ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ

ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ: ਰੀਵਿਜ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ

Browse history interactively
← ਪੁਰਾਣੀ ਤਬਦੀਲੀਅਗਲੀ ਸੋਧ →
ਸਮੱਗਰੀ ਮਿਟਾਈ ਸਮੱਗਰੀ ਜੋੜੀ
VisualWikitext
ਛੋ clean up ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ AWB
ਲਾਈਨ 2:
[[File:Hindi belt.png|thumb|250px|alt=ਹਿੰਦੀ ਦਾ ਇਲਾਕਾ|ਇਲਾਕਾ (ਲਾਲ ਰੰਗ ਵਿਚ) ਜਿੱਥੇ ਹਿੰਦੀ ਮੂਲ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ]]
 
'''ਹਿੰਦੀ''' (हिन्दी) ਇੱਕ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ''ਸਟੈਂਡਰਡ ਹਿੰਦੀ'' ਵੀ ਆਖਦੇ ਹਨ। ਇਹ [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ ਉੱਤਰ ਅਤੇ ਮੱਧ-ਭਾਰਤ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੂਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। [[ਦਿੱਲੀ]], [[ਉੱਤਰਾਖੰਡ]], [[ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਹਰਿਆਣਾ]], [[ਰਾਜਸਥਾਨ]], [[ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ]], [[ਬਿਹਾਰ]] ਅਤੇ [[ਝਾਰਖੰਡ]] ਵਿੱਚ ਇਹ ਜੱਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰੀ ਬੋਲੀਆਂ ਚੋ ਇੱਕ ਹੈ। 2001 ਦੀ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ 42 ਕਰੋੜ 20 ਲੱਖ ਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਅਪਣੀਆਪਣੀ ਜੱਦੀ ਬੋਲੀ ਦੱਸਿਆ।<ref name="ci">{{cite web | url=http://censusindia.gov.in/Census_Data_2001/Census_Data_Online/Language/Statement1.htm | title=ABSTRACT OF SPEAKERS' STRENGTH OF LANGUAGES AND MOTHER TONGUES - 2001 | publisher=[http://censusindia.gov.in CensusIndia.gov.in] | accessdate=ਨਵੰਬਰ ੧੪, ੨੦੧੨}}</ref> ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿੱਚ 60 ਕਰੋੜ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲੋਕ ਹਿੰਦੀ ਬੋਲਦੇ, ਪੜ੍ਹਦੇ ਅਤੇ ਲਿਖਦੇ ਹਨ।{{ਸਰੋਤ ਚਾਹੀਦਾ}} [[ਫ਼ਿਜੀ]], ਮਾਰੀਸ਼ਸ, ਗਿਆਨਾ, [[ਸੂਰੀਨਾਮ]] ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਅਤੇ [[ਨੇਪਾਲ]] ਦੀ ਕੁਝ ਜਨਤਾ ਹਿੰਦੀ ਬੋਲਦੀ ਹੈ।
 
ਇਸਦੇ ਇਲਾਵਾ ਭਾਰਤ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ਾਂ 'ਚ 14.1 ਕਰੋੜ (141,000,000) ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬੋਲੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਉਰਦੂ, ਜਬਾਨੀ ਰੂਪ ਨਾਲ ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਕਾਫੀ ਨੇੜੇ ਹੈ। ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਸਮਝਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ 'ਚ ਹਿੰਦੀ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਾਂ ਦੀ 14 ਅਧਿਕਾਰਕ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਅਤੇ ਖੇਤਰ ਦੀਆਂ ਬੋਲੀਆਂ ਨੂੰ ਵਰਤਣ ਵਾਲੇ ਲਗਭਗ 1 ਅਰਬ ਲੋਕਾਂ ਚੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਦੂਜੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਹਿੰਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰ ਭਾਸ਼ਾ, ਰਾਜਭਾਸ਼ਾ, ਸੰਪਰਕ ਭਾਸ਼ਾ, ਜਨਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਕੇ ਵਿਸ਼ਵਭਾਸ਼ਾ ਬਣਨ ਦੇ ਵੱਲ ਮੋਹਰੀ ਹੈ। ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਕਾਸ ਖੇਤਰ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੀ ਭਵਿੱਖਵਾਣੀ ਹਿੰਦੀ ਪ੍ਰੇਮੀਆਂ ਲਈ ਵੱਡੀ ਸੰਤੋਖਜਨਕ ਹੈ ਕਿ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵ ਪੈਮਾਨੇ ਉੱਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਹੱਤਵ ਦੀਆਂ ਜੋ ਕੁਝ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਹੋਣਗੀਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੀ ਵੀ ਹੋਵੇਗੀ।
ਲਾਈਨ 8:
==ਹਿੰਦੀ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਉਤਪੱਤੀ==
 
