ਵਿਰੋਧਵਿਕਾਸ: ਰੀਵਿਜ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ

 

 

 

ਅਰਸਤੂ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਜਿਆਦਾ ਤਾਰਕਿਕ ਰੂਪ ਦੇਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਤਰਕ ਪੱਧਤੀ ਸਧਾਰਣ ਲੋਕਮਤ ਸੰਮਤ ਮਾਨਤਾਵਾਂ ਤੋਂ ਅਰੰਭ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਫਿਰ ਆਲੋਚਨਾ ਪ੍ਰਤੀ ਆਲੋਚਨਾ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਸਰਵੇਖਣ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਆਦਿ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਜਾਂਚ ਦੇ ਸਿੱਧਾਂਤ ਖੋਜ ਲਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਵਿਰੋਧਵਿਕਾਸ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਸਮਸਿਅਵਾਂ ਨੂੰ ਸੁਲਝਾਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ । ਪਰ ਹੌਲੀ - ਹੌਲੀ ਇਸਦੀ ਕੁਦਰਤ ਜਟਿਲਤਰ ਅਤੇ ਜਿਆਦਾ ਵਿਗਿਆਨਕ ਹੁੰਦੀ ਗਈ । ਆਧੁਨਿਕ ਦਾਰਸ਼ਨਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਰੋਧਵਿਕਾਸ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਹੱਤਵ ਹੈ । ਕਿਉਂਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਆਤਮਕ ਜਗਤ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤਾ ਗਿਆ , ਉਸਦੇ ਬਾਅਦ ਇਸਨੂੰ ਭੌਤਿਕ ਜਗਤ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ , ਉਸਦੇ ਬਾਅਦ ਇਸਨੂੰ ਭੌਤਿਕ ਜਗਤ ਉੱਤੇ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ । ਕਾਂਟ ਇਸ ਪੱਧਤੀ ਨੂੰ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀਸ਼ਾਸਤਰ , ਰੱਬ ਅਤੇ ਅਮਰਤਾ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਅਰਥ ਦਿੱਤੇ ਹਨ । ਕਾਂਟ ਨੇ ਪਿਉਰ ਤਰਕ , ਤਰਕਾਭਾਸ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤਿਆਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਦੇ ਸਮਾਂ ਇਸ ਪੱਧਤੀ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ ਹੈ । ਬੁੱਧੀ ਦੇ ਨਿਯਮ ਦੇਸ਼ਕਾਲ ਪਿਛਲੇ ਸਥਿਤ ਜਗਤ ਉੱਤੇ ਹੀ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ , ਲੇਕਿਨ ਜਦੋਂ ਇਸਨੂੰ ਪਰਮਾਰਥਿਕ ਸੱਚਾਈਆਂ ਉੱਤੇ ਲਾਗੂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਸਪ੍ਰਤੀਪਕਸ਼ੀ ਤਰਕ , ਤਰਕਾਭਾਸ ਅਤੇ ਅਨੁਭਵਾਤੀਤ ਭ੍ਰਮ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਆ ਖੜੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।