|
ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਪਰਿਕ੍ਰੀਆ ਵਿੱਚ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਦਾਇਰਾ ਵੀ ਵਧਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹੀ ਨਹੀਂ ਇੱਕ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਰਗੀ ਭਾਸ਼ਾ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਆਦਮੀਆਂ ਦਾ ਬੋਲਣ ਦਾ ਢੰਗ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਉੱਚਾਪਣ - ਪਰਿਕ੍ਰੀਆ, ਸ਼ਬਦ - ਭੰਡਾਰ, ਵਾਕ - ਵਿਨਿਆਸ ਆਦਿ ਵੱਖ - ਵੱਖ ਹੋ ਜਾਣ ਵਲੋਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਸਮਰੱਥ ਫਰਕ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਸ਼ੈਲੀ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਨ।
== ਬੋਲੀ, ਵਿਭਾਸ਼ਾ, ਭਾਸ਼ਾ, ਅਤੇ ਰਾਜਭਾਸ਼ਾ==
ਇੰਜ ਬੋਲੀ, ਵਿਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਮੌਲਕ ਫਰਕ ਦੱਸ ਪਾਣਾ ਔਖਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖਤਆ ਫਰਕ ਸੁਭਾਅ - ਖੇਤਰ ਦੇ ਵਿਸਥਾਰ ਉੱਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੈ। ਵਇਕਤੀਕ ਵਿਵਿਧਤਾ ਦੇ ਚਲਦੇ ਇੱਕ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਚਲਣ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਹੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਕਈ ਰੂਪ ਵਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਵਲੋਂ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਇਸ ਰੂਪਾਂ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ -
# ਬੋਲੀ,
# ਵਿਭਾਸ਼ਾ, ਅਤੇ
# ਭਾਸ਼ਾ (ਅਰਥਾਤ ਪਰਿਨਿਸ਼ਠਿਤ ਜਾਂ ਆਦਰਸ਼ ਭਾਸ਼ਾ)
ਬੋਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਛੋਟੀ ਇਕਾਈ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਗਰਾਮ ਜਾਂ ਮੰਡਲ ਵਲੋਂ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਧਾਨਤਾ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਬੋਲੀ ਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ਜ ਸ਼ਬਦਾਂ ਅਤੇ ਘਰੇਲੂ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਦਾ ਬਹੁਲਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਵਲੋਂ ਬੋਲ-ਚਾਲ ਦੀ ਹੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਅਤ: ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਤਿਅਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਾ ਅਕਸਰ ਅਣਹੋਂਦ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਵਿਆਕਰਨਿਕ ਨਜ਼ਰ ਵਲੋਂ ਵੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਦੁਸ਼ਟਤਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਵਿਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਖੇਤਰ ਬੋਲੀ ਦੀ ਆਸ਼ਾ ਫੈਲਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਇਹ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਂਤ ਜਾਂ ਉਪਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਵਿਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਮਕਾਮੀ ਭੇਤਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ਉੱਤੇ ਕਈ ਬੇਲੀਆਂ ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਵਿਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਤਿਅਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਮਿਲ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
ਭਾਸ਼ਾ, ਅਤੇ ਕਹੋ ਪਰਿਨਿਸ਼ਠਿਤ ਭਾਸ਼ਾ ਜਾਂ ਆਦਰਸ਼ ਭਾਸ਼ਾ, ਵਿਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਵਿਕਸਿਤ ਹਾਲਤ ਹਨ। ਇਸਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰ - ਭਾਸ਼ਾ ਜਾਂ ਟਕਸਾਲੀ - ਭਾਸ਼ਾ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਅਕਸਰ ਵੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵੱਖਰਾਵਿਭਾਸ਼ਾਵਾਂਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਇੱਕ ਵਿਭਾਸ਼ਾ ਆਪਣੇ ਗੁਣ - ਗੌਰਵ, ਸਾਹਿਤਿਅਕ ਅਭਿਵ੍ਰੱਧਿ, ਵਿਅਕਤੀ - ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਜਿਆਦਾ ਪ੍ਰਚਲਨ ਆਦਿ ਦੇ ਆਧਾਰ ਉੱਤੇ ਰਾਜਕਾਰਿਆ ਲਈ ਚੁਨ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਰਾਜਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਰਾਸ਼ਟਰਭਾਸ਼ਾ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
==ਰਾਜਭਾਸ਼ਾ, ਰਾਸ਼ਟਰਭਾਸ਼ਾ, ਅਤੇ ਰਾਜਭਾਸ਼ਾ==
| 