ਸ਼ਹੀਦ ਊਧਮ ਸਿੰਘ (ਨਾਵਲ): ਰੀਵਿਜ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ

 

ਪ੍ਰੋ. ਜਤਿੰਦਰ ਬੀਰ ਨੰਦਾ ਕੇਸਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸਾਹਿਤਕ ਸਮਰੱਥਾ ਬਾਰੇ ਆਪਣੇ ਲੇਖ ਵਿਚ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, "ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਗ਼ਦਰ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਆਧਾਰ ਬਣਾ ਕੇ ਲਿਖੇ ਗਏ ਨਾਵਲਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਸਿਰਫ ਗਿਆਨੀ ਕੇਸਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਨਾਂ ਹੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੰਪੂਰਨ ਰੂਪ ਵਿਚ ਗ਼ਦਰ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਅੱਖੀਂ ਦੇਖਿਆ ਤੇ ਫਿਰ ਆਪਣੇ ਨਾਵਲਾਂ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ।"<ref>{{Cite web|url=https://punjabitribuneonline.com/news/features/giani-kesar-singh-a-novelist-of-ghadr-movement-83324|title=ਗ਼ਦਰ ਲਹਿਰ ਦਾ ਗਲਪਕਾਰ ਗਿਆਨੀ ਕੇਸਰ ਸਿੰਘ|last=Service|first=Tribune News|website=Tribuneindia News Service|language=pa|access-date=2021-08-18}}</ref> ਕੇਸਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਵਲਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਉੱਪਰ ਜੇਕਰ ਨਿਗਾਹ ਮਾਰੀਏ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਵਲ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਪਹਿਲੀ ਉਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਨਾਵਲ ਜੋ ਸਿੱਧੇ-ਸਿੱਧੇ ਗ਼ਦਰੀ ਨਾਇਕਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਮਦਨ ਲਾਲ ਢੀਂਗਰਾ, ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਉਸਮਾਨ, ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾਭਾ, ਮੇਵਾ ਸਿੰਘ ਲੋਪੋਕੇ, ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਆਦਿ। ਦੂਸਰੀ ਕਿਸਮ ਦੇ ਨਾਵਲ ਉਹ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਤਾਂ ਗ਼ਦਰ ਲਹਿਰ ’ਤੇ ਆਧਾਰਤ ਹੈ ਪਰ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ-ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦੇ ਨਾਂ ’ਤੇ ਨਹੀਂ। ਇਹ ਨਾਵਲ ਸਿਰਫ਼ ਲਹਿਰ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਬਿਆਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜੰਞ ਲਾੜਿਆਂ ਦੀ ਅਤੇ ‘ਵਾਰੇ ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਮੌਤ’ ਜਿਹੇ ਨਾਵਲ ਇਸੇ ਵੰਨਗੀ ਦੇ ਨਾਵਲ ਹਨ।

 

== ਹਵਾਲੇ ==