ਮੈਕਸਿਮ ਗੋਰਕੀ: ਰੀਵਿਜ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ

ਸਮੱਗਰੀ ਮਿਟਾਈ ਸਮੱਗਰੀ ਜੋੜੀ
No edit summary
ਪੰਜਾਬੀਕਰਨ
ਲਾਈਨ 29:
|accessdate=੨੧ ਜੁਲਾਈ ੨੦੦੯
}}
</ref> ਸੰਨ ੧੯੦੬ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ੧੯੧੩ ਤੱਕ ਅਤੇ ਫਿਰ ੧੯੨੧ ਵਲੋਂ ੧੯੨੯ ਤੱਕ ਉਹ ਰੂਸ ਤੋਂ ਬਾਹਰ (ਜਿਆਦਾਤਰ , ਇਟਲੀ ਦੇ ਕੈਪ੍ਰੀ ( Capri ) ਵਿੱਚ ) ਰਹੇ। ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਸਾਂਸਕ੍ਰਿਤਕ ਨੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਵਲੋਂਤੋਂ ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਦੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਨਹੀ ਸੀ।
 
==ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਰਚਨਾ==
ਮੈਕਸਿਮ ਗੋਰਕੀ ਦਾ ਜਨਮ ਨਿਜ੍ਹਨੀ ਨੋਵਗੋਰੋਦ ( ਆਧੁਨਿਕ ਗੋਰਕੀ ) ਨਗਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਗੋਰਕੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਤਰਖਾਨਤਰਖਾਣ ਸਨ। 11੧੧ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਲੋਂਤੋਂ ਗੋਰਕੀ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲੱਗੇ। 1884੧੮੮੪ ਵਿੱਚ ਗੋਰਕੀ ਦਾ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀਆਂ ਨਾਲ ਜਾਣ ਪਛਾਣ ਹੋਈ। 1888੧੮੮੮ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਗਿਰਫਤਾਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। 1891੧੮੯੧ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ਭਰਮਣ ਕਰਨ ਗਏ। 1892੧੮੯੨ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕਹਾਣੀ ਮਕਰ‘ਮਕਰ ਚੁਦਰਾਚੁਦਰਾ’ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਅਰੰਭਕ ਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰੁਮਾਂਸਵਾਦ ਅਤੇ ਯਥਾਰਥਵਾਦ ਦਾ ਮੇਲ ਵਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਬਾਜ਼ ਦਾ ਗੀਤ ( 1895੧੮੯੫ ) , ਤੂਫਾਨ ਦਾ ਗੀਤ ( 1895੧੮੯੫ ) ਅਤੇ ਬੁੱਢੀ ਇਜ਼ਰਗੀਲ ( 1901੧੯੦੧ ) ਨਾਮਕ ਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਾਂਤੀਵਾਦੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਜ਼ਾਹਰ ਹੋ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਦੋ ਨਾਵਲਾਂ , ਫੋਮਾ ਗੋਰਦੇਏਵ ( 1899੧੮੯੯ ) ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਜਣੇ ( 1901੧੯੦੧ ) ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਅਮੀਰ ਅਤੇ ਗਰੀਬ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। 1899੧੮੯੯ - 1900੧੯੦੦ ਵਿੱਚ ਗੋਰਕੀ ਦੀ ਜਾਣ ਪਛਾਣ ਚੇਖਵ ਅਤੇ ਲੇਵ ਤਾਲਸਤਾਏ ਨਾਲ ਹੋਈ। ਉਸੀ ਸਮੇਂ ਵਲੋਂ ਉਹ ਕ੍ਰਾਂਤੀਵਾਦੀ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲੈਣ ਲੱਗੇ। 1901੧੯੦੧ ਵਿੱਚ ਉਹ ਫਿਰ ਗਿਰਫਤਾਰ ਹੋਏ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਾਲ਼ਾ ਪਾਣੀ ਮਿਲਿਆ। 1902੧੯੦੨ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨ ਅਕਾਦਮੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਨਰੇਰੀ ਮੈਂਬਰ ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਦਿੱਤੀ ਪਰ ਰੂਸੀ ਜਾਰ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
 
