ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਾਂਤ (ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ)

ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਾਂਤ
(ਪੰਜਾਬ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਰੀਡਿਰੈਕਟ)

ਪੰਜਾਬ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਦਾ ਸੂਬਾ ਸੀ। 29 ਮਾਰਚ 1849 ਵਿੱਚ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਦੁਆਰਾ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਲੈ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸ਼ਾਸਨ ਦਾ ਇੱਕ ਸੂਬਾ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ; ਇਹ ਭਾਰਤੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਦੇ ਆਖ਼ਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ ਜੋ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਨਿਯੰਤਰਣ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਸੀ। 1858 ਵਿੱਚ, ਪੰਜਾਬ, ਬਾਕੀ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਦੇ ਨਾਲ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਤਾਜ ਦੇ ਸਿੱਧੇ ਸ਼ਾਸਨ ਅਧੀਨ ਆ ਗਿਆ। ਇਸਦਾ ਖੇਤਰਫਲ 358,354.5 ਕਿਮੀ2 ਸੀ।

ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਪੰਜਾਬ
ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਦਾ ਪ੍ਰਾਂਤ
1849–1947
ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਾਂਤ
ਮੋਹਰ of ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਾਂਤ
Flag ਮੋਹਰ
ਤਸਵੀਰ:Pope1880Panjab3.jpg

ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਨਕਸ਼ੇ
ਰਾਜਧਾਨੀ
  • ਲਾਹੌਰ
    (1873-1947)
  • ਮਰੀ (ਗਰਮੀ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ)
    (1873–1876)
  • ਸ਼ਿਮਲਾ (ਗਰਮੀ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ)
    (1876–1947)
ਵਸਨੀਕੀ ਨਾਮਪੰਜਾਬੀ
ਇਤਿਹਾਸ
ਸਰਕਾਰ
 • ਕਿਸਮਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਸਰਕਾਰ
 • ਮਾਟੋCrescat e Fluviis
"Let it grow from the rivers"
ਗਵਰਨਰ 
• 1849–1853
ਹੈਨਰੀ ਲਾਰੈਂਸ (ਪਹਿਲਾ)
• 1946–1947
ਈਵਾਨ ਮੈਰੀਡੀਥ ਜੇਨਕਿੰਸ (ਆਖਰੀ)
ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ 
• 1937–1942
ਸਿਕੰਦਰ ਹਯਾਤ ਖਾਨ
• 1942–1947
ਮਲਿਕ ਖਿਜ਼ਰ ਹਿਆਤ ਟਿਵਾਣਾ
ਇਤਿਹਾਸਕ ਦੌਰਨਵ ਸਾਮਰਾਜਵਾਦ
29 ਮਾਰਚ 1849
• ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ
1858
• ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਸਰਹੱਦੀ ਸੂਬੇ ਦਾ ਗਠਨ
9 ਨਵੰਬਰ 1901
• ਦਿੱਲੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਵੱਖ ਕੀਤਾ
1911
14–15 ਅਗਸਤ 1947
ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸਬਡਿਵੀਜ਼ਨ
ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ
ਤੋਂ ਬਾਅਦ
1849:
ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ
1858:
ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਪ੍ਰਾਂਤ
1862:
ਸੀਆਈਐੱਸ-ਸਤਲੁਜ ਰਾਜ
1901:
ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਸਰਹੱਦੀ ਸੂਬੇ
1947:
ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ
ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬ
ਪੈਪਸੂ
ਅੱਜ ਹਿੱਸਾ ਹੈਭਾਰਤ
ਪਾਕਿਸਤਾਨ

ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਕੁਦਰਤੀ ਭੂਗੋਲਿਕ ਖੇਤਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ - ਇੰਡੋ-ਗੰਗਾ ਮੈਦਾਨੀ ਪੱਛਮ, ਹਿਮਾਲੀਅਨ, ਉਪ-ਹਿਮਾਲੀਅਨ, ਅਤੇ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਖੁਸ਼ਕ ਖੇਤਰ - ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪੰਜ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਡਿਵੀਜ਼ਨਾਂ - ਦਿੱਲੀ, ਜਲੰਦੂਰ, ਲਾਹੌਰ, ਮੁਲਤਾਨ ਅਤੇ ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ - ਅਤੇ ਕਈ ਰਿਆਸਤਾਂ।[1] 1947 ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਨੇ ਸੂਬੇ ਦੀ ਵੰਡ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਨਵੇਂ ਸੁਤੰਤਰ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ।

ਨਿਰੁਕਤੀ ਸੋਧੋ

ਪੰਜਾਬ ਫ਼ਾਰਸੀ ਬੋਲੀ ਦੇ ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ, ਪੰਜ ਅਤੇ ਆਬ ਤੋਂ ਮਿਲ ਕੇ ਬਣਿਆ ਹੈ ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤਰਤੀਬਵਾਰ ਮਤਲਬ ਹਨ, 5 ਅਤੇ ਪਾਣੀ। ਮਤਲਬ ਇੱਥੇ ਵਗਦੇ ਪੰਜ ਦਰਿਆ, ਸਤਲੁਜ, ਬਿਆਸ, ਰਾਵੀ, ਚਨਾਬ ਅਤੇ ਜੇਹਲਮ ਜਿਹੜੇ ਕਿ ਸਿੰਧ ਦਰਿਆ ਦੇ ਸਹਾਇਕ ਦਰਿਆ ਹਨ।

ਇਤਿਹਾਸ ਸੋਧੋ

21 ਫ਼ਰਵਰੀ 1849 ਨੂੰ ਗੁਜਰਾਤ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਧੌਖੇ ਨਾਲ ਹਰਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ’ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ 8 ਅਪਰੈਲ 1849 ਨੂੰ ਇਸਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰ ਲਿਆ।[2][3]

1901 ਵਿੱਚ ਦਰਿਆ ਸਿੰਧ ਤੋਂ ਪਰ੍ਹੇ ਦੇ ਸਰਹੱਦੀ ਇਲਾਕੇ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰ ਕੇ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਸੂਬਾ, ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਸਰਹੱਦੀ ਸੂਬਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

ਹਵਾਲੇ ਸੋਧੋ

  1.   Chisholm, Hugh, ed. (1911) "Punjab" Encyclopædia Britannica (11th ed.)Cambridge University Pressp. 653 
  2. ਨਿੱਝਰ, ਬੀ.ਐੱਸ. (1974). Punjab Under The British Rule 1849-1947. ਕੇ.ਬੀ. ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ. p. 80.
  3. "Sikh Empire". ChiefaCoins.com. Retrieved ਨਵੰਬਰ 4, 2012. {{cite web}}: External link in |publisher= (help)


ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗਲਤੀ:<ref> tags exist for a group named "lower-alpha", but no corresponding <references group="lower-alpha"/> tag was found