ਗੁਲਬਹਾਰ ਬੇਗਮ
ਮਹਾਰਾਣੀ ਗੁਲਬਹਾਰ ਬੇਗਮ (ਦਿਹਾਂਤ 1863) ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਪਤਨੀ ਸੀ।
ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸੋਧੋ
ਗੁਲ ਬੇਗਮ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੀ ਇਕ ਪੰਜਾਬੀ ਮੁਸਲਿਮ ਨਾਚ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਲੜਕੀ ਸੀ।[1] ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਰੋਪੜ ਵਿਖੇ ਉਸ ਦਾ ਨਾਚ ਵੇਖ ਕੇ, ਉਸ 'ਤੇ ਮੋਹਿਤ ਹੋ ਗਿਆ।[2]
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1833 ਵਿਚ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ।[3] ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਕੱਟੜਪੰਥੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਇਸਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਧਰਮ ਬਦਲੇ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਨੇ ਹਾਲਾਂਕਿ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਹ ਮੁਸਲਮਾਨ ਰਹੀ।[4] ਵਿਆਹ ਵੇਲੇ ਉਸ ਨੇ ਪੀਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਪਹਿਨੇ ਹੋਏ ਸਨ, ਮੋਤੀ ਨਾਲ ਇਕ ਸੋਨੇ ਦੀ ਨੱਥ ਉਸਦੀ ਨੱਕ 'ਤੇ ਟਿਕੀ ਹੋਈ ਸੀ, ਉਸਦੇ ਹੱਥ ਅਤੇ ਪੈਰ ਮਹਿੰਦੀ ਵਿਚ ਲਾਲ ਰੰਗੇ ਹੋਏ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹ ਹੀਰੇ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹੇ ਸੋਨੇ ਦੇ ਗਹਿਣਿਆਂ ਵਿਚ ਸੀ।[5] ਵਿਆਹ ਦੇ ਜਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ, ਉਸ ਦੇ ਭਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਜਾਗੀਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਇਕ ਨਵਾਬੀ ਉਪਾਧੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ।[6]
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮਹਾਰਾਣੀ ਗੁਲਬਹਾਰ ਬੇਗਮ ਦਾ ਨਾਮ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਦੂਜੀਆਂ ਦਰਬਾਰੀ ਔਰਤਾਂ ਨਾਲੋਂ ਉੱਚਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੁਣ ਉਸਦੇ ਪੈਰਾਂ ਦੀ ਮਾਲਸ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਸੌਂਪਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਕਦੀ ਪਰਦਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਜਲੂਸਾਂ ਦੌਰਾਨ ਅਕਸਰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਦੇ ਨਾਲ ਸ਼ਾਹੀ ਹਾਥੀ ਉੱਤੇ ਵੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।[7] ਉਸ ਨੂੰ ਰੰਗ ਮਹਿਲ ਅਤੇ ਹਵੇਲੀ ਮੀਆਂ ਖ਼ਾਨ ਵਿਚਕਾਰ ਹਵੇਲੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ।[8]
ਜਦੋਂ 1839 ਵਿਚ ਮਹਾਰਾਜਾ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਸਤੀ ਲਈ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਇਕ ਦਰਬਾਨ ਦੁਆਰਾ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਕਿ ਇਸਲਾਮ ਵਿਚ ਇਸ ਦੀ ਮਨਾਹੀ ਹੈ।[9] 1849 ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੂੰ 12,380 ਰੁਪਏ ਦੀ ਪੈਨਸ਼ਨ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਬਾਅਦ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਉਸਨੇ ਇਕ ਪੁੱਤਰ, ਸਰਦਾਰ ਖਾਨ ਨੂੰ ਗੋਦ ਲਿਆ ਜੋ ਉਸਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਦਾ ਸੀ।[10] ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਅੰਤਮ ਸਾਲ ਮੀਆਂ ਸਾਹਿਬ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਏ ਅਤੇ ਉਹ ਖੇਤਰ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਬਾਗ਼ ਅਤੇ ਮਸਜਿਦ ਬਣਾਈ।[11] 1863 ਵਿਚ ਲਾਹੌਰ ਵਿਖੇ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।[12]
ਹਵਾਲੇ ਸੋਧੋ
- ↑ Massy, Charles Francis, and Griffin, Lepel Henry. The Punjab Chiefs (rev. Edn.). Pakistan, Sang-e-Meel Publications, 1909.
- ↑ Duggal, Kartar Singh. Maharaja Ranjit Singh, the Last to Lay Arms. India, Abhinav Publications, 2001.
- ↑ Massy, Charles Francis, and Griffin, Lepel Henry. The Punjab Chiefs (rev. Edn.). Pakistan, Sang-e-Meel Publications, 1909.
- ↑ Duggal, Kartar Singh. Maharaja Ranjit Singh, the Last to Lay Arms. India, Abhinav Publications, 2001.
- ↑ Singh, Khushwant. Ranjit Singh: Maharaja of the Punjab. India, Random House Publishers India Pvt. Limited, 2017.
- ↑ Atwal, Priya. Royals and Rebels: The Rise and Fall of the Sikh Empire. United States, Oxford University Press, 2020.
- ↑ Duggal, Kartar Singh. Maharaja Ranjit Singh, the Last to Lay Arms. India, Abhinav Publications, 2001.
- ↑ "Dazzling Rani of Punjab that was Gulbahar Begum". Dawn. Retrieved 25 April 2021.
- ↑ "Dazzling Rani of Punjab that was Gulbahar Begum". Dawn. Retrieved 25 April 2021.
- ↑ "Dazzling Rani of Punjab that was Gulbahar Begum". Dawn. Retrieved 25 April 2021.
- ↑ "Queen of Takht-e-Lahore". The Friday Times. Archived from the original on 22 ਅਗਸਤ 2020. Retrieved 25 April 2021.
- ↑ Massy, Charles Francis, and Griffin, Lepel Henry. The Punjab Chiefs (rev. Edn.). Pakistan, Sang-e-Meel Publications, 1909.