ਮੈਕਸਿਮ ਗੋਰਕੀ ਦਾ ਜਨਮ ਨਿਜ੍ਹਨੀ ਨੋਵਗੋਰੋਦ ( ਆਧੁਨਿਕ ਗੋਰਕੀ ) ਨਗਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਗੋਰਕੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਤਰਖਾਨ ਸਨ। 11 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਲੋਂ ਗੋਰਕੀ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲੱਗੇ। 1884 ਵਿੱਚ ਗੋਰਕੀ ਦਾ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀਆਂ ਨਾਲ ਜਾਣ ਪਛਾਣ ਹੋਈ। 1888 ਵਿੱਚ ਉਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਗਿਰਫਤਾਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। 1891 ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ਭਰਮਣ ਕਰਨ ਗਏ। 1892 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕਹਾਣੀ ਮਕਰ ਚੁਦਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਅਰੰਭਕ ਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰੁਮਾਂਸਵਾਦ ਅਤੇ ਯਥਾਰਥਵਾਦ ਦਾ ਮੇਲ ਵਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਬਾਜ਼ ਦਾ ਗੀਤ ( 1895 ) , ਤੂਫਾਨ ਦਾ ਗੀਤ ( 1895 ) ਅਤੇ ਬੁੱਢੀ ਇਜ਼ਰਗੀਲ ( 1901 ) ਨਾਮਕ ਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਾਂਤੀਵਾਦੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਜ਼ਾਹਰ ਹੋ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਦੋ ਨਾਵਲਾਂ , ਫੋਮਾ ਗੋਰਦੇਏਵ ( 1899 ) ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਜਣੇ ( 1901 ) ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਅਮੀਰ ਅਤੇ ਗਰੀਬ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। 1899 - 1900 ਵਿੱਚ ਗੋਰਕੀ ਦੀ ਜਾਣ ਪਛਾਣ ਚੇਖਵ ਅਤੇ ਲੇਵ ਤਾਲਸਤਾਏ ਨਾਲ ਹੋਈ। ਉਸੀ ਸਮੇਂ ਵਲੋਂ ਉਹ ਕ੍ਰਾਂਤੀਵਾਦੀ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲੈਣ ਲੱਗੇ। 1901 ਵਿੱਚ ਉਹ ਫਿਰ ਗਿਰਫਤਾਰ ਹੋਏ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਾਲ਼ਾ ਪਾਣੀ ਮਿਲਿਆ। 1902 ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨ ਅਕਾਦਮੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਨਰੇਰੀ ਮੈਂਬਰ ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਦਿੱਤੀ ਪਰ ਰੂਸੀ ਜਾਰ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
===ਰਚਨਾਵਾਂ===
ਗੋਰਕੀ ਨੇ ਅਨੇਕ ਡਰਾਮਾ ਲਿਖੇ , ਜਿਵੇਂ ਸੂਰਜ ਦੇ ਬੱਚੇ ( 1905੧੯੦੫ ) , ਪੈਟੀ ਬੁਰਜੁਆ ( 1905੧੯੦੫ ) , ਤਹਤਹਿਖਾਨੇ ਵਿੱਚ ( 1902੧੯੦੨ ) ਆਦਿ , ਜੋ ਬੁਰਜੁਆ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਨ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ‘ਨਵਾਂ ਨਵਾਂ ਜੀਵਨਜੀਵਨ’ ਬੋਲਸ਼ੇਵਿਕ ਅਖਬਾਰ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ। 1905੧੯੦੫ ਵਿੱਚ ਗੋਰਕੀ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਲੈਨਿਨ ਨੂੰ ਮਿਲੇ। 