ਦੇਵਿੰਦਰ ਸਤਿਆਰਥੀ: ਰੀਵਿਜ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ

==ਜਨਮ ਅਤੇ ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ==

ਦੇਵਿੰਦਰ ਸਤਿਆਰਥੀ ਦਾ ਜਨਮ 28 ਮਈ 1908<ref>{{Cite book|title=ਲੋਕਯਾਨ ਯਾਤ੍ਰੀ ਸਤਿਆਰਥੀ|last=ਗਿੱਲ|first=ਮਹਿੰਦਰ ਕੌਰ|publisher=ਪੰਜਾਬੀ ਅਕਾਦਮੀ|year=1986|location=ਦਿੱਲੀ|pages=134}}</ref><ref>{{Cite book|title=ਪੈਰਿਸ ਦਾ ਆਦਮੀ (ਗੱਲ ਅਗਿਆਤਵਾਸ ਦੀ)|last=ਸਤਿਆਰਥੀ|first=ਦਵਿੰਦਰ|publisher=ਨਵਯੁਗ ਪਬਲੀਸ਼ਰਜ਼|year=1970|location=ਦਿੱਲੀ|pages=17}}</ref><ref>{{Cite book|title=ਪੈਰਿਸ ਦਾ ਆਦਮੀ (ਗੱਲ ਅਗਿਆਤਵਾਸ ਦੀ)|last=ਸਤਿਆਰਥੀ|first=ਦਵਿੰਦਰ|publisher=ਨਵਯੁਗ ਪਬਲੀਸ਼ਰਜ਼|year=1970|location=ਦਿੱਲੀ|pages=6}}</ref> ਨੂੰ [[ਪਟਿਆਲਾ ਰਿਆਸਤ]] ਦੇ ਇਕ ਪੁਰਾਤਨ ਇਤਿਹਾਸਕ ਨਗਰ [[ਭਦੌੜ]], ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸੰਗਰੂਰ (ਹੁਣ ਜਿਲ਼੍ਹਾ [[ਬਰਨਾਲਾ]]),ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਹੋਇਆ।<ref>{{Cite book|title=ਦਾੜ੍ਹੀ ਵਾਲਾ ਇਤਿਹਾਸ (ਦਵਿੰਦਰ ਸਤਿਆਰਥੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅੰਕ)|last=ਕੌਰ|first=ਅਜੀਤ|publisher=ਆਰਸੀ ਪਬਲੀਸ਼ਰਜ਼|year=1995|location=ਦਿੱਲੀ|pages=35}}</ref> ਪੁਰਾਣੇ ਗਜ਼ੀਟਰ ਵਿੱਚ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਨੂੰ ਜੰਗਲ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ।<ref>[http://www.hunpanjabi.net/article/article.aspx?nc=29 ਰਾਮਾ ਨਹੀਂ ਮੁੱਕਦੀ ਫੁਲਕਾਰੀ: ਦਵਿੰਦਰ ਸਤਿਆਰਥੀ]</ref> [[ਅਜੀਤ ਕੌਰ]] ਨਾਲ ਇਕ ਮੁਲਾਕਾਤ ਵਿਚ ਉਹ ਖੁਦ ਦੱਸਦਾ ਹੈ, "ਅੱਠ ਮੇਰੇ ਲਈ ਸ਼ੁਭ ਨੰਬਰ ਏ। 28 ਮਈ 1908 ਨੂੰ ਮੈਂ ਜੰਮਿਆਂ ਸਾਂ। ਅੱਠ ਹਜ਼ਾਰ ਦਾ ਚੈੱਕ ਮਿਲਿਆ ਤਾਂ ਮੈਂ ਰੋਹਤਕ ਰੋਡ ਦੇ ਪਿਛਵਾੜੇ ਜ਼ਮੀਨ ਖਰੀਦ ਲਈ। 28 ਗਜ਼ ਜ਼ਮੀਨ ਮਿਲੀ।"<ref>{{Cite book|title=ਦਾੜ੍ਹੀ ਵਾਲਾ ਇਤਿਹਾਸ (ਦਵਿੰਦਰ ਸਤਿਆਰਥੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅੰਕ)|last=ਕੌਰ|first=ਅਜੀਤ|publisher=ਆਰਸੀ ਪਬਲੀਸ਼ਰਜ਼|year=1995|location=ਦਿੱਲੀ|pages=95}}</ref> ਸਤਿਆਰਥੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਧਾਲੀ ਰਾਮ ਬੱਤਾ ਤੇ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਆਤਮਾ ਦੇਵੀ ਸੀ। ਸਤਿਆਰਥੀ ਦੇ ਜਨਮ ਸਮੇਂ ਉਸ ਦੀ ਸਾਹਿਤਕ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਉਨੱਤੀ ਲਈ ਉਸ ਦੀ ਜੀਭ ਉੱਤੇ ਸੋਨੇ ਦੀ ਤਲਾਈ ਨੂੰ ਸ਼ਹਿਦ ਵਿਚ ਡੁਬੋ ਕੇ 'ਓਮ' ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ।