ਆਨੰਦੀ ਗੋਪਾਲ ਜੋਸ਼ੀ
ਆਨੰਦੀ ਗੋਪਾਲ ਜੋਸ਼ੀ ਏ (ਜਾਂ ਆਨੰਦੀਬਾਈ ਜੋਸ਼ੀ, ਮਰਾਠੀ: आनंदीबाई जोशी) (31 ਮਾਰਚ 1865 - 26 ਫਰਵਰੀ 1887) ਡਾਕਟਰੀ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਭਾਰਤੀ ਔਰਤ ਸੀ। ਇਹ ਡਿਗਰੀ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਉਹ ਪਹਿਲੀ ਹਿੰਦੂ ਔਰਤ ਵੀ ਸੀ[1] ਭਾਰਤ 'ਚ ਆਨੰਦੀਬਾਈ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਹੈ, ਜੋ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜਨਮੀ ਤੇ ਪਹਿਲੀ ਮਹਿਲਾ ਡਾਕਟਰ ਬਣੀ। ਉਸ ਦਾ ਜਨਮ 31 ਮਾਰਚ 1865 ਨੂੰ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਪੂਨਾ ਕਲਿਆਣ 'ਚ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਰਿਵਾਰ 'ਚ ਹੋਇਆਂ। ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਵਿਆਹ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਗੋਪਾਲ ਰਾਓ ਜੋਸ਼ੀ ਨਾਲ ਕਰ ਦਿਤਾ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਆਨੰਦੀਬਾਈ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਬੇਟੇ ਦੀ ਮੌਤ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਡਾਕਟਰ ਬਨਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਬਣੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਜਦੋਂ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਔਰਤ ਦਾ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨਾ ਹੀ ਦੂਰ ਦੀ ਗੱਲ ਸੀ ਪਰ ਆਨੰਦੀਬਾਈ ਨੇ ਤਾਂ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦੇ ਪਤੀ ਨੇ ਰਾਇਲ ਵਿਲਡਰ ਨੂੰ ਪੱਤਰ ਲਿਖ ਕੇ ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਸਟੇਟ 'ਚ ਯੋਗ ਅਹੁਦੇ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਪਰ ਵਿਲਡਰ ਨੇ ਇਸ ਦੇ ਬਦਲੇ ਧਰਮ ਬਦਲ ਕੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਚੀਅਨ ਬਣਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕਹਿ ਦਿੱਤੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਠੁਕਰਾ ਕੇ ਗੋਪਾਲ ਰਾਓ ਨੇ ਪਤਨੀ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਆਨੰਦੀਬਾਈ ਨੂੰ ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ ਵੂਮੈਨਜ਼ ਮੈਡੀਕਲ ਕਾਲਜ ਆਫ ਪੈਨਸਿਲਵੇਨੀਆ 'ਚ ਦਾਖਲਾ ਲੈਣ-ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ 'ਚ ਸਿੱਖਿਆ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ। ਉਸ ਦਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਚੀਅਨ ਸਮਾਜ ਨੇ ਖੁਲਕੇ ਸਾਥ ਦਿੱਤਾ ਪਰ ਉਹ ਹਿੰਦੂ ਸਮਾਜ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਸੇਰਾਂਪੋਰੇ ਕਾਲਜ ਵਿਚੋਂ ਡਿਗਰੀ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤੀ। ਆਨੰਦੀਬਾਈ ਨੇ 20 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਹਾਸਿਲ ਕਰ ਲਈ, ਜਿਸ 'ਤੇ ਮਹਾਰਾਣੀ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਧਾਈ ਸੰਦੇਸ਼ ਭੇਜਿਆ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਪਰਤਣ 'ਤੇ ਕੋਲਹਾਪੁਰ ਦੇ ਅਲਬਰਟ ਐਡਵਰਡ ਹਸਪਤਾਲ ਦੀ ਮਹਿਲਾ ਡਾਕਟਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਪਰ ਬਦਕਿਸਮਤੀ ਨਾਲ ਆਨੰਦੀਬਾਈ ਦਾ 26 ਫਰਵਰੀ, 1887 ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਉਮਰ 21 ਦੀ ਉਮਰ 'ਚ ਦਿਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ।
ਆਨੰਦੀ ਗੋਪਾਲ ਜੋਸ਼ੀ | |
|---|---|
 ਆਨੰਦੀ ਗੋਪਾਲ ਜੋਸ਼ੀ ਦੀ ਆਪਣੇ ਦਸਤਖ਼ਤਾਂ ਵਾਲੀ ਤਸਵੀਰ | |
| ਜਨਮ | 31 ਮਾਰਚ 1865 |
| ਮੌਤ | ਫਰਵਰੀ 26, 1887 (ਉਮਰ 21) |
| ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ | ਗੋਪਾਲ ਰਾਓ ਜੋਸ਼ੀ |
ਆਰੰਭ ਦਾ ਜੀਵਨ ਸੋਧੋ
