ਮਤਰੇਈ ਮਾਂ: ਰੀਵਿਜ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ

{{Infobox book|<!-- See [[Wikipedia:WikiProject Novels]] or [[Wikipedia:WikiProject Books]] -->|name=ਮਤਰੇਈ ਮਾਂ|title_orig=ਮਤਰੇਈ ਮਾਂ|translator=|image=|caption=|author=[[ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ]]|illustrator=|cover_artist=|country=[[ਪੰਜਾਬ]], [[ਭਾਰਤ]]|language=[[ਪੰਜਾਬੀ]]|series=|genre=ਨਾਵਲ|publisher=ਪੰਜਾਬ ਖਾਲਸਾ ਬੁੱਕ ਡਿਪੋ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ|release_date=1924|media_type=ਪ੍ਰਿੰਟ|pages=|isbn=|oclc=|preceded_by=|followed_by=}}'''ਮਤਰੇਈ ਮਾਂ''' [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] [[ਨਾਵਲ|ਨਾਵਲਕਾਰ]] [[ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ]] ਦਾ ਪਹਿਲਾ [[ਨਾਵਲ]] ਹੈ। ਇਹ ਸੰਨ 1924 ਵਿੱਚ<ref>{{Cite web|url=https://www.punjabijagran.com/editorial/general-28-december-47th-anniversary-remembering-the-novels-father-nanak-singh-8735140.html|title=28 ਦਸੰਬਰ 47ਵੀਂ ਬਰਸੀ ਮੌਕੇ : ਨਾਵਲ ਦੇ ਪਿਤਾਮਾ ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦਿਆਂ|website=Punjabi Jagran News|language=pa|access-date=2021-08-10}}</ref> ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ। ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ [[ਆਦਰਸ਼ਵਾਦ|ਆਦਰਸ਼ਵਾਦੀ]]-[[ਸੁਧਾਰਵਾਦੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ|ਸੁਧਾਰਵਾਦੀ]] ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਵਾਲਾ ਨਾਵਲਕਾਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਵਲ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਇਸੇ ਸੁਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦੀ ਸਾਰੀ ਬੁਣਤੀ ਇੱਕ ਮਤਰੇਈ ਮਾਂ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸੌਤੇਲੇ ਪੁੱਤਰ ਮਦਨ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਬੁਣੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਵਲ [[ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ|ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰ]] ਦੀ ਉਸ ਕਦਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਪਿਤਾ ਦੀ ਸਾਰੀ ਜਾਇਦਾਦ ਉਸ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦੀ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਮਾਂ ਇਹ ਜਾਇਦਾਦ ਸਿਰਫ਼ ਆਪਣੇ ਸਕੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਦਿਵਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਮਤਰੇਏ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਨਹੀਂ। ਜਾਇਦਾਦ ਤੇ ਦੌਲਤ ਦੇ ਲਾਲਚ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਹੁੰਦੇ ਦਿਖਾਉਣਾ ਇਸ ਨਾਵਲ ਦਾ ਥੀਮ ਹੈ।

ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ ਨਾਵਲ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿਚੋਂ ਹੀ ਜਾਹਰ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਆਧਾਰ ਮਤਰੇਈ ਮਾਂ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸੌਤੇਲੇ ਪੁੱਤਰ ਮਦਨ ਦੇ ਆਪਸੀ ਸੰਘਰਸ਼, ਖਹਿਬਾਜ਼ੀ ਤੇ ਟਕਰਾਅ ਭਰੇ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੈ। ਮਦਨ ਦੀ ਮਤਰੇਈ ਮਾਂ ਦਿਆਲੀ ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਰਦੀ-ਕੁੱਟਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਤੋਂ ਰੱਜਵਾਂ ਕੰਮ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਉੱਪਰੋਂ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਤੇ ਪਹਿਨਣ ਨੂੰ ਵੀ ਕੁਝ ਚੱਜ ਦਾ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਉਲਟ ਉਹ ਆਪਣੇ ਮੁੰਡੇ ਜੀਤ ਨੂੰ ਲਾਡਾਂ ਨਾਲ ਪਾਲਦੀ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਹਰ ਨਖਰਾ ਚੁੱਕਦੀ ਹੈ। ਮਦਨ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਇਹ ਵਿਤਕਰੇ ਵਾਲਾ ਵਤੀਰਾ ਦੇਖ ਮਾਂ ਨਾਲ ਸੰਘਰਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਪਿਤਾ ਅੱਗੇ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਨਾਨਕੇ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਾਨਕਿਆਂ ਤੋਂ ਇੱਕ ਹੋਰ ਪਰਿਵਾਰ ਉਸ ਨੂੰ ਗੋਦ ਲੈ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਵਾਂ ਪਰਿਵਾਰ ਕਾਫੀ ਅਮੀਰ ਤੇ ਰਸੂ਼ਖ਼ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਉਹ ਮਦਨ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਸਤੇ [[ਅਲਾਹਾਬਾਦ]] ਭੇਜ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਮਗਰੋਂ ਮਦਨ [[ਯੂਨਾਈਟਡ ਕਿੰਗਡਮ|ਬਰਤਾਨੀਆ]] ਤੋਂ ਵਕਾਲਤ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਹਾਸਲ ਕਰ ਉੱਚ ਦਰਜੇ ਦਾ ਵਕੀਲ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਨਾਵਲ [[ਆਦਰਸ਼ਵਾਦ|ਆਦਰਸ਼ਵਾਦੀ]] ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਨਾਵਲ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਮਦਨ ਕੋਲ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਜ਼ੁਲਮਾਂ ਨਾਲ ਸਿੱਧਾ ਲੜਨ ਦਾ ਵਿਕਲਪ ਵੀ ਸੀ ਪਰ ਉਹ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਦਰਸ਼ਵਾਦੀ ਕੀਮਤਾਂ ਹੇਠ ਦਬ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਮਤਰੇਈ ਮਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਮਾਂ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਉਹ ਉਸ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਨਹੀਂ ਕਰ ਪਾਉਂਦਾ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਨਾਲ ਇਸ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਬਦਲਦੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਆਦਰਸ਼ਵਾਦੀ ਪਾਤਰਾਂ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਸੂਲ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਤਾਪ ਦਾ ਆਧਾਰ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹਾ ਵਰਤਾਰਾ ਅਸੀਂ ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ ਦੇ ਹੋਰਾਂ ਨਾਵਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦੇਖਿਆ ਹੈ। ਨਾਵਲਕਾਰ ਨੂੰ ਮਦਨ ਨਾਲ ਹਮਾਇਤ ਵੀ ਹੈ ਪਰ ਉਹ ਉਸ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਹੱਲ ਉਸ ਦੇ ਆਦਰਸ਼ਵਾਦੀ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਦੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮਦਨ ਨੂੰ ਸੁਖਾਲਾ ਜੀਵਨ ਆਪਣੀ ਮਤਰੇਈ ਮਾਂ ਦੇ ਘਰ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਆਪਣੀ ਖੁਦ ਦੀ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਬਣਾਏ ਘਰ ਵਿਚ ਨਸੀਬ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਦੀ ਹੀ ਕਠੋਰਤਾ ਤੇ ਬਰਬਰਤਾ ਮਦਨ ਲਈ ਵਰਦਾਨ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite book|title=ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਵਲ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ|last=ਸੇਖੋਂ|first=ਅਮਰਜੋਤ|publisher=ਲਾਹੌਰ ਬੁੱਕ ਸ਼ਾਪ|year=1986|location=ਲੁਧਿਆਣਾ|pages=48}}</ref>