ਲੋਕ-ਕਹਾਣੀ: ਰੀਵਿਜ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ
ਸਮੱਗਰੀ ਮਿਟਾਈ ਸਮੱਗਰੀ ਜੋੜੀ
No edit summary |
No edit summary |
||
ਲਾਈਨ 5:
ਲੋਕ-ਕਥਾ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦਾ ਭਾਵਪੂਰਤ ਅੰਗ ਹੈ ਜੋ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਮੂਹ ਦੁਆਰਾ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਇਹ ਉਸ ਸਭਿਆਚਾਰ, ਉਪ-ਸਭਿਆਚਾਰ ਜਾਂ ਸਮੂਹ ਲਈ ਆਮ ਰਵਾਇਤਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਕਹਾਣੀਆਂ, ਕਹਾਵਤਾਂ ਅਤੇ ਚੁਟਕਲੇ ਵਰਗੀਆਂ ਮੌਖਿਕ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਭੌਤਿਕ ਸਭਿਆਚਾਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਰਵਾਇਤੀ ਬਿਲਡਿੰਗ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਬਣੇ ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਤੱਕ। ਲੋਕ-ਕਥਾਵਾਂ ਵਿਚ ਰਿਵਾਜਿਕ ਪੂਜਾ, ਕ੍ਰਿਸਮਿਸ ਅਤੇ ਵਿਆਹ, ਲੋਕ ਨਾਚਾਂ ਅਤੇ ਦੀਵਿਆਂ ਦੇ ਸੰਸਕਾਰ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਅਤੇ ਰਸਮਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਹਰ ਇਕ ਨੂੰ ਇਕੱਲੇ ਜਾਂ ਸੰਯੋਜਨ ਵਿਚ ਇਕ ਲੋਕ-ਕਥਾ ਕਲਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰੂਪ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਲੋਕਧਾਰਾਵਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਲਾਵਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਖਿੱਤੇ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਜਾਂ ਇਕ ਪੀੜ੍ਹੀ ਤੋਂ ਦੂਜੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਵਿਚ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲੋਕ-ਕਥਾ ਅਜਿਹੀ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜੋ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਕ ਸਕੂਲ ਦੇ ਰਸਮੀ ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਜਾਂ ਕਲਾ ਵਿਚ ਅਧਿਐਨ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਇਹ ਪਰੰਪਰਾ ਇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਤੋਂ ਦੂਸਰੇ ਨੂੰ ਗੈਰ ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਾਂ ਤਾਂ ਜ਼ੁਬਾਨੀ ਹਿਦਾਇਤਾਂ ਜਾਂ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਪਾਸ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਲੋਕਧਾਰਾ ਦੇ ਅਕਾਦਮਿਕ ਅਧਿਐਨ ਨੂੰ ਲੋਕਧਾਰਾ ਅਧਿਐਨ ਜਾਂ ਲੋਕਧਾਰਾਵਾਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਪੜਤਾਲ ਅੰਡਰਗ੍ਰੈਜੁਏਟ, ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਅਤੇ ਪੀਐਚ.ਡੀ. ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://cfs.osu.edu/about/resources/programs|title=Folklore Programs in the US and Canada|last=|first=|date=November 7, 2018|website=|publisher=Ohio State University|access-date=}}</ref>
"ਲੋਕ ਇੱਕ ਲਚਕੀਲਾ ਸੰਕਲਪ ਹੈ ਜੋ ਕਿਸੇ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਮੈਰੀਕਨ ਲੋਕਧਾਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਇਕੱਲੇ ਪਰਿਵਾਰ ਲਈ।"<ref>{{Cite book|title=The Devolutionary Premise in Folklore Theory|last=Dundes|first=Alan|publisher=Journal of the Folklore Institute|year=1969|isbn=|location=|pages=13|quote=|via=}}</ref>▼
ਫੋਕਟੇਲ ਅਜਿਹੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀਆਂ ਅਤੇ ਕਲਪਨਾ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਆਈਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਮਨਪਸੰਦ ਕਿਸਮ ਦਾ ਲੋਕ ਸਾਹਿਤ ਰਿਹਾ ਹੈ।
▲"ਲੋਕ ਇੱਕ ਲਚਕੀਲਾ ਸੰਕਲਪ ਹੈ ਜੋ ਕਿਸੇ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਮੈਰੀਕਨ ਲੋਕਧਾਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਇਕੱਲੇ ਪਰਿਵਾਰ ਲਈ।"<ref>{{Cite book|title=The Devolutionary Premise in Folklore Theory|last=Dundes|first=Alan|publisher=Journal of the Folklore Institute|year=1969|isbn=|location=|pages=13|quote=|via=}}</ref>
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਲਪਨਾਤਮਕ ਪਾਤਰਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਲੌਕਿਕ ਤੱਤ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੰਮ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਤ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਿਆਂ ਦੀ ਸਧਾਰਣ ਭਾਵਨਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਅੰਤ, ਅਤੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਬੁੱਧੀ ਜੋ ਉਹ ਰੱਖਦੀ ਹੈ।
ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਲੋਕਤੰਤਰ ਅਤੇ ਪਰੀ ਕਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪਰਿਵਰਤਨ ਯੋਗ ਸ਼ਬਦ ਵਰਤਦੇ ਹਨ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੀਤੀਆਂ ਹਨ। “ਪਰੀ ਕਥਾਵਾਂ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਹਨ ਪਰ ਇਹ ਝੂਠੀਆਂ ਨਹੀਂ ਹਨ; ਉਹ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਹੋਂਦ ਦੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਘਟਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਹਾਲਤਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।”<ref>{{Cite book|title=Once Upon a Time: On the Nature of Fairy Tales|last=|first=|publisher=|year=1976|isbn=|location=|pages=70|quote=|via=}}</ref>
<br />
== ਲੋਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ==
<br />
=== ਪਸ਼ੂ ਕਥਾਵਾਂ ===
ਸ਼ਾਇਦ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਕਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਹਿੱਸਾ ਮਿੱਥ, ਕਥਾਵਾਸੀ, ਅਤੇ ਪਰੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਵੀ ਹੈ। ਉਹ ਅਗਲੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਕਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਗੱਲਾਂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਜਾਨਵਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਯੂਰਪੀਅਨ ਲੋਕਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
<br />
=== ਪਰੀ ਕਥਾਵਾਂ ===
ਅਲੌਕਿਕ ਕਹਾਣੀਆਂ (ਪਰੀ ਕਥਾਵਾਂ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵੀ ਜਾਣੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ) ਰਵਾਇਤੀ ਲੋਕਧਾਰਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਜਾਣੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਅਲੌਕਿਕ ਅਜੂਬਿਆਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਚੰਗੇ ਅਤੇ ਬੁਰਾਈ ਦੇ ਟਕਰਾਅ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਬਹੁਤੇ ਨੇਕੀ ਦੀ ਜਿੱਤ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਵਿਆਹ ਨਾਲ ਸਿੱਟੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪਰੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ, ਅਲੌਕਿਕ ਹੈਰਾਨੀ ਜਾਂ ਤਾਂ ਜਾਦੂਈ ਵਿਅਕਤੀ (ਇਕ ਪਰੀ ਦੇਵਤਾ, ਇਕ ਦੁਸ਼ਟ ਜਾਦੂ), ਇਕ ਜਾਦੂਈ ਵਸਤੂ (ਇਕ ਚਮਤਕਾਰੀ ਸ਼ੀਸ਼ਾ, ਇਕ ਗੱਲ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਸ਼ੀਸ਼ਾ, ਇਕ ਜਾਦੂ ਦਾ ਦੀਵਾ) ਜਾਂ ਇਕ ਜਾਦੂ ਤੋਂ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ (ਇਕ ਚਮਤਕਾਰੀ ਨੀਂਦ, ਜਦ ਤੱਕ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ)।
<br />
=== ਸੰਚਿਤ ਕਥਾਵਾਂ ===
ਸੰਚਿਤ ਕਿੱਸੇ ਉਹ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿਚ ਦੁਹਰਾਓ ਪਲਾਟ ਲਾਈਨ ਵਿਚ ਲਗਾਤਾਰ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਪਲਾਟ ਅਤੇ ਸੰਖੇਪ ਵਿਚ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਸਧਾਰਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਹਰੇਕ ਜੋੜ ਨਾਲ, ਪੂਰੀ ਤਰਤੀਬ ਦੁਹਰਾਉਂਦੀ ਹੈ।
<br />
=== ਪੌੌੌੌੌੌਰਕੋਈ ਕਥਾਵਾਂ ===
ਪੌਰਕੋਈ ਕਹਾਣੀਆਂ ("ਪੌਰਕੋਈ" ਦਾ ਫ੍ਰੈਂਚ ਵਿੱਚ ਅਰਥ ਹੈ "ਕਿਉਂ") ਕੁਦਰਤੀ ਵਰਤਾਰੇ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਪਹਿਲੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪੁੱਛੇ ਗਏ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ "ਕਿਉਂ" ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਪਹਿਲੇ ਸਪੱਸ਼ਟੀਕਰਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਅਫਰੀਕੀ ਅਤੇ ਨੇਟਿਵ ਅਮੈਰੀਕਨ ਲੋਕ ਕਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ। ਪੌਰਕੋਈ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਵਿਚਕਾਰ ਇਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਸਬੰਧ ਹੈ; ਹਾਲਾਂਕਿ, ਪੌਰਕੋਈ ਕਥਾਵਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਤੀ ਸੰਸਾਰੀ ਹੈ ਅਤੇ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀ ਇਹਨਾਂ ਕਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਭੂਮਿਕਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਹ ਮਿਥਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਕਰਦੇ ਹਨ।
<br />
=== ਨੂੂੂਡਲਹੈੱਡ ਕਥਾਵਾਂ ===
ਨੂਡਲਹੈੱਡ ਕਹਾਣੀਆਂ ਮੂਰਖਤਾ ਭਰੇ ਲੋਕਾਂ ਬਾਰੇ ਬੇਵਕੂਫੀ ਵਾਲੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਕਿੱਸੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸ਼ੁੱਧ ਬਕਵਾਸਾਂ ਅਤੇ ਜੋਕਲੀਅਤ ਕਾਰਨ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ, ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਅਸੀਂ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਚਲਾਕ ਤੇ ਦੁਸ਼ਟ ਪਾਤਰਾਂ ਨਾਲੋਂ ਚੰਗੇ ਦਿਲ ਵਾਲੇ ਬੁੱਧੂ ਦੀ ਜਿੱਤ ਦਾ ਅਨੰਦ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ।<ref>{{Cite web|url=http://www2.nkfust.edu.tw/~emchen/CLit/folk_lit_type_folktale.htm|title=Folktales|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=March 28, 2020}}</ref>
== ਹਵਾਲੇ ==
| |||