ਉਸ ਦਾ ਅਸਲ ਨਾਂ ਯਮੁਨਾ ਸੀ, ਜੋਸ਼ੀ ਦਾ ਜਨਮ ਕਲਿਆਣ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਅਤੇ ਵਿਆਹ ਹੋਇਆ ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਪਹਿਲਾਂ ਵਿੱਤੀ ਘਾਟੇ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮਕਾਨ-ਮਾਲਕ ਸੀ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਸੀ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦੇ ਦਬਾਅ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਹ ਨੌਂ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਗੋਪਾਲ ਰਾਓ ਜੋਸ਼ੀ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਵਿਧੁਰ ਤੇ ਲਗਭਗ ਵੀਹ ਸਾਲ ਵੱਡਾ ਸੀ, ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ।[2] ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਯਮੁਨਾ ਦੇ ਪਤੀ ਨੇ ਉਸ ਦਾ ਨਾਮ 'ਅਨੰਦੀ' ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ।[3] ਗੋਪਾਲ ਰਾਓ ਜੋਸ਼ੀ ਕਲਿਆਣ ਵਿੱਚ ਡਾਕ ਕਲਰਕ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੂੰ ਅਲੀਬਾਗ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਫਿਰ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਕੋਲਹਾਪੁਰ (ਕੋਲਹਾਪੁਰ) ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਉਹ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਚਿੰਤਕ ਸੀ, ਅਤੇ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਲਈ ਅਸਾਧਾਰਨ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦਾ ਸੀ।[4]
ਚੌਦਾਂ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਆਨੰਦੀਬਾਈ ਨੇ ਇੱਕ ਲੜਕੇ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ, ਪਰ ਡਾਕਟਰੀ ਦੇਖਭਾਲ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਬੱਚਾ ਸਿਰਫ਼ ਕੁਲ 10 ਦਿਨ ਰਿਹਾ। ਇਹ ਅਨੰਦੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਮੋੜ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਡਾਕਟਰ ਬਣਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਆ। ਜਦੋਂ ਗੋਪਾਲ ਰਾਓ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਕਰਵਾਉਣ ਅਤੇ ਕੰਮ ਨਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਉਹ ਕਲਕੱਤੇ ਚਲੇ ਗਏ।[5] ਉਥੇ ਉਸ ਨੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਬੋਲਣੀ ਸਿੱਖੀ।
ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸੋਧੋ
ਅਨੰਦੀਬਾਈ ਨੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਜ਼ਹਾਜ਼ ਰਾਹੀਂ ਕੋਲਕਾਤਾ (ਕਲਕੱਤਾ) ਤੋਂ ਨਿਊ ਯਾਰਕ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਥੋਰਬਰਨਜ਼ ਦੇ ਦੋ ਔਰਤ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਜਾਣਕਾਰਾਂ ਨੇ ਕੀਤੀ। ਨਿਊ ਯਾਰਕ ਵਿੱਚ, ਥਿਓਡਿਸਿਆ ਤਰਖਾਣ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜੂਨ 1883 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਅਨੰਦੀਬਾਈ ਨੇ ਫਿਲਡੇਲਫੀਆ ਦੇ ਵੂਮੈਨਜ਼ ਮੈਡੀਕਲ ਕਾਲਜ ਆਫ਼ ਪੈਨਸਿਲਵੇਨੀਆ ਨੂੰ ਪੱਤਰ ਲਿਖ ਕੇ ਆਪਣੇ ਮੈਡੀਕਲ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਲਈ ਕਿਹਾ, ਜੋ ਕਿ ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਦੂਜਾ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਮੈਡੀਕਲ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਸੀ। ਕਾਲਜ ਦੀ ਡੀਨ ਰਾਚੇਲ ਬੋਡਲੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਦਾਖਲ ਕਰਵਾਇਆ।
ਅਨੰਦੀਬਾਈ ਨੇ ਆਪਣੀ ਡਾਕਟਰੀ ਸਿਖਲਾਈ 19 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ, ਠੰਡੇ ਮੌਸਮ ਅਤੇ ਅਣਜਾਣ ਖੁਰਾਕ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦੀ ਸਿਹਤ ਵਿਗੜ ਗਈ। ਉਸ ਨੂੰ ਟੀ.ਬੀ ਹੋ ਗਈ, ਫਿਰ ਵੀ, ਉਸ ਨੇ ਮਾਰਚ 1886 ਵਿੱਚ ਐਮਡੀ ਨਾਲ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ; ਉਸ ਦੇ ਥੀਸਿਸ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ "ਆਰੀਅਨ ਹਿੰਦੂਆਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸੂਤੀ" ਸੀ। ਥੀਸਿਸ ਨੇ ਦੋਵਾਂ ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ ਹਵਾਲਿਆਂ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕੀ ਡਾਕਟਰੀ ਪਾਠ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੇ ਹਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਦੀ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਤੇ, ਮਹਾਰਾਣੀ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਇੱਕ ਵਧਾਈ ਸੰਦੇਸ਼ ਭੇਜਿਆ।
