ਵਾਰਤਕ: ਰੀਵਿਜ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ

ਜੇਕਰ ਪੰਜਾਬੀ ਵਾਰਤਕ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਭਾਵੇਂ ਪੰਜਾਬੀ ਵਾਰਤਕ ਦਾ ਮੂਲ (ਮੁੱਢ)ਵਾਰਤਾ,ਕਿਸੇ ਕਿਆਸੀ,ਕਲਪੀ ਗਈ ਵਾਰਤਾ(ਕਹਾਣੀ)ਨਾਲ ਬੱਝਦਾ ਹੈਹੈ। ਪਰ ਸਮੇ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨਾਲ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਅਜੋਕੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਰੂਪ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਹੈ ਇਸਹੈ।ਇਸ ਵਿੱਚਲੀ ਹਰ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪਰਖਿਆ ਤੇ ਪੜਚੋਲਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਿਆ ਹੈ ਵਾਰਤਕਹੈ।ਵਾਰਤਕ ਕਿਸੇ ਵੀ ਫਾਲਤੂ ਭਾਰ ਨੂੰ ਜੋ ਕਿ ਤਰਕ ਦੀ ਕਸਵੱਟੀ ਤੇ ਪੂਰਾ ਨਾ ਉਤਰਦਾ ਹੋਵੇ ਨੂੰ ਪਰਵਾਨ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀਕਰਦੀ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਵਾਰਤਕ ਲਿਖਾਰੀ ਵਾਧੂ ਵਿਸਥਾਰ ਦੇਣ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰਦਾ ਹੈਹੈ। ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਵਾਰਤਕ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਅਜਿਹਾ ਰੂਪ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਬੌਧਿਕ ਪੱਧਰ ਤੇ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਸੁਹਜ ਸਵਾਦ ਦੇਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦਾ ਹੈਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਕਲਪਨਾ-ਮਈ ਰੂਪ ਗਲਪ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪਰਵਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈਹੈ। ਜੋ ਕਿ ਵਾਰਤਕ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਇਕ ਹੋਰ ਸੁਤੰਤਰ ਰੂਪ ਹੈ ਹੈਹੈ।

ਜੇਕਰ ਵਾਰਤਕ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਗਲਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸ਼ੈਲੀ ਵਾਰਤਕ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਇਕ ਜਰੂਰ ਲੱਛਣ ਤਤ ਵਜੋਂ ਉਭਰਕੇ ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਇਸ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਹੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰਚਨਾ (ਲਿਖਤ)ਵਿਚੋਂ ਉਸ ਦੇ ਰਚਨਹਾਰ ਦੀ ਝਲਕ ਦੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈਹੈ। ਇਸ ਲੱਛਣ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਸੀਂ ਸ਼ੈਲੀ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਿਉਂਤਪਤੀ ਨੂੰ ਜਾਨਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦੇ ਹਾਂ

ਸ਼ੈਲੀ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਿਉਂਤਪਤੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੀ 'ਸ਼ੀਲ, ਧਾਤੂ ਤੋਂ ਹੋਈ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕਰਨ ਦੀ ਵਿਧੀ।ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦਾ 'style,ਸ਼ਬਦ ਲਾਤੀਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ 'stylus,ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ ਜਿਸਹੈ।ਜਿਸ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਲਮ ਭਾਵ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਢੰਗ। ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ੈਲੀ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ:ਮਨੁੱਖੀ ਭਾਵਾਂ ਤੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਗਟਾਉ ਵਿਧੀ। ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਜਿਸ ਕਲਾਤਮਿਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਭਾਵਾਂ ਦੀ ਅਭਿਵਿਆਕਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਸ਼ੈਲੀ ਹੈ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਅਜਿਹਾ ਤੱਤ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਸਬੰਧ ਕਥਨ ਵਿਧੀ ਨਾਲ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਸ ਉੱਪਰ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਸਾਰਾ ਪਰਗਟਾਉ ਪਖ ਤੇ ਕਲਾਤਮਿਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ<ref>{{Cite book|title=ਵਾਰਤਕ ਸਿਧਾਂਤ|last=ਸੈਣੀ|first=ਡਾ.ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ|publisher=ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪਟਿਆਲਾ|year=2019|isbn=978-81-302-0460-4|location=|pages=32|quote=|via=}}</ref>