ਹਿੰਦੀ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਸ਼ਬਦ [[ਸਿੰਧੂ]] ਤੋਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। <b>''''ਸਿੰਧੂ'</b>''' ਸਿੰਧ ਨਦੀ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਓਸੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਉਸਦੇ ਨੇੜੇ ਤੇੜੇ ਦੀ ਭੂਮੀ ਨੂੰ ਸਿੰਧੂ ਕਹਿਣ ਲੱਗੇ। ਇਹ ਸਿੰਧੂ ਸ਼ਬਦ [[ਈਰਾਨੀ]] 'ਚ ਜਾ ਕੇ '[[ਹਿੰਦੂ]]', ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਫਿਰ 'ਭਾਰਤ' ਹੋ ਗਿਆ ਬਾਅਦ 'ਚ ਈਰਾਨੀ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਜਿਆਦਾ ਭਾਗਾਂ ਨਾਲ ਵਾਕਿਫ ਹੁੰਦੇ ਗਏ ਅਤੇ ਇਸ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਰਥ 'ਚ ਵਿਸਥਾਰ ਹੁੰਦਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਸ਼ਬਦ ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ। ਏਸੇ ਵਿੱਚ ਈਰਾਨੀ ਦਾ 'ਈਕ' ਧਾਰਣਾ ਲੱਗਣ ਤੋਂ (ਭਾਰਤ ਈਕ)' ਹਿੰਦੀਕ ' ਬਣਿਆ ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ 'ਭਾਰਤ ਦਾ'। [[ਯੂਨਾਨੀ]] ਸ਼ਬਦ 'ਇੰਦਿਕਾ' ਜਾਂ [[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ]] ਸ਼ਬਦ 'ਇੰਡੀਆ' ਆਦਿ ਇਸ 'ਹਿੰਦੀਕ' ਦੇ ਹੀ ਵਿਕਸਿਤ ਰੂਪ ਹਨ। ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਲਈ ਇਸ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਪ੍ਰਾਚੀਨਤਮ ਵਰਤੋਂ ਸ਼ਰਫੁੱਦੀਨ ਯਜਦੀ ' ਦੇ 'ਜਫਰਨਾਮਾ' (1424) 'ਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।
 
ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਮਹਾਵੀਰ ਸਰਨ ਜੈਨ ਨੇ ਆਪਣੇ "ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਕਾ ਫਰਕ" ਸਿਖਰਲੇ ਆਲੇਖ 'ਚ ਹਿੰਦੀ ਦੀ ਵਿਉਂਤਪੱਤੀ 'ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਈਰਾਨ ਦੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਸ਼ਾ 'ਅਵੇਸਤਾ' 'ਚ 'ਸ' ਧੁਨੀ ਨਹੀਂ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। 'ਸ' ਨੂੰ 'ਹ' ਰੂਪ 'ਚ ਬੋਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਜਿਵੇਂ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੇ 'ਅਸੁਰ' ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਉੱਥੇ 'ਅਹੁਰ' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੰਧ ਨਦੀ ਦੇ ਇਸ ਪਾਰ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੇ ਪੂਰੇ ਇਲਾਕੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਫ਼ਾਰਸੀ ਸਾਹਿਤ 'ਚ ਵੀ '[[ਭਾਰਤ]]', 'ਹਿੰਦੁਸ਼' ਦੇ ਨਾਮਾਂ ਨਾਲ ਬੁਲਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਥੇ ਦੀ ਕਿਸੀ ਵੀ ਵਸਤੂ, [[ਭਾਸ਼ਾ]], ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ' ਐਡਜੇਕਟਿਵ ' ਦੇ ਰੂਪ 'ਚ 'ਹਿੰਦੀਕ' ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ 'ਭਾਰਤ ਦਾ'। ਏਹੀ 'ਹਿੰਦੀਕ' ਸ਼ਬਦ ਅਰਬੀ ਤੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੋਇਆ ਗ੍ਰੀਕ 'ਚ 'ਇੰਦੀਕੇ', 'ਇੰਦੀਕਾ', ਲੈਟਿਨ 'ਚ 'ਇੰਦੀਆ' ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ 'ਚ 'ਇੰਡੀਆ' ਬਣ ਗਿਆ। ਅਰਬੀ ਅਤੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਸਾਹਿਤ 'ਚ ਭਾਰਤ (ਭਾਰਤ)'ਚ ਬੋਲੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਲਈ 'ਜ਼ਬਾਨ ਏ ਹਿੰਦੀ', ਪਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਰਬੀ, ਫਾਰਸੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ 'ਜ਼ਬਾਨ ਏ ਹਿੰਦੀ', "ਹਿੰਦੀ ਜੁਬਾਨ" ਜਾਂ 'ਹਿੰਦੀ' ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦਿੱਲੀ ਆਗਰਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਨੇੜੇ-ਤੇੜੇ ਬੋਲੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਅਰਥ 'ਚ ਕੀਤਾ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਗੈਰ ਮੁਸਲਿਮ ਲੋਕ ਤਾਂ ਇਸ ਖੇਤਰ 'ਚ ਬੋਲੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਭਾਸ਼ਾ ਰੂਪ ਨੂੰ 'ਭਾਖਾ' ਨਾਮ ਨਾਲ ਬੁਲਾਉਂਦੇ ਸਨ, '[[ਹਿੰਦੀ]]' ਨਾਮ ਨਾਲ ਨਹੀਂ।
ਲਾਈਨ 20:
 
{{ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ}}
 
[[34]]▼
 
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਉਰਦੂ ਦੀਆਂ ਉਪ-ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ]]
▲[[34]]
"https://pa.wikipedia.org/wiki/ਹਿੰਦੀ_ਭਾਸ਼ਾ" ਤੋਂ ਲਿਆ