}}</ref> [[ਭਾਰਤ]] ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਜ਼ਾਦੀ ਸੰਗਰਾਮੀਆ ਸੀ। ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ 23 ਮਾਰਚ 1931 ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ,[[ਸ਼ਿਵਰਾਮ ਰਾਜਗੁਰੂ|ਰਾਜਗੁਰੂ]] ਅਤੇ [[ਸੁਖਦੇਵ ਥਾਪਰ|ਸੁਖਦੇਵ]] ਦੇ ਨਾਲ ਫ਼ਾਂਸੀ ਤੇ ਲਟਕਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ [[ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਸੋਸ਼ਲਿਸਟ ਰਿਪਬਲਿਕਨ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ]] ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਮੈਬਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ।
ਦਸੰਬਰ 1928 ਵਿਚ, ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਇਕ ਸਹਿਯੋਗੀ ਸ਼ਿਵਰਾਜ ਰਾਜਗੁਰੂ ਨੇ 21 ਸਾਲ ਦੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਪੁਲਿਸ ਅਫ਼ਸਰ ਜੌਨ ਸਾਂਡਰਜ਼ ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਇੰਡੀਆ ਵਿੱਚ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਉਹ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਸੁਪਰਡੈਂਟ ਜੇਮਜ਼ ਸਕਾਟ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦੇ ਇਰਾਦੇ ਨਾਲ ਗਏ ਸਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਮੰਨਦੇ ਸਨ ਕਿ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਨੇਤਾ [[ਲਾਲਾ ਲਾਜਪਤ ਰਾਏ]] ਦੀ ਮੌਤ ਲਈ ਸਕਾਟ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਸੀ, ਸਕਾਟ ਨੇ ਲਾਠੀ ਚਾਰਜ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿਚ ਰਾਏ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਦੋ ਹਫਤੇ ਬਾਅਦ ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਪੈਣ ਕਾਰਨ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਸਾਂਡਰਸ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਸੁਪਰਡੈਂਟ, ਜੇਮਜ਼ ਸਕਾਟ ਲਈ ਪ੍ਰੋਬੇਸ਼ਨ ´ਤੇ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ।{{sfn|Moffat|2016|pp=83, 89}} ਉਸ ਮਗਰੋਂ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਈ ਵਾਰ ਗੋਲੀ ਮਾਰੀ, ਪੋਸਟ ਮਾਰਟਮ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਅੱਠ ਗੋਲੀ ਜ਼ਖਮ ਵਿਖਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਸਿੰਘ ਦੇ ਇਕ ਹੋਰ ਸਾਥੀ [[ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖਰ ਆਜ਼ਾਦ|ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖਰ ਅਜ਼ਾਦ]] ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਪੁਲਿਸ ਕਾਂਸਟੇਬਲ ਚੰਨਣ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਕੇ ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਜਿਸ ਨੇ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਰਾਜਗੁਰੂ ਦਾ ਪਿੱਛਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ।
ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੰਘ ਕਈ ਮਹੀਨੇ ਫਰਾਰ ਰਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਕੋਈ ਦੋਸ਼ ਸਿੱਧ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਫਿਰ ਅਪ੍ਰੈਲ 1929 ਵਿਚ, ਉਸਨੇ ਅਤੇ ਇਕ ਹੋਰ ਸਹਿਯੋਗੀ, [[ਬਟੁਕੇਸ਼ਵਰ ਦੱਤ]] ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦੋ ਧੂਏਂ ਵਾਲੇ ਬੰਬ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹੇਠਲੇ ਵਿਧਾਨਕਾਰਾਂ 'ਤੇ ਗੈਲਰੀ ਤੋਂ ਪਰਚੇ ਸੁੱਟੇ, ਨਾਅਰੇਬਾਜ਼ੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰਵਾ ਲਿਆ। ਗਿਰਫਤਾਰੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਾਰਨ, ਜੌਨ ਸਾਂਡਰਸ ਕੇਸ ਵਿਚ ਸਿੰਘ ਦੀ ਜਟਿਲਤਾ ਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪਾਉਣ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸੀ। ਮੁਕੱਦਮੇ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਾਥੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧ [[ਜਤਿੰਦਰ ਨਾਥ ਦਾਸ|ਜਤਿਨ ਦਾਸ]] ਨਾਲ ਭਾਰਤੀ ਕੈਦੀਆਂ ਲਈ ਬਿਹਤਰ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਲਈ ਭੁੱਖ ਹੜਤਾਲ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਸਤੰਬਰ 1929 'ਚ ਦਾਸ ਦੀ ਮੌਤ 'ਤੇ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਲੋਕਪ੍ਰਿਯਤਾ ਮਿਲੀ। ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਦੋਸ਼ੀ ਕਰਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਮਾਰਚ 1931 ਵਿਚ 23 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਫਾਂਸੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਗਈ।
ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੋਕ ਨਾਇਕ ਬਣ ਗਿਆ। [[ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ]] ਨੇ ਉਸ ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ," ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਆਪਣੇ ਅੱਤਵਾਦ ਦੇ ਕਾਰਜਾਂ ਕਾਰਨ ਨਹੀਂ ਪਰ ਲਾਲਾ ਲਾਜਪਤ ਰਾਏ ਦੀ ਮੌਤ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲੈਣ 'ਤੇ ਦੇਸ਼ 'ਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਇੱਕ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਣ ਗਿਆ; ਕੰਮ ਨੂੰ ਭੁਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਪ੍ਰਤੀਕ ਅਜੇ ਵੀ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ-ਅੰਦਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਰੇਕ ਕਸਬੇ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਦੇ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਬਾਕੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ, ਉਸਦੇ ਨਾਮ ਦਾ ਬੋਲ ਬਾਲਾ ਹੋ ਗਿਆ।"{{sfnp|Mittal|Habib|1982|ps=}} ਬਾਅਦ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਨਾਸਤਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਸਿੰਘ ਨੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿਆਸੀ ਸਪੈਕਟ੍ਰਮ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਮਿਊਨਿਸਟਾ ਅਤੇ ਸੱਜੇ-ਪੱਖੀ ਹਿੰਦੂ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਸਨ। ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕਈ ਭਾਰਤੀ ਵਿਰੋਧੀ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਵੀ ਦਲੇਰਾਨਾ ਕਤਲਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ, ਜਾਂ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ ਜਾਂ ਹਿੰਸਕ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਸਿੰਘ ਵਾਂਗ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਨੂੰ ਲੋਕਪ੍ਰਿਯ ਕਲਾ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਲੋਕਪ੍ਰਿਯਤਾ ਮਿਲੀ।
== ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ ==
|