1906੧੯੦੬ ਵਿੱਚ ਉਹ ਵਿਦੇਸ਼ ਗਏ , ਉਥੇ ਹੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਪੀਲੇ ਦੈਂਤ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਰਚਨਾ ਲਿਖੀ , ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕੀ ਬੁਰਜੁਆ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦੇ ਪਤਨ ਦਾ ਵਿਅੰਗਾਤਮਕ ਚਿੱਤਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਡਰਾਮਾ ਵੈਰੀ ( 1906੧੯੦੬ ) ਅਤੇ ਮਾਂ ਉਪਨਿਆਸ ਵਿੱਚ ਨਾਵਲ ( 1906੧੯੦੬ ) ਵਿੱਚ ਗੋਰਕੀ ਨੇ ਬੁਰਜੁਆ ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਮਜਦੂਰਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਵਣਰਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਹੈ ਵਿਸ਼ਵ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਦਾ ਉਦਾਹਰਣ।ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਗੋਰਕੀ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਕ੍ਰਾਂਤੀਵਾਦੀਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਮਜਦੂਰ ਦਾ ਚਿੱਤਰ ਦਿੱਤਾ। ਲੈਨਿਨ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ। 1905੧੯੦੫ ਦੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੀ ਹਾਰ ਦੇ ਬਾਅਦ ਗੋਰਕੀ ਨੇ ਇੱਕ ਲਘੂ ਉਪੰਨਿਆਸ ਨਾਵਲ - ਪਾਪਾਂ ਦੀ ਮੰਜੂਰੀ ( ਇਸਪਾਵੇਦ ) ਲਿਖਿਆ , ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਅਧਿਆਤਮਵਾਦੀ ਭੁੱਲਾਂ ਸਨ , ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲਈ ਲੈਨਿਨ ਨੇ ਇਸਦੀ ਸਖ਼ਤ ਆਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ। ਆਖਰੀ ਲੋਕ ਅਤੇ ਗੈਰਜਰੂਰੀ ਆਦਮੀ ਦੀ ਜਿੰਦਗੀ ( 1911੧੯੧੧ ) ਵਿੱਚ ਸਾਮਾਜਕ ਕੁਰੀਤੀਆਂ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਹੈ। ਮਨਮੌਜੀ ਆਦਮੀ ਡਰਾਮੇ ਵਿੱਚ ( 1910੧੯੧੦ ) ਬੁਰਜੁਆ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀਆਂ ਦਾ ਵਿਅੰਗਾਤਮਕ ਵਰਣਨ ਹੈ।ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਗੋਰਕੀ ਨੇ ਬੋਲਸ਼ੇਵਿਕ ਸਮਾਚਾਰ ਪਤਰਾਂ ਜਵੇਜਦਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਵਦਾ ਲਈ ਅਨੇਕ ਲੇਖ ਵੀ ਲਿਖੇ। 1911੧੯੧੧ - 13੧੩ ਵਿੱਚ ਗੋਰਕੀ ਨੇ ਇਟਲੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ , ਮਨੁੱਖ , ਜਨਤਾ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। 1912੧੯੧੨ - 16੧੬ ਵਿੱਚ ਰੂਸ ਵਿੱਚ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਤਤਕਾਲੀਨ ਰੂਸੀ ਮੇਹਨਤਕਸ਼ਾਂ ਦੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਜਿੰਦਗੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।
===ਸਵੈ ਜੀਵਨੀਮੂਲਕ ਤਿੱਕੜੀ===