<ref>{{Cite book|title=ਸੂਈ ਬਾਜ਼ਾਰ (ਆਤਮ ਕਥਾ)|last=ਸਤਿਆਰਥੀ|first=ਦਵਿੰਦਰ|publisher=ਆਰਸੀ ਪਬਲੀਸ਼ਰਜ਼|year=1981|location=ਚਾਂਦਨੀ ਚੌਂਕ ਦਿੱਲੀ|pages=86}}</ref> ਦੇਵਿੰਦਰ ਸਤਿਆਰਥੀ ਦੀ ਜਨਮ ਪੱਤਰੀ ਅਨੁਸਾਰ ਉਸ ਦਾ ਨਾਮ '''ਯੁਧਿਸ਼ਟਰ''' ਸੀ । ਉਸ ਦੀ ਮਾਤਾ ਨੂੰ ਕਿਉਂਕਿ ‘ਯੁਧਿਸ਼ਟਰ’ ਦਾ ਉਚਾਰਣ ਕਰਨ ਵਿਚ ਔਕੜ ਆਉਂਦੀ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ 'ਦੇਵ' ਕਹਿ ਕੇ ਬੁਲਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਦਾਖ਼ਲ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਉਸਤਾਦ ਮੌਲਵੀ ਨੇ ਉਸ ਦਾ ਨਾਮ ਦੇਵ ਇੰਦਰ ਬੱਤਾ ਰੱਖਿਆ। ਜਦੋਂ ਸਤਿਆਰਥੀ ਜੈਸਲਮੇਰ ਪ੍ਰੈੱਸ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਸੁਆਮੀ ਦਯਾਨੰਦ ਦੇ ‘ਸਤਿਆਰਥ ਪਰਕਾਸ਼ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਆਪਣੇ ਨਾਮ ‘ਦੇਵਿੰਦਰ’ ਦੇ ਨਾਲ ਬੱਤਾ ਛੱਡ ਕੇ ਸਤਿਆਰਥੀ ਸ਼ਬਦ ਜੋੜ ਲਿਆ।<ref>{{Cite book|title=ਦਾੜ੍ਹੀ ਵਾਲਾ ਇਤਿਹਾਸ (ਦਵਿੰਦਰ ਸਤਿਆਰਥੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅੰਕ)|last=ਕੌਰ|first=ਅਜੀਤ|publisher=ਆਰਸੀ ਪਬਲੀਸ਼ਰਜ਼|year=1995|location=ਦਿੱਲੀ|pages=37}}</ref><ref>{{Cite book|title=ਲੋਕਯਾਨ ਯਾਤ੍ਰੀ ਸਤਿਆਰਥੀ|last=ਗਿੱਲ|first=ਮਹਿੰਦਰ ਕੌਰ|publisher=ਪੰਜਾਬੀ ਅਕਾਦਮੀ|year=1986|location=ਦਿੱਲੀ|pages=88}}</ref><ref>{{Cite book|title=ਲੋਕਯਾਨ ਯਾਤ੍ਰੀ ਸਤਿਆਰਥੀ|last=ਗਿੱਲ|first=ਮਹਿੰਦਰ ਕੌਰ|publisher=ਪੰਜਾਬੀ ਅਕਾਦਮੀ|year=1986|location=ਦਿੱਲੀ|pages=135}}</ref> ਉਸ ਦੇ ਪਿੰਡ ਭਦੌੜ ਦਾ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਵਿਰਸਾ ਬਹੁਤ ਅਮੀਰ ਸੀ। ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਸਤਿਆਰਥੀ ਦੇ ਜੰਮਣ ਤੋਂ ਢਾਈ ਸੌ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਮਲੇਰਕੋਟਲੇ ਤੋਂ ਆ ਕੇ ਇਸ ਪਿੰਡ ਬਸੇ ਸਨ।<ref>{{Cite book|title=ਲੇਖ - ਕੁੰਗ ਪੋਸ਼ (ਪੰਜ ਦਰਿਆ ਰਸਾਲਾ)|last=ਸਤਿਆਰਥੀ|first=ਦਵਿੰਦਰ|year=1941|location=ਨਿਸਬਤ ਰੋਡ ਲਾਹੌਰ|pages=90}}</ref> ਇਸ ਦਾ ਪੁਰਾਣਾ ਨਾਂ ਭੱਦਰਪੁਰ ਸੀ ਤੇ ਸਤਿਆਰਥੀ ਇਸ ਦੀ ਨੀਂਹ ਕਿਸੇ ਰਾਜੇ ਭੱਦਰਪੁਰ ਵਲੋਂ ਰੱਖੀ ਦੱਸਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਇਕ ਕੰਨੀਂ ਰਹਿੰਦੇ ਖਾਨਾਬਦੋਸ਼ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਉਹ ਬੜਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸੀ।<ref name=":0">{{Cite book|title=चाँद सूरज के बीरण|last=सत्यार्थी|first=दवीन्द्र|publisher=प्रवीण प्रकाशन|year=1987|location=महरौली, दिल्ली|pages=81}}</ref> ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਤੋਂ ਲੋਕ ਗੀਤ ਅਤੇ ਪੁਰਾਣੇ ਗੀਤ ਤੇ ਬਾਤਾਂ ਸੁਣਦੇ ਰਹਿਣ ਵਿਚ ਉਸ ਦਾ ਬਚਪਨ ਬੀਤਿਆ ਤੇ ਇਹੀ ਉਸ ਦਾ ਸ਼ੌਂਕ ਵੀ ਸੀ।