ਪੌਲ ਕਲੀ: ਰੀਵਿਜ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ

'''ਪੌਲ ਕਲੀ''' (18 ਦਸੰਬਰ 1879 - 29 ਜੂਨ 1940) ਇੱਕ ਸਵਿਸ ਜੰਮੇ ਕਲਾਕਾਰ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਅਤਿ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਸ਼ੈਲੀ ਕਲਾ ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਈ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਅਭਿਵਿਅੰਜਨਾਵਾਦ|ਸਮੀਕਰਨਵਾਦ]], ਕਿਉਬਿ[[ਘਣਵਾਦ|ਸਮ]] ਅਤੇ [[ਪੜਯਥਾਰਥਵਾਦ|ਅਤਿਰਵਾਦਵਾਦ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ]]। ਕਲੀ ਇਕਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ ਡਰਾਫਟਮੈਨ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਰੰਗ ਸਿਧਾਂਤ ਦੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਆਖਰਕਾਰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਤੇ ਲਿਖਿਆ; ''ਫਾਰਮ ਅਤੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਥਿਊਰੀ 'ਤੇ'' ਉਸ ਦੇ ਭਾਸ਼ਣ ''ਪੋਥੀ'' ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ''ਪੌਲੁਸ ਨੂੰ ਕਲੀ ਨੋਟਬੁੱਕ'', ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਧੁਨਿਕ ਕਲਾ ਦੇ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਤੌਰ' ਤੇ ਹੋਣ ਦੀ ਰੱਖੇ ਗਏ ਹਨ। <ref>[[Guilo Carlo Argan]] "Preface", Paul Klee, The Thinking Eye, (ed. Jürg Spiller), Lund Humphries, London, 1961, p. 13.</ref> <ref name="EdinburghShow">[http://www.studio-international.co.uk/painting/klee_sng.asp The private Klee: Works by Paul Klee from the Bürgi Collection] Scottish National Gallery of Modern Art, Edinburgh, 12 August – 20 October 2000</ref> ਉਹ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਸਹਿਯੋਗੀ, ਰੂਸੀ ਚਿੱਤਰਕਾਰ [[ਵਸੀਲੀ ਕੈਂਡਿੰਸਕੀ|ਵੈਸਿਲੀ ਕੈਂਡਿਨਸਕੀ]], ਦੋਵਾਂ ਨੇ ਬਾਹੌਸ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਆਰਟ, ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਅਤੇ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਵਿੱਚ ਸਿਖਾਇਆ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਉਸ ਦਾ ਸੁੱਕਾ ਹਾਸਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਕਦੇ ਕਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਰਗਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ, ਉਸ ਦੇ ਨਿੱਜੀ ਮੂਡ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਸੰਗੀਤ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।

ਪੌਲ ਕਲੀ ਦਾ ਜਨਮ [[ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ|ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ ਦੇ]] ਮੈਨਚੇਨਬੁਚੀ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਰਮਨ ਸੰਗੀਤ ਅਧਿਆਪਕ ਹੰਸ ਵਿਲਹੈਲਮ ਕਲੀ (1849–1940) ਅਤੇ ਸਵਿਸ ਗਾਇਕਾ ਇਡਾ ਮੈਰੀ ਕਲੀ, ਨੀ ਫਰਿਕ (1855–1921) ਦਾ ਉਹ ਦੂਜਾ ਬੱਚਾ ਸੀ। [ਏ] ਉਸਦੀ ਭੈਣ ਮੈਥਿਲਡੇ (ਮੌਤ 6 ਦਸੰਬਰ 1953) ਦਾ ਜਨਮ 28 ਜਨਵਰੀ 1876 ਨੂੰ ਵਾਲਜ਼ੈਨਹੌਸਨ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਟੈਨ ਤੋਂ ਆਏ ਸਨ ਅਤੇ ਸਟੱਟਗਾਰਟ ਕੰਜ਼ਰਵੇਟਰੀ ਵਿਚਵਿੱਚ ਗਾਇਨ, ਪਿਆਨੋ, ਅੰਗ ਅਤੇ ਵਾਇਲਨ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ, ਉਥੇ ਆਪਣੀ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਪਤਨੀ ਈਡਾ ਫਰਿਕ ਨੂੰ ਮਿਲੇ। ਹੰਸ ਵਿਲਹੈਲਮ ਕਲੀ 1931 ਤੱਕ ਬਰਨ ਨੇੜੇ ਹੋਫਵਿਲ ਵਿੱਚ ਬਰਨ ਸਟੇਟ ਸੈਮੀਨਰੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੰਗੀਤ ਅਧਿਆਪਕ ਵਜੋਂ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਰਿਹਾ। ਕਲੀ ਆਪਣੇ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਹੁਨਰਾਂ ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਸਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ। <ref>Rudloff, p. 65</ref> 1880 ਵਿਚ, ਉਸ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਬਰਨ ਚਲੇ ਗਿਆ, ਜਿਥੇ ਆਖਰਕਾਰ, 1897 ਵਿਚ, ਕਈ ਨਿਵਾਸ ਬਦਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਕਿਰਚੇਨਫੀਲਡ ਵਿਚਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਘਰ ਚਲੇ ਗਏ। <ref>Baumgartner, p. 199</ref> 1886 ਤੋਂ 1890 ਤਕ, ਕਲੀ ਨੇ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 7 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚਵਿੱਚ ਮਿਉਂਸਪਲ ਮਿਉਜ਼ਿਕ ਸਕੂਲ ਵਿਚਵਿੱਚ ਵਾਇਲਨ ਕਲਾਸਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ। ਉਹ ਵਾਇਲਨ 'ਤੇ ਇੰਨਾ ਪ੍ਰਤਿਭਾਵਾਨ ਸੀ ਕਿ 11 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਬਰਨ ਮਿਉਜ਼ਿਕ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦੇ ਇਕਇੱਕ ਅਸਧਾਰਨ ਮੈਂਬਰ ਵਜੋਂ ਖੇਡਣ ਦਾ ਸੱਦਾ ਮਿਲਿਆ। <ref>Giedion-Welcker, pp. 10–11</ref>