ਮੇਰਾ ਬਚਪਨ ( 1912੧੯੧੨ - 13੧੩ ) , ਮੇਰੇ ਸਾਗਿਰਦੀ ਦੇ ਦਿਨ ( 1914੧੯੧੪ ) ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਵਿਸ਼ਵਵਿਦਿਆਲੇ ( 1923੧੯੨੩ ) ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜੀਵਨ ਕਹਾਣੀ ਦਰਜ਼ ਕੀਤੀ। 1917੧੯੧੭ ਦੀ ਅਕਤੂਬਰ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੇ ਬਾਅਦ ਗੋਰਕੀ ਵੱਡੇ ਪੈਮਾਨੇ ਉੱਤੇ ਸਾਮਾਜਕ ਕਾਰਜ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵਿਸ਼ਵ ਸਾਹਿਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਘਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। 1921੧੯੨੧ ਵਿੱਚ ਰੋਗ ਦੇ ਕਾਰਨ ਗੋਰਕੀ ਇਲਾਜ ਲਈ ਵਿਦੇਸ਼ ਗਏ। 1924੧੯੨੪ ਤੋਂ ਉਹ ਇਟਲੀ ਵਿੱਚ ਰਹੇ। ਅਰਤਮੋਨੋਵ ਦੇ ਕਾਰਖਾਨੇ ਉਪਨਿਆਸ ਨਾਵਲ ਵਿੱਚ ( 1925੧੯੨੫ ) ਰੂਸੀ ਪੂੰਜੀਦਾਰਾਂ ਅਤੇ ਮਜਦੂਰਾਂ ਦੀ ਤਿੰਨ ਪੀੜੀਆਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ। 1931੧੯੩੧ ਵਿੱਚ ਉਹ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਪਰਤ ਆਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਨੇਕ ਪੱਤਰਕਾਵਾਂ ਅਤੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਾ ਸੰਪਾਦਨ ਕੀਤਾ। ਸੱਚੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਅਤੇ ਕਵੀ ਦਾ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਨਾਮਕ ਪੁਸਤਕਮਾਲਾਵਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰੋਤਸਾਹਨ ਦਿੱਤਾ। ਯੇਗੋਰ ਬੁਲਿਚੇਵ ਆਦਿ ( 1932੧੯੩੨ ) ਅਤੇ ਦੋਸਤੀਗਾਏਵ ਆਦਿ ( 1933੧੯੩੩ ) ਨਾਟਕਾਂ ਵਿੱਚ ਗੋਰਕੀ ਨੇ ਰੂਸੀ ਪੂੰਜੀਦਾਰਾਂ ਦੇ ਵਿਨਾਸ਼ ਦੇ ਲਾਜ਼ਮੀ ਕਾਰਣਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ। ਗੋਰਕੀ ਦੀ ਅੰਤਮ ਰਚਨਾ - ਕਲਿਮ ਸਮਗਿਨ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ( 1925੧੯੨੫ - 1936੧੯੩੬ ) ਅਪੂਰਣ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ 1880੧੮੮੦ - 1917 ੧੯੧੭ ਦੇ ਰੂਸ ਦੇ ਮਾਹੌਲ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰਪੂਰਣ ਚਿਤਰਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਗੋਰਕੀ ਸੋਵੀਅਤ ਲੇਖਕ ਸੰਘ ਦੇ ਸਭਾਪਤੀ ਸਨ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਮਾਧੀ ਮਾਸਕੋ ਦੇ ਕਰੇਮਲਿਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੈ। ਮਾਸਕੋ ਵਿੱਚ ਗੋਰਕੀ ਅਜਾਇਬ-ਘਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਨਿਜ੍ਹਨੀ ਨਾਵਗੋਰੋਦ ਨਗਰ ਨੂੰ ਗੋਰਕੀ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਗੋਰਕੀ ਦੀਆਂ ਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਦਾ ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਦੇ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਸਾਹਿਤ ਉੱਤੇ ਗਹਿਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਿਆ। ਗੋਰਕੀ ਦੀ ਅਨੇਕ ਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਹੋਈਆਂ ਹੈ। ਮਹਾਨ ਹਿੰਦੀ ਲੇਖਕ ਪ੍ਰੇਮਚੰਦ ਗੋਰਕੀ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰ ਸਨ।
 