ਭਾਰਤ ਵਾਪਸੀ ਸੋਧੋ
1886 ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ, ਅਨੰਦੀਬਾਈ ਦਾ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸਵਾਗਤ ਕਰਦਿਆਂ, ਭਾਰਤ ਵਾਪਸ ਪਰਤ ਆਇਆ।[6] ਰਾਜਧਾਨੀ ਕੋਲਹਾਪੁਰ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸਥਾਨਕ ਐਲਬਰਟ ਐਡਵਰਡ ਹਸਪਤਾਲ ਦੀ ਔਰਤ ਵਾਰਡ ਦੀ ਡਾਕਟਰ ਵਜੋਂ ਇੰਚਾਰਜ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ।
ਮੌਤ ਸੋਧੋ
ਅਗਲੇ ਸਾਲ 26 ਫਰਵਰੀ 1887 ਨੂੰ ਪੁਣੇ ਤੋਂ 22 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਨੰਦਿਬਾਈ ਦੀ ਤਪਦਿਕ ਬਿਮਾਰੀ ਨਾਲ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਕਈ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ, ਉਹ ਥੱਕ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਲਗਾਤਾਰ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਅਮਰੀਕਾ ਤੋਂ ਦਵਾਈ ਭੇਜੀ ਗਈ ਸੀ ਪਰ ਕੋਈ ਨਤੀਜਾ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲਿਆ ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਮੌਤ ਤਤੱਕ ਵਾਈ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਦੀ ਰਹੀ। ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ 'ਤੇ ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸੋਗ ਸੀ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਅਸਥੀਆਂ ਥੀਓਡੀਸੀਆ ਤਰਖਾਣ ਨੂੰ ਭੇਜੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਕਬਰਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਪੌਫਕੀਸੀ, ਨਿਊ ਯਾਰਕ ਵਿੱਚ ਪੇਫਕਿਸੀ ਰੂਰਲ ਕਬਰਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ। ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਅਨੰਦੀ ਜੋਸ਼ੀ ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਲੜਕੀ ਸੀ, ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਡਾਕਟਰੀ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਭਾਰਤੀ ਔਰਤ ਸੀ।
ਸਿਰਫ ਦੋ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਦਵਾਈ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪੂਰੀ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ, ਪੱਛਮੀ ਦਵਾਈ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਭਾਰਤੀ ਔਰਤ ਬਣ ਗਈ, ਜੋ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਏ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਬਣ ਗਈ।
ਹਵਾਲੇ ਸੋਧੋ
- ↑ Eron, Carol (1979). "Women in Medicine and Health Care". In O'Neill, Lois Decker (ed.). The Women's Book of World Records and Achievements. Anchor Press. p. 204. ISBN 0-385-12733-2.
First Hindu Woman Doctor
- ↑ "Who is Anandi Gopal Joshi?". The Indian Express (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). 31 March 2018. Retrieved 31 March 2018.
- ↑ "Anandibai Joshi". Streeshakti The Parallel Force. Streeshakti. Retrieved 23 March 2018.
- ↑ Rao, Mallika (8 April 2014). "Meet The Three Female Medical Students Who Destroyed Gender Norms A Century Ago". Huffington Post (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). Retrieved 13 October 2017.
- ↑ Falcone, Alissa (27 March 2017). "Remembering the Pioneering Women From One of Drexel's Legacy Medical Colleges". DrexelNow (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 13 October 2017.
- ↑ "Why is a Crater on Venus Named After India's Dr Anandibai Joshi?". The Quint (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 1 April 2018.