ਪ੍ਰੇਮਚੰਦ: ਰੀਵਿਜ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਵਿਆਹ ਸਮੇਂ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪੰਦਰਾਂ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਜੋ ਸਫਲ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ। ਉਹ ਆਰਿਆ ਸਮਾਜ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਰਹੇ, ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਸਾਮਾਜਕ ਅੰਦੋਲਨ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵਿਧਵਾ-ਵਿਆਹ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ੧੯੦੬ ਵਿੱਚ ਦੂਜਾ ਵਿਆਹ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਬਾਲ-ਵਿਧਵਾ ਸ਼ਿਵਰਾਨੀ ਦੇਵੀ ਨਾਲ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤਿੰਨ ਬੱਚੇ ਹੋਏ-ਸ਼ਰੀਪਤ ਰਾਏ, ਅਮ੍ਰਿਤ ਰਾਇ ਅਤੇ ਕਮਲਾ ਦੇਵੀ ਸ਼ਰੀਵਾਸਤਵ।

੧੯੧੦ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ 'ਸੋਜੇ ਵਤਨ' ਲਈ ਹਮੀਰਪੁਰ ਦੇ ਜਿਲੇ ਕਲੈਕਟਰ ਨੇ ਤਲਬ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਭੜਕਾਉਣ ਦਾ ਇਲਜ਼ਾਮ ਲਗਾਇਆ । ਸੋਜੇ ਵਤਨ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀਆਂ ਜਬਤ ਕਰ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਕਲੇਕਟਰ ਨੇ ਨਵਾਬਰਾਏ ਨੂੰ ਹਿਦਾਇਤ ਕੀਤੀ ਕਿ ਹੁਣ ਉਹ ਕੁੱਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਲਿਖਣਗੇ, ਜੇਕਰ ਲਿਖਿਆ ਤਾਂ ਜੇਲ੍ਹ ਭੇਜ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣਗੇ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਪ੍ਰੇਮਚੰਦ , ਧਨਪਤ ਰਾਏ ਨਾਂ ਨਾਲ ਲਿਖਦੇ ਸਨ। ਉਰਦੂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਜਮਾਨਾ ਪਤ੍ਰਿਕਾ ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਜੀਜ ਦੋਸ‍ਤ ਮੁਨਸ਼ੀ ਦਯਾਨਾਰਾਇਣ ਨਿਗਮ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਮਚੰਦ ਨਾਂ ਨਾਲ ਲਿਖਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ। ਇਸਦੇ ਬਾਅਦ ਉਹ ਪ੍ਰੇਮਚੰਦ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਲਿਖਣ ਲੱਗੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਰੰਭਕ ਰਚਨਾ ਜਮਾਨਾ ਪਤ੍ਰਿਕਾ ਵਿੱਚ ਹੀ ਕੀਤਾ । ਜੀਵਨ ਦੇ ਅੰਤਮ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਗੰਭੀਰ ਤੌਰ ਤੇ ਬੀਮਾਰ ਪਏ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਾਵਲ ਮੰਗਲਸੂਤਰ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਿਆ ਅਤੇ ਲੰਬੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਬਾਅਦ ੮ ਅਕਤੂਬਰ ੧੯੩੬ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦੇਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ।

 

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ]]