===ਪ੍ਰਸਿਧੀ===
 
ਅਸਮਰਥ ਯੁੱਗ ਦੇ ਸਮਰਥ ਲੇਖਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮੈਕਸਿਮ ਗੋਰਕੀ ਨੂੰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸਨਮਾਨ , ਕੀਰਤੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਮਿਲੀ , ਓਨੀ ਸ਼ਾਇਦ ਹੀ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਮਿਲੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਉਹ ਕਰਾਂਤੀਦ੍ਰਸ਼ਟਾ ਅਤੇ ਯੁਗਦ੍ਰਸ਼ਟਾ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਸਨ। ਜਨਮ ਦੇ ਸਮੇਂ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਚੀਖ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿੱਚ ਆਪ ਗੋਰਕੀ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ - ਮੈਨੂੰ ਪੂਰਾ ਭਰੋਸਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਨਫ਼ਰਤ ਅਤੇ ਵਿਰੋਧ ਦੀ ਚੀਖ ਰਹੀ ਹੋਵੇਗੀ।
 
ਇਸ ਪਹਿਲੀ ਚੀਖ ਦੀ ਘਟਨਾ 1 868੮੬੮ ਈ . ਦੀ 28੨੮ ਮਾਰਚ ਦੀ 2 ਵਜੇ ਰਾਤ ਦੀ ਹੈ ਲੇਕਿਨ ਨਫ਼ਰਤ ਅਤੇ ਵਿਰੋਧ ਦੀ ਇਹ ਚੀਖ ਅੱਜ ਇੰਨੇ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਵੀ ਸੁਣਾਈ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਅਜੋਕਾ ਕੌੜਾ ਸੱਚ ਹੈ ਅਤੇ ਗੋਰਕੀ ਦਾ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਅਰਥ ਹੋਰ ਕੌੜਾ ਹੈ। ਨਿਜ੍ਹਨੀ ਨੋਵੋਗਰੋਦ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਹਰ ਇੱਕ ਨਗਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਸ ਚੀਖ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।
 
ਅਲਯੋਸ਼ਾ ਮੈਕਸਿਮੇਵਿਚ ਪੇਸ਼ਕੋਫ ਮੈਕਸਿਮ ਗੋਰਕੀ ਪੀੜਾ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਲੈ ਕੇ ਪੈਦਾ ਹੋਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਲੱਕੜੀ ਦੇ ਸੰਦੂਕ ਬਣਾਇਆ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਮਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ - ਪਿਤਾ ਦੀ ਇੱਛਾ ਦੇ ਵਿਰੁਧ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਸੀ , ਪਰ ਮੈਕਸਿਮ ਗੋਰਕੀ ਸੱਤ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਯਤੀਮ ਹੋ ਗਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਚੇਲਕਾਸ਼ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੋਲਗਾ ਦਾ ਜੋ ਸੰਜੀਵ ਚਿਤਰਣ ਹੈ , ਉਸਦਾ ਕਾਰਨ ਇਹੀ ਹੈ ਕਿ ਮਾਂ ਦੀ ਮਮਤਾ ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਤੋਂ ਵੰਚਿਤ ਗੋਰਕੀ ਵੋਲਗਾ ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਉੱਤੇ ਹੀ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਸੰਰਕਸ਼ਣ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਰਹੇ।
 
==ਸਮਾਜਵਾਦ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ==
ਸਾਮਵਾਦ ਅਤੇ ਆਦਰਸ਼ਮੂਲਕ ਯਥਾਰਥਭਾਵ ਯਥਾਰਥਵਾਦ ਦੇ ਪ੍ਰਸਤੁਤਕਰਤਾ ਮੈਕਸਿਮ ਗੋਰਕੀ ਤਿਆਗ , ਸਾਹਸ ਅਤੇ ਸਿਰਜਣ ਸਮਰੱਥਾ ਦੇ ਜੀਵੰਤ ਪ੍ਰਤੀਕ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦ੍ਰਿੜ ਮਾਨਤਾ ਸੀ ਕਿ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਉਸਦੀ ਉਤਪਾਦਨ ਸਮਰੱਥਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਰੋਜੀ ਕਮਾਉਣ ਲਈ ਮਿਹਨਤ ਦੇ ਮੌਕੇ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਪਰਵਾਰਿਕ ਕੁਲ ਜਰੂਰਤਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਤਨਖਾਹ ਜਾਂ ਵਸਤਾਂ ਮਿਲਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਨਾਲ ਇਹੀ ਤਥ ਸਮਾਜਵਾਦ ਦਾ ਸਿੱਧਾਂਤ ਬਣ ਗਿਆ। ਗੋਰਕੀ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਵਰਗਹੀਨ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਉਦੇਸ਼ - ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਉਹ ਰਕਤਮਈ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਨੂੰ ਵੀ ਉਚਿਤ ਸਮਝਦੇ ਸਨ।
 
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ , ਦਾ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਸੁਨੇਹਾ ਕੇਵਲ ਰੂਸ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਿਤ ਨਹੀਂ ਰਹੇ।ਰਿਹਾ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਚਨਾ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਵਿਸ਼ਵਭਰ ਵਿੱਚ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰੀਆਂ ਹੋਣਾਹੋਣੀਆਂ ਅਰੰਭ ਹੋ ਗਈਆਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੇ ਕਥਾਨਕ ਦੇ ਨਾਲ - ਨਾਲ ਉਹ ਸਦੀਵੀ ਯੁਗਬੋਧ ਵੀ ਹੈ।
 
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕ੍ਰਾਂਤੀਵਾਦੀਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਉਪਨਿਆਸ ਨਾਵਲ ਮਾਂ ਜਿਸਨੂੰ ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਨਾ ਦੋਸ਼ਅਪਰਾਧ ਸੀ , ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਅੰਦੋਲਨ ਦਾ ਸਜੀਵ ਘੋਸ਼ਣਾ - ਪੱਤਰ ਹੈ। ਮਾਂ ਦਾ ਨਾਇਕ ਹੈ ਪਾਵੇਲ ਬਲਾਸੇਵ , ਜੋ ਇੱਕ ਸਧਾਰਣ ਅਤੇ ਦਰਿਦਰ ਮਿਲ ਮਜਦੂਰ ਹੈ। ਪਾਤਰ ਦੇ ਚਰਿੱਤਰ ਵਿੱਚ ਸਬਲਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਦੁਰਬਲਤਾਵਾਂ , ਅੱਛਾਈਆਂ ਅਤੇ ਬੁਰਾਈਆਂ , ਕਮਜੋਰੀਆਂ ਸਾਰਾ ਕੁੱਝ ਹੈ । ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਪਾਵੇਲ ਬਲਾਸੇਵ ਦਾ ਚਰਿੱਤਰ ਸਾਨੂੰ ਬਹੁਤ ਡੂੰਘਾਈ ਤੱਕ ਛੂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
 
ਗੋਰਕੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਚਰਿਤਰ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਨਾਲ ਤਤਕਾਲੀਨ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਕਠਿਨਾਈਆਂ ਦਾ ਸਮਰਥ ਬਿੰਬ ਸਿਰਜਣ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਮੇਰਾ ਬਚਪਨ ਇਸ ਸਚਾਈ ਦਾ ਜਵਲੰਤ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਅੰਤਮ ਵ੍ਰਹਦ ਉਪੰਨਿਆਸਨਾਵਲ ‘ਦ ਲਾਇਫ ਆਫ ਕਲਿਮ ਸਾਮਗਿਨ’ ਵਿੱਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਪੂੰਜੀਵਾਦ , ਉਸਦੇ ਉੱਨਤੀ ਅਤੇ ਪਤਨ ਦਾ ਲੇਖਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਹੈ , ਜਿਸਦੇ ਕਾਰਨ ਰੂਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾਂ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਰਾਜ ਸਥਾਪਤ ਹੋਇਆ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਸ ਉਪਨਿਆਸ ਨਾਵਲ ਨੂੰ 1927੧੯੨੭ ਵਿੱਚ ਅਰੰਭ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 1936੧੯੩੬ ਵਿੱਚ ਖ਼ਤਮ ਕੀਤਾ। ਗੋਰਕੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਫਾਸ਼ੀਵਾਦ ਦੀ ਅਸਲੀਅਤ ਤੋਂ ਵਾਕਫ਼ ਕਰਾਇਆ ਸੀ। ਗੋਰਕੀ ਅੱਜ ਸਾਡੇ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹਨ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਦਰਸ਼ ਸਾਡੇ ਵਿੱਚ ਜਿੰਦਾ ਹਨ ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾਵਾਂ , ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਸੁਨੇਹਾ ਕੇਵਲ ਰੂਸ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਿਤ ਨਹੀਂ ਰਹੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਚਨਾ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਵਿਸ਼ਵਭਰ ਵਿੱਚ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰੀਆਂ ਹੋਣਾ ਅਰੰਭ ਹੋ ਗਈਆਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੇ ਕਥਾਨਕ ਦੇ ਨਾਲ - ਨਾਲ ਉਹ ਸਦੀਵੀ ਯੁਗਬੋਧ ਵੀ ਹੈ।
 