[[ਤਸਵੀਰ:Paul_Klee_My_Room_1896.jpg|left|thumb| ''ਮੇਰਾ ਕਮਰਾ'' (ਜਰਮਨ: ਮੀਨ ਬੁਡੇ), 1896. ਕਲਮ ਅਤੇ ਸਿਆਹੀ ਧੋਣਾ, {{Convert|4+3/4|by|7+1/2|in|mm|abbr=on|order=flip}} . ਕਲੀ ਫਾਉਂਡੇਸ਼ਨ, [[ਬਰਨ|ਬਰਨ, ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ]] ਦੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚਵਿੱਚ ]]

ਆਪਣੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਉਸਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀਆਂ ਇੱਛਾਵਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦਿਆਂ, ਕਲੀ ਨੇ ਇੱਕ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਬਣਨ ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦ੍ਰਤ ਕੀਤਾ; ਪਰ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਜਵਾਨੀ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਆਰਟਸ ਬਾਰੇ ਫੈਸਲਾ ਲਿਆ, ਅੰਸ਼ਕ ਤੌਰ ਤੇ ਬਗਾਵਤ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਅਤੇ ਅੰਸ਼ਕ ਤੌਰ ਤੇ ਕਿਉਂਕਿ ਅਜੋਕੀ ਸੰਗੀਤ ਉਸਦੇ ਲਈ ਅਰਥਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ, "ਮੈਨੂੰ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਆਈ ਗਿਰਾਵਟ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਰਚਨਾਤਮਕ ਤੌਰ ਤੇ ਖਾਸ ਤੌਰ ਤੇ ਆਕਰਸ਼ਕ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ।" <ref name="Partsch, p. 9">Partsch, p. 9</ref> ਇੱਕ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ, ਉਸਨੇ ਅਠਾਰਵੀਂ ਅਤੇ 19 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਰਵਾਇਤੀ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਜਜ਼ਬਾਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਖੇਡਿਆ ਅਤੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਇੱਕ ਕਲਾਕਾਰ ਵਜੋਂ ਉਸਨੇ ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕਰਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲਾਲਸਾ ਕੀਤੀ। ਸੋਲਾਂ ਤੇ, ਕਲੀ ਦੇ ਲੈਂਡਸਕੇਪ ਡਰਾਇੰਗ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕਾਫ਼ੀ ਹੁਨਰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। <ref name="Kagan, p. 54">Kagan p. 54</ref>

1897 ਦੇ ਆਸ ਪਾਸ, ਕਲੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਡਾਇਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਉਸਨੇ 1918 ਤਕ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ, ਅਤੇ ਜਿਸ ਨੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸੋਚ ਬਾਰੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਸਮਝ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ।<ref>Partsch, p. 7</ref> ਸਕੂਲ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਸਕੂਲੀ ਕਿਤਾਬਾਂ, ਖਾਸ ਤੌਰ ਤੇ ਡਰਾਇੰਗ ਕੈਰੀਕੇਚਰ, ਅਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਲਾਈਨ ਅਤੇ ਵਾਲੀਅਮ ਦੇ ਨਾਲ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ। <ref name="Partsch, p. 10">Partsch, p. 10</ref> ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਅੰਤਮ ਪ੍ਰੀਖਿਆਵਾਂ ਬੜੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਨਾਲ ਬਰਨ ਦੇ "ਜਿਮਨੇਜ਼ੀਅਮ" ਵਿੱਚ ਪਾਸ ਕੀਤੀਆਂ, ਜਿਥੇ ਉਸਨੇ [[ਮਨੁੱਖਤਾ/ਮਾਨਵਿਕੀ|ਮਨੁੱਖਤਾ]] ਵਿੱਚ ਯੋਗਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਦੇ ਗੁਣ ਖੁਸ਼ਕ ਭਾਵ ਨਾਲ, ਉਸ ਨੇ ਲਿਖਿਆ, "ਸਭ ਦੇ ਬਾਅਦ, ਇਸ ਨੂੰ ''ਸਹੀ'' ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ, ਨਾ ਕਿ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਖ਼ਤਰੇ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ।" <ref name="Kagan, p. 22">Kagan, p. 22</ref> ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ, ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀਆਂ ਡੂੰਘੀਆਂ ਰੁਚੀਆਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਕਲੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਪਾਠਕ ਸੀ, ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ [[ਸੁਹਜ ਸ਼ਾਸਤਰ|ਕਲਾ ਸਿਧਾਂਤ]] ਅਤੇ [[ਸੁਹਜ ਸ਼ਾਸਤਰ|ਸੁਹਜ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦਾ]] ਇੱਕ ਲੇਖਕ ਸੀ। <ref name="Jardi, p. 8">Jardi, p. 8</ref>