ਅਰਬੇਸਕ
ਅਰਬੇਸਕ ਕਲਾਤਮਕ ਸਜਾਵਟ ਦਾ ਇੱਕ ਰੂਪ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ "ਸਕ੍ਰੌਲਿੰਗ ਅਤੇ ਇੰਟਰਲੇਸਿੰਗ ਫੋਲੀਏਜ, ਟੈਂਡਰਿਲਜ਼" ਜਾਂ ਪਲੇਨ ਲਾਈਨਾਂ ਦੇ ਤਾਲਬੱਧ ਰੇਖਿਕ ਪੈਟਰਨਾਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਸਤ੍ਹਾ ਦੀ ਸਜਾਵਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ,[1] ਅਕਸਰ ਦੂਜੇ ਤੱਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜੋੜੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਹੋਰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਹੈ "ਫੋਲੀਏਟ ਗਹਿਣਾ, ਇਸਲਾਮੀ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਸਟਾਈਲਾਈਜ਼ਡ ਹਾਫ-ਪੈਲਮੇਟਸ ਤੋਂ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਸਪਿਰਲਿੰਗ ਸਟੈਮ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ"।[2] ਇਸ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਹੀ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ 'ਟਾਈਲਡ' ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਜਿੰਨੀ ਵਾਰੀ ਚਾਹੋ ਦੁਹਰਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।[3] ਯੂਰੇਸ਼ੀਅਨ ਸਜਾਵਟੀ ਕਲਾ ਦੀ ਬਹੁਤ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਸ ਬੁਨਿਆਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦੇ ਨਮੂਨੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਸ਼ਬਦ "ਅਰਾਬੇਸਕ" ਨੂੰ ਕਲਾ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਤਕਨੀਕੀ ਸ਼ਬਦ ਵਜੋਂ ਲਗਾਤਾਰ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਸਿਰਫ ਦੋ ਪੜਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਜਾਵਟ ਦੇ ਤੱਤਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ: ਲਗਭਗ 9ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੀ ਇਸਲਾਮੀ ਕਲਾ, ਅਤੇ ਪੁਨਰਜਾਗਰਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਯੂਰਪੀ ਸਜਾਵਟੀ ਕਲਾ। ਇੰਟਰਲੇਸ ਅਤੇ ਸਕ੍ਰੌਲ ਸਜਾਵਟ ਉਹ ਸ਼ਬਦ ਹਨ ਜੋ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਹੋਰ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਸਮਾਨ ਪੈਟਰਨਾਂ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਅਰਬੇਸਕ ਇਸਲਾਮੀ ਕਲਾ ਦਾ ਇੱਕ ਬੁਨਿਆਦੀ ਤੱਤ ਹਨ ਪਰ ਉਹ ਇਸਲਾਮ ਦੇ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਇੱਕ ਲੰਮੀ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਯੂਰਪੀਅਨ ਕਲਾ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਇਸ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਅਤੀਤ ਅਤੇ ਵਰਤਮਾਨ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਉਲਝਣ ਅਤੇ ਅਸੰਗਤ ਦੱਸਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਪੱਛਮੀ ਅਰਬੀਕ ਇਸਲਾਮੀ ਕਲਾ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਹੋਰ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਰੋਮਨ ਸਜਾਵਟ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹਨ। ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਉਹ ਸਜਾਵਟੀ ਕਲਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਲਾਜ਼ਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਸਲਾਮੀ ਕਲਾ ਦੀ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਗੈਰ-ਲਾਖਣਿਕ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਅਰਬੇਸਕ ਸਜਾਵਟ ਅਕਸਰ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਤੱਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਦੀ ਸਜਾਵਟ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੀ ਹੈ।
ਅਰਬੇਸਕ ਦੀ ਧਰਮ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਮਹੱਤਤਾ ਅਤੇ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਇੱਕ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸਲਾਮਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਵਿੱਚ ਇਸਦੇ ਮੂਲ ਬਾਰੇ ਅਕਸਰ ਦਾਅਵੇ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ; ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹ ਲਿਖਤੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਰੋਤਾਂ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮੱਧਯੁਗੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਾਂ ਵਾਂਗ, ਇਸਲਾਮੀ ਸੰਸਾਰ ਨੇ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਸਜਾਵਟੀ ਨਮੂਨੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੇ ਆਪਣੇ ਇਰਾਦਿਆਂ ਦਾ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਨਹੀਂ ਛੱਡਿਆ ਹੈ। ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਅਜਿਹੇ ਸਿਧਾਂਤ ਅਕਸਰ ਅਰਬੇਸਕ ਦੇ ਵਿਆਪਕ ਸੰਦਰਭ ਤੋਂ ਅਣਜਾਣ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।[4] ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਰੇਖਾਗਣਿਤ ਦੇ ਅਰਬੀ ਅਤੇ ਅਰਬੀ ਗਿਆਨ ਵਿਚਕਾਰ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਸਬੰਧ ਬਹਿਸ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ; ਸਾਰੇ ਕਲਾ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਯਕੀਨ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹੇ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਅਰਬੇਸਕ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਿਆ ਸੀ, ਜਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਸੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕੁਝ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸਬੂਤ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹਾ ਕੋਈ ਸਬੰਧ ਮੌਜੂਦ ਸੀ।[5] ਇਸਲਾਮੀ ਗਣਿਤ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਜਿਓਮੈਟ੍ਰਿਕ ਪੈਟਰਨਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਬਹੁਤ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਅਰਬੇਸਕ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਜੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਓਮੈਟ੍ਰਿਕ ਸਜਾਵਟ ਅਕਸਰ ਉਹਨਾਂ ਪੈਟਰਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਸਿੱਧੀਆਂ ਰੇਖਾਵਾਂ ਅਤੇ ਨਿਯਮਤ ਕੋਣਾਂ ਦੇ ਬਣੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਕਰਵੀਲੀਨੀਅਰ ਅਰਬੇਸਕ ਪੈਟਰਨਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲਦੇ-ਜੁਲਦੇ ਹਨ