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕ੍ਰਾਂਤੀਵਾਦੀ ਉਪਨਿਆਸ ਮਾਂ ਜਿਸਨੂੰ ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਨਾ ਦੋਸ਼ ਸੀ , ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਅੰਦੋਲਨ ਦਾ ਸਜੀਵ ਘੋਸ਼ਣਾ - ਪੱਤਰ ਹੈ। ਮਾਂ ਦਾ ਨਾਇਕ ਹੈ ਪਾਵੇਲ ਬਲਾਸੇਵ , ਜੋ ਇੱਕ ਸਧਾਰਣ ਅਤੇ ਦਰਿਦਰ ਮਿਲ ਮਜਦੂਰ ਹੈ। ਪਾਤਰ ਦੇ ਚਰਿੱਤਰ ਵਿੱਚ ਸਬਲਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਦੁਰਬਲਤਾਵਾਂ , ਅੱਛਾਈਆਂ ਅਤੇ ਬੁਰਾਈਆਂ , ਕਮਜੋਰੀਆਂ ਸਾਰਾ ਕੁੱਝ ਹੈ । ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਪਾਵੇਲ ਬਲਾਸੇਵ ਦਾ ਚਰਿੱਤਰ ਸਾਨੂੰ ਬਹੁਤ ਡੂੰਘਾਈ ਤੱਕ ਛੂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
 
ਗੋਰਕੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਚਰਿਤਰ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਨਾਲ ਤਤਕਾਲੀਨ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਕਠਿਨਾਈਆਂ ਦਾ ਸਮਰਥ ਬਿੰਬ ਸਿਰਜਣ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਮੇਰਾ ਬਚਪਨ ਇਸ ਸਚਾਈ ਦਾ ਜਵਲੰਤ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਅੰਤਮ ਵ੍ਰਹਦ ਉਪੰਨਿਆਸ ‘ਦ ਲਾਇਫ ਆਫ ਕਲਿਮ ਸਾਮਗਿਨ’ ਵਿੱਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਪੂੰਜੀਵਾਦ , ਉਸਦੇ ਉੱਨਤੀ ਅਤੇ ਪਤਨ ਦਾ ਲੇਖਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਹੈ , ਜਿਸਦੇ ਕਾਰਨ ਰੂਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾਂ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਰਾਜ ਸਥਾਪਤ ਹੋਇਆ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਸ ਉਪਨਿਆਸ ਨੂੰ 1927 ਵਿੱਚ ਅਰੰਭ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 1936 ਵਿੱਚ ਖ਼ਤਮ ਕੀਤਾ। ਗੋਰਕੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਫਾਸ਼ੀਵਾਦ ਦੀ ਅਸਲੀਅਤ ਤੋਂ ਵਾਕਫ਼ ਕਰਾਇਆ ਸੀ। ਗੋਰਕੀ ਅੱਜ ਸਾਡੇ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹਨ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਦਰਸ਼ ਸਾਡੇ ਵਿੱਚ ਜਿੰਦਾ ਹਨ ।
 
==ਹਵਾਲੇ==