ਸ਼ੈਲੀ ਸਬੰਧੀ ਪੱਛਮੀ ਤੇ ਭਾਰਤੀ ਦੋਹਾਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਭਰਪੂਰ ਵਿਚਾਰ ਹੁੰਦਾ ਚਲਿਆ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪੱੱਛਮੀ ਵਿਦਵਾਨ ਇਸ ਦਾ ਆਰੰਭ ਪਲੈੈੈੈਟੋ ਤਟਟੋਟਟਟਤੇ

ਪੱਛਮੀ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੇ ਸ਼ੈਲੀ ਨੂੰ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹਨਹਨ।

ਮਿਡਲਟਨ ਮਰੇ ਨੇ ਸ਼ੈਲੀ ਨੂੰ ਵਿਅਕਤੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗੁਣ ਦਸਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਤੋ ਲੇਖਕ ਦੀ ਪਛਾਣ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈਹੈ।

ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰ ਪੋਪ ਇਸ ਨੂੰ ਨਿਜੀ ਗੁਣ ਦੱਸਦੇ ਹੋਏ ਵਿਚਾਰਾ ਦੀ ਪੁਸ਼ਾਕ ਕਿਹਾ ਹੈਹੈ।

ਕਾਰਲਾਈਲ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਪੁਸ਼ਾਕ ਵਰਗੇ ਸਤੱਈ ਸੰਬੰਧ ਨਾਲੋਂ ਜਿਆਦਾ ਅਨਿਚੜ ਤੇ ਗਹਿਰੇ ਸੰਬੰਧ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈਹੈ।

ਵਿਲੀਅਮ ਸ਼ੈਲੀ ਨੂੰ ਪਰਗਟਾਉ ਦਾ ਨਿਵੇਕਲਾ ਤੇ ਨਿੱਜੀ ਢੰਗ ਦੱਸਦਾ ਹੈਹੈ।

ਇਸ ਤਰਾਂ ਹੋਰ ਪਛਮੀ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਾਨ,ਲੋਨਜਾਈਨਸ ਆਪਣੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹਨਹਨ।<ref>{{Cite book|title=ਵਾਰਤਕ ਸਿਧਾਂਤ|last=ਸੈਣੀ|first=ਡਾ.ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ|publisher=ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪਟਿਆਲਾ|year=2019|isbn=978-81-302-0460-4|location=|pages=34|quote=|via=}}</ref>

ਅਜੋਕੇ ਦੌਰ ਦੀ ਵਾਰਤਕ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਉਹ ਵਿਸ਼ਾਲ ਰੂਪ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵਿਚਾਰ ਜਾਂ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਕਲਾਤਮਿਕ ਤੇ ਨਿਸ ਭਰਪੂਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਪਾਠਕ ਦੀ ਬੌਧਿਕ ਪੱਧਰ ਤੇ ਸੰੰਤੁਸਿਟੀ ਕਰਵਾਈ ਜਾਾਂਦੀ ਹੈ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨਾ ਹੀ ਇਸ ਨੂੂੰ ਸਾਹਿਿਤਸਾਹਿਤ ਦੇ ਕਾਵਿ ਰੂਪ ਤੋਂ ਵਖਰਾਓਦਾ ਹੈ ਇਸ ਅਭਿਆਸ ਸਾਧਨਾ ਲਈ ਕੁੱਝ ਬੁੁੁਨਿਆਦੀ ਲੋੜਾਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੀਆ ਜਾਦੀਆ ਹਨ ਜਿਿਨ੍ਹਾਂਹਨ।ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਾਰਤਕ ਦੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਲੱਛਣ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ

ਨਿਜਤਵ-ਇਹ ਠੀਕ ਹੈ ਕਿ ਵਾਰਤਕ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਅਜਿਹਾ ਰੂਪ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਬਾਹਰੀ ਅਭਿਆਸ ਦੀ ਵਧੇਰੇ ਮੰੰਗ ਕਰਦਾ ਹੈ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਇਹ ਵੰਨਗੀ ਗਿਿਆਗਿਆਨ ਨ ਤੇ ਵਾਾਕਫੀਵਾਕਫੀ ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਇਸ ਲਈ ਕੋੋਈ ਵਿਿਅਕਤੀਵਿਅਕਤੀ ਕਠਿਨ ਮਿਿਿਮਿਹਨਤਮਿਹਨਤ ਕਰਕੇ ਹੀ ਇਸ ਪਾਸੇ ਆਪਣਾ ਹਥ ਅਜਮਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਇਸ।ਇਸ ਤੋਂ ਇਹ ਨਹੀਂ ਸਮਝ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਕਿ ਵਾਰਤਾਕਾਰੀ ਵਿੱਚ ਉਹ ਸਭ ਕੁਝ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸ਼ਾਇਦ ਕਈ ਵਾਰੀ ਲਿਿਖਾਰੀਲਿਖਾਰੀ ਆਪ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਦੂਜੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿੱਜ ਦੀ ਘਾਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਸਾਡੇ ਵਿਚਾਰ ਵਿੱਚ ਇਹ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਹੈ।ਕਿਉਂਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਕੈਨੀਕਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਖੁਦੀ ਨੂੰ ਇੰਨਾ ਮਾਰ ਲਵੇ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਆਪਾ ਉਸ ਦੇ ਆਪਣੇ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚੋ ਨਜ਼ਰੀ ਨਾ ਆਵੇ ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਇਹ ਭਾਵ ਵੀ ਨੀ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਕਿ ਵਾਰਤਕ ਵਿੱਚ ਲਿਖਾਰੀ ਆਪਣਾਂ ਹੀ ਪਰਚਾਰ ਕਰੀ ਜਾਵੇ ਨਿਜਤਵ ਤੋਂ ਭਾਵ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਵਾਰਤਾਕਾਰ ਨੇ ਜੋ ਕੁਝ ਵੀ ਲਿਖਿਆ ਹੋਵੇ ਉਸ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਨਿਜਤਵ ਦੀ ਛਾਪ ਹੋਵੇ ਭਾਵ ਉਸ ਦਾ ਆਪਣਾਂ ਲਿਖਤਮ-ਗੁਣ ਕਹਿਣ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ ਜਾਂ ਉਸ ਦੀ ਕੋਈ ਆਪਣੀ ਸ਼ੈਲੀ ਹੋਵੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਕਿ ਵਾਰਤਾਕਾਰ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੀ ਕੱਚੀ ਸਮਗਰੀ ਤਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਫੇਰ ਕੋਈ ਵਿਉਂਤ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਇਸ ਸਭ ਕੁਝ ਨੂੰ ਮੇਲ ਜੋਲ ਕੇ ਕੁੱਝ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਬਸ ਅਜਿਹੀ ਲੇਖਣੀ ਤੋ ਹੀ ਕੁੱਝ ਨਿੱਖਰ,ਪੁੰਗਰ ਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਵੇ ਉਹ ਲਿਖਾਰੀ ਦੀ ਵਾਰਤਕ ਸ਼ੈਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਵਾਰਤਕ ਸ਼ੈਲੀ ਉਹ ਅਭਿਆਸ-ਪਰਧਾਨ, ਵਿਉਂਤਬੰਧ ਤਰਤੀਬ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਤੋਂ ਕੋਈ ਲਿਖਾਰੀ ਪਛਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਸ਼ੈਲੀ ਉਹ ਫਰੇਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਵਾਰਤਕ ਦਿਆਂ ਆਵੱਸਕ ਲੱਛਣਾ ਨੂੰ ਮੇਲ ਕੇ ਨੇਮ-ਬਧ ਕਰਕੇ, ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।