ਸਭਿਆਚਾਰ ਸੰਪਰਕ: ਰੀਵਿਜ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ
Content deleted Content added
No edit summary |
Satdeepbot (ਗੱਲ-ਬਾਤ | ਯੋਗਦਾਨ) ਛੋ clean up ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ AWB |
||
ਲਾਈਨ 1:
[[ਤਸਵੀਰ:Akkulturationsformen.jpg|thumb|ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੇ ਚਾਰ ਜ਼ਰੂਰੀ ਰੂਪ: 1- ਵੱਖਰਾਪਣ, 2- ਏਕੀਕਰਣ, 3- ਅਭੇਦ, 4- ਹਾਸ਼ੀਏਬਾਜ਼ੀ]]
'''ਸਭਿਆਚਾਰ ਸੰਪਰਕ''' ਤੋਂ ਭਾਵ ਹੈ ਦੋ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਦਾ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤਕ ਆਪਸੀ ਸੰਪਰਕ।
==ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ==
ਜ਼ਦੋ ਦੋ ਸਭਿਆਚਾਰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤਕ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਸਿੱਧੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸਦਕਾ ਉਹਨਾਂ ਦੋਹਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਵਖਰੇਵੇਂ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਖਰੇਵੇਂ ਨੂੰ ਸਭਿਆਚਾਰੀਕਰਨ ਜਾਂ ਸਭਿਆਚਾਰ ਸੰਪਰਕ ਅਖਵਾਓੁਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite journal | last=Sam | first=David L. |author2=Berry, John W. | title=Acculturation When Individuals and Groups of Different Cultural Backgrounds Meet | journal=Perspectives on Psychological Science | date=1 July 2010 | volume=5 | issue=4 | page=472 | doi=10.1177/1745691610373075}}</ref> ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਪਿੱਛੋਂ ਇੱਕ ਸਭਿਆਚਾਰ ਜਾਂ ਤਾਂ ਇੱਕ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੂਜੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਰਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ
==ਆਧਾਰ ਅਤੇ ਉਤਪੱਤੀ==
ਸਭਿਆਚਾਰੀਕਰਣ Acculturation
ਸਭਿਆਚਾਰੀਕਰਣ ਦਾ ਅਧਾਰ ਕੁਝ ਨਵਾਂ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਨਾ ਹੰਦਾ ਹੈ। ਸਭਿਆਚਾਰੀ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕੀਤੀ ਹੌਈ ਨਵ ਪੱਧਤੀ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਹੋ
ਜ਼ਦੋ ਦੋ ਸਭਿਆਚਾਰ ਜਾ ਦੋ ਤੋ ਵੱਧ ਸਭਿਆਚਾਰ ਇੱਕ ਦੁਜੇ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਓੁਦੇ ਹਨ। ਹਰੇਕ ਸਭਿਆਰ ਹਿਕ ਦੁਜੇ ਤੋ ਸਿੱਧੇ ਜਾਂ ਅਸਿੱਧੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਆਪਣੀ ਹੋਂਦ ਬਣਾਈ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।<ref>ਪ੍ਰੋ ਸ਼ੈਰੀ ਸਿੰਘ ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿਭਿੰਨ ਪਰਿਧੇਥ
==ਇਤਿਹਾਸ==
ਪੰਜਾਬੀ ਸਮਾਜ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤਕ ਅਨੇਕਾ ਹਮਲਾਵਰ ਦੋਸਾਂ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਮੂਲ ਜਾਤੀ ਕੋਲ ਅਤੇ ਦਗਣੜ ਲੋਕ ਜਾਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾ ਓੁਤੇ ਆਰੀਆਂ ਜਾਤੀ ਨੇ ਹਮਲਾਂ ਕਰਕੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਸੰਪਰਕ ਦੀ ਪਹਿਲ ਕੀਤੀ ਸੀ ਆਰੀਆਂ ਲੋਕਾ ਨੇ
ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਅੰਗਰੇਜੀ ਕਾਲ ਵਿਕਚ ਵੀ ਸਭਿਆਚਾਰੀਕਰਣ ਦੇ ਵਿਆਪਕ ਅਮਲ ਵਿਚੋਜ਼ ਲੰਘਿਆ ਹੈ।ਇਹ ਗੱਲ ਮਹੱਤਪੂਰਣ ਹੇ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਉਤੇ ਅੰਗਰੇਜੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਜਾਣਨ ਤੋਜ਼ ਪਹਿਲਾ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਪਿੱਠ੍ਭੂਮੀ ਉੱਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਸੁੱਟਦਣ ਦੀ ਜਰੂਰਤ ਹੋਵੇਗੀ ਇਸ ਉਪਰੰਤ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜੀ ਕਾਲ ਦੇ ਸਮੁੱਚੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਰੂਪ ਰੇਖਾ ਨੂੰ ਉਘਾੜਨਾ ਪਵੇਗਾ
ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦਾ ਅੰਸ ਪਸਾਰ ਜਿੰਨਾ ਹੀ,ਸਗੋਜ਼ ਕਈਆ
