ਹਰਿਦੁਆਰ ਕੁੰਭ ਮੇਲਾ
ਹਰਿਦੁਆਰ ਕੁੰਭ ਮੇਲਾ ਹਰ 12 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਹਰਿਦੁਆਰ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਮੇਲਾ ਹੈ। ਹਿੰਦੂ ਜੋਤਿਸ਼ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸਹੀ ਤਾਰੀਖ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ: ਮੇਲਾ ਉਦੋਂ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਬ੍ਰਹਿਸਪਤੀ ਕੁੰਭ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੂਰਜ ਮੇਖ ਰਾਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ[1]
| ਹਰਿਦੁਆਰ ਕੁੰਭ ਮੇਲਾ | |
|---|---|
 Pilgrims gather for the third Shahi Snan ("royal bath") at Har ki Pauri in Haridwar on 14 April 2010 | |
| ਹਾਲਤ | active |
| ਕਿਸਮ | Fair, Religious gathering |
| ਵਾਰਵਾਰਤਾ | Every 12 years |
| ਜਗ੍ਹਾ | Banks of Ganges |
| ਟਿਕਾਣਾ | Haridwar, Uttarakhand |
| ਦੇਸ਼ | India |
| ਪਿਛਲਾ ਸਮਾਗਮ | 2021 |
| ਅਗਲਾ ਸਮਾਗਮ | 2033 |
| ਹਿੱਸੇਦਾਰ | Akharas, pilgrims and merchants |
| ਵੈੱਬਸਾਈਟ | |
| kumbhmelaharidwar | |
ਇਹ ਸਮਾਗਮ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਹੋਰ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਸਾਧਕਾਂ ਲਈ ਡੂੰਘੀ ਧਾਰਮਿਕ ਮਹੱਤਤਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਇਹ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਪਾਰਕ ਸਮਾਗਮ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਅਰਬ ਤੱਕ ਦੇ ਵਪਾਰੀਆਂ ਨੇ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਸੀ।[2]
ਹਰਿਦੁਆਰ ਕੁੰਭ ਮੇਲਾ ਕੋਵਿਡ -19 ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਾਲ 2021 ਵਿੱਚ 1 ਅਪ੍ਰੈਲ ਤੋਂ 30 ਅਪ੍ਰੈਲ ਤੱਕ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇੱਕ ਅਰਧ ਕੁੰਭ ("ਅੱਧਾ ਕੁੰਭ") ਮੇਲਾ ਕੁੰਭ ਮੇਲੇ ਦੇ ਛੇ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਖਰੀ ਅਰਧ ਕੁੰਭ ਮੇਲਾ 2016 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ[3][4]
ਮੁੱਢਲੇ ਰਿਕਾਰਡ ਸੋਧੋ
ਹਰਿਦੁਆਰ ਕੁੰਭ ਮੇਲੇ ਦੇ ਚਾਰ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ, ਬਾਕੀ ਪ੍ਰਯਾਗ (ਇਲਾਹਾਬਾਦ), ਤ੍ਰਿਮਬਕ (ਨਾਸਿਕ) ਅਤੇ ਉਜੈਨ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਨਦੀ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੇ ਕਈ ਹਵਾਲੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਕੁੰਭ ਮੇਲੇ ਦੀ ਸਹੀ ਉਮਰ ਅਨਿਸ਼ਚਿਤ ਹੈ।[5]
ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਸੋਧੋ
1857 ਦੀ ਬਗਾਵਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਨੂੰ ਭੰਗ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਖੇਤਰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਤਾਜ ਦੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਹੇਠ ਆ ਗਏ। ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਿਵਲ ਸੇਵਕ ਰਾਬਰਟ ਮੋਂਟਗੋਮਰੀ ਮਾਰਟਿਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ਦਿ ਇੰਡੀਅਨ ਐਂਪਾਇਰ (1858) ਵਿੱਚ ਟਿੱਪਣੀ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿ ਹਰਿਦੁਆਰ ਵਿਖੇ ਕੁੰਭ ਮੇਲੇ ਦੀ "ਮਹਾਨਤਾ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰਤਾ ਬਾਰੇ ਢੁਕਵਾਂ ਵਿਚਾਰ ਦੇਣਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ"। ਇਸ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਪੁਜਾਰੀਆਂ, ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਚੌਕੀਦਾਰਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਵਪਾਰੀਆਂ ਨੇ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਘੋੜੇ ਦੇ ਵਪਾਰੀ, ਹਾਥੀ ਡੀਲਰ, ਅਨਾਜ ਦੇ ਵਪਾਰੀ (ਬਾਣੀਏ), ਮਿਠਾਈਆਂ (ਹਲਵਾਈ), ਕੱਪੜਾ ਵਪਾਰੀ ਅਤੇ ਖਿਡੌਣਾ ਵੇਚਣ ਵਾਲੇ। ਘੋੜਿਆਂ ਦੇ ਸੌਦਾਗਰ ਬੁਖਾਰਾ, ਕਾਬੁਲ, ਤੁਰਕਿਸਤਾਨ, ਅਰਬ ਅਤੇ ਪਰਸ਼ੀਆ ਤੱਕ ਤੋਂ ਆਉਂਦੇ ਸਨ।
| ਸਾਲ | ਮੇਲਾ | ਮੌਤ ਦੀ ਗਿਣਤੀ |
|---|---|---|
| 1879 | ਕੁੰਭ | 35,892 |
| 1885 | ਅਰਧਕੁੰਭ | 63,457 |
| 1891 | ਕੁੰਭ | 169,013 |
| 1897 | ਅਰਧਕੁੰਭ | 44,208 |
| 1903 | ਕੁੰਭ | 47,159 |
| 1909 | ਅਰਧਕੁੰਭ | 21,823 |
| 1915 | ਕੁੰਭ | 90,508 |
| 1921 | ਅਰਧਕੁੰਭ | 149,667 |
| 1927 | ਕੁੰਭ | 28,285 |
| 1933 | ਅਰਧਕੁੰਭ | 1,915 |
| 1938 | ਕੁੰਭ | 70,622 |
| 1945 | ਅਰਧਕੁੰਭ | 77,345 |
ਹਵਾਲੇ ਸੋਧੋ
- ↑ James G. Lochtefeld (2002). The Illustrated Encyclopedia of Hinduism: A-M. The Rosen Publishing Group. p. 380. ISBN 978-0-8239-3179-8.
- ↑ Robert Montgomery Martin (1858). The Indian Empire. Vol. 3. The London Printing and Publishing Company. pp. 4–5.
- ↑ "As Covid stalks Kumbh, Niranjani Akhara withdraws from next Shahi Snan, asks its seers to leave". The Indian Express (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 2021-04-16. Retrieved 2021-04-16.
- ↑ "Ardh Kumbh: State seeks Rs 500 cr Central aid". The Pioneer. 26 November 2015.
- ↑ "Kumbh Mela | Significance, Festival, & History". Encyclopedia Britannica (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2021-05-12.
- ↑ R. Dasgupta. "Time Trends of Cholera in India : An Overview" (PDF). INFLIBNET. Retrieved 13 December 2015.
- ↑ Banerjea AC. Note on cholera in the United Provinces (Uttar Pradesh). Indian J Med Res. 1951;39(1):17-40.