==ਸਭਿਆਚਾਰੀਕਰਣ ਜਾਂ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਸੰਪਰਕ==
ਸਭਿਆਚਾਰੀਕਰਨ’ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਥਾ ‘ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਸੰਪਰਕ ਵਰਤਣ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦੇਂਦੇ ਹਨ।<ref>ਪ੍ਰੋ ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਫ਼ਰੈਕ੍ ਸਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਪੰਨਾ 61</ref>
{{ਹਵਾਲੇ}}
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੱਭਿਆਚਾਰ]]▼
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ▼
'''''ਸੰਚਾਰ ਤੱਤ'':-'''
ਹਰ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਸਮੁੱਚੇ ਸਰੂਪ ਦੇ ਪ੍ਗਟਾ ਹਿਤ ਵਿਭਿੰਨ ਸੰਚਾਰ ਮਾਧਿਅਮ ਲੰਮੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਮਲ ਵਿੱਚ ਸਿਰਜੇ ਗਏ ਹਨ।ਲੰਚਾਰ ਤੱਤਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਵੇਂ ਪ੍ਮੁੱਖ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ ਪਰ ਇਸਦਾ ਬਿਨਾਂ ਗੈਰ-ਭਾਸ਼ਾਈ ਸੰਚਾਰ -ਮਾਧਿਅਮਾਂ ਵਜੋਂ ਵੀ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵ ਹੈ।ਇਸ ਵਿੱਚ ਲੋਕਧਾਰਾ ਦੀਆਂ ਵੰਨਗੀਆਂ
ਸਭਿਆਚਾਰ ਪਰਿਵਰਤਨ ਵਿੱਚ ਬਾਹਰੀ ਪ੍ਭਾਵਾਂ ਦੇ ਕਾਰਣਾਂ ਕਰਕੇ ਵਾਪਰੇ ਪਰਿਵਰਤਨਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗੋਂ ਵਿਭਿੰਨ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ:-
(1) '''ਸਭਿਆਚਾਰ ਖਿਲਾਰ:-'''
ਸਭਿਆਚਾਰ ਖਿਲਾਰ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੀ ਪ੍ਕਿਰਿਆ ਹੈ। ਹਰ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਅੰਸ਼ ਬੜੇ ਘੱਟ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਨਿਰੋਲ ਉਸ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਆਪਣੇ ਹੋਣ ਸਗੋਂ ਹਰੇਕ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਅੰਸ਼ ਦੂਜੇ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਆਪਣੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਪ੍ਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਜਦ ਇੱਕ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਇਕਾਈ ਕਿਸੇ ਦੂਸਰੇ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਤੋਂ ਵਿਭਿੰਨ ਜੁਗਤਾਂ, ਵਿਸ਼ਵਾਸ, ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜ, ਆਦਿ ਗ੍ਹਹਿਣ ਕਰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਦੋਂ ਸਭਿਆਚਾਰ ਖਿਲਾਰ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾਂ ਹੈ।
(2)'''ਸਭਿਆਚਾਰੀਕਰਣ:-'''
ਸਭਿਆਚਾਰੀਕਰਣ ਉਸ ਪ੍ਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਕਿਹਾ
(3) '''ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਪਛੜੇਵਾਂ:-'''
ਸਭਿਆਚਾਰ ਪਰਿਵਰਤਨ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਪਛੜੇਵਾਂ ਵੱਖਰਾ ਰੋਲ ਅਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਅੰਗ ਜਦੋਂ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੀ ਗਤੀ ਨਾਲ ਬਦਲਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉੱਨਾਂ ਅੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਜੋ ਅੰਸਤੁਲਨ ਵਾਲੀ ਸਥਿਤੀ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਉਸ ਤੋਂ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਪਛੜੇਵੇਂ ਦੀ ਪ੍ਕਿਰਿਆ ਸ਼ੁਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
'''ਸੰਚਾਰ ਤੱਤ:-'''
ਹਰ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਸਮੱਚੇ ਸਰੂਪ ਦੇ ਪ੍ਗਟਾ ਹਿੱਤ ਵਿਭਿੰਨ ਸੰਚਾਰ ਮਾਧਿਅਮ ਲੰਮੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਮਲ ਵਿੱਚ ਸਿਰਜੇ ਗਏ ਹਨ। ਸੰਚਾਰ ਤੱਤਾਂ ਵਿੱਚ
ਸਭਿਆਚਾਰ ਪਰਿਵਰਤਨ ਵਿੱਚ ਬਾਹਰੀ ਪ੍ਭਾਵਾਂ ਦੇ ਕਾਰਣਾਂ ਕਰਕੇ ਵਾਪਰੇ ਪਰਿਵਰਤਨਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗੋਂ ਵਿਭਿੰਨ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
'''(1)ਸਭਿਆਚਾਰ ਖਿਲਾਰ:-'''
ਸਭਿਆਚਾਰ ਖਿਲਾਰ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੀ ਪ੍ਕਿਰਿਆ ਹੈ। ਹਰ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਅੰਸ਼ ਬੜੇ ਘੱਟ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਨਿਰੋਲ ਉਸ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਆਪਣੇ ਹੋਣ ਸਗੋਂ ਹਰੇਕ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਅੰਸ਼ ਦੂਜੇ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਆਪਣੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਪ੍ਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਇਕਾਈ ਕਿਸੇ ਦੂਸਰੇ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਤੋਂ ਵਿਭਿੰਨ ਜੁਗਤਾਂ, ਵਿਸ਼ਵਾਸ, ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜ ਆਦਿ ਗ੍ਹਹਿਣ ਕਰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਦੋਂ ਸਭਿਆਚਾਰ ਖਿਲਾਰ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
'''ਸਭਿਆਚਾਰੀਕਰਣ:-'''
ਸਭਿਆਚਾਰੀਕਰਣ, ਉਸ ਪ੍ਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੂਜੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਉਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਪ੍ਤੀਕਰਮ ਜਾਂ ਟਕਰਾਅ ਉਤਪੰਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸਭਿਆਚਾਰੀਕਰਣ ਵਿੱਚ ਅਤਿਅੰਤ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨੇ ਵਰਤਾਰੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਬਾਹਰੀ ਪ੍ਭਾਵਾਂ ਕਰਕੇ ਆਈ ਤਬਦੀਲੀ ਦੇ ਸੂਚਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸਭਿਆਚਾਰੀਕਰਣ ਨੂੰ ਅਮਰੀਕੀ ਮਾਨਵ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
'''ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਪਛੜੇਵਾਂ:-'''
ਸਭਿਆਚਾਰ ਪਰਿਵਰਤਨ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਪਛੜੇਵਾਂ ਵੱਖਰਾ ਰੋਲ ਅਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਅੰਗ ਜਦੋਂ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੀ ਗਤੀ ਨਾਲ ਬਦਲਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉੱਨਾ੍ ਅੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਜੋ ਅੰਸਤੁਲਨ ਵਾਲੀ ਸਥਿਤੀ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਪਛੜੇਵੇਂ ਦੀ ਪ੍ਕਿਰਿਆ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
<ref>{{Cite book|title=ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰ|last=ਸਿੰਘ|first=ਡਾ
'''ਸੰਚਾਰਤ ਤੱਤ:'''-
Line 59 ⟶ 54:
(3)ਸਾਹਿਤ
ਚੌਗਿਰਦੇ ਅਤੇ ਰਹਿਣ-ਸਹਿਣ ਵਿੱਚ
ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਚੌਗਿਰਦੇ ਅਤੇ ਰਹਿਣ-ਸਹਿਣ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਪਰਿਵਰਤਨ ਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਸਦਾ ਬਰਾਬਰ ਪ੍ਤੀਕਰਮ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਕਾਰ ਦੇ ਪਰਿਵਰਤਨਾਂ ਦੀਆਂ ਵੀ ਦੋ ਵੰਨਗੀਆਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ:-(1) ਕੁਦਰਤੀ ਚੌਗਿਰਦੇ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਰਤਨ। (2) ਸਮਾਜ
'''ਦੋ ਸਮਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਪਰਕ:-'''
ਜਦੋਂ ਦੋ ਵੱਖਰੇ-ਵੱਖਰੇ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਦੇ ਧਾਰਨੀ ਸਮਾਜ ਨਿਰੰਤਰ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਤਾਂ ਇਹ ਵੀ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਈ ਤਰਾ੍ਂ ਦੇ ਹੁੰਦੇਂ ਹਨ:-
Line 76 ⟶ 71:
<ref>{{Cite book|title=ਲੋਕਧਾਰਾ ਭਾਸ਼ਾ ਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰ|last=ਖਹਿਰਾ|first=ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ|publisher=ਪੈਪਸੂ ਬੁੱਕ ਡਿਪੂ|year=1986|isbn=1530.3;1|location=ਪਟਿਆਲਾ|pages=170|quote=1|via=}}</ref>
<references group="1" />
▲[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੱਭਿਆਚਾਰ]]
▲[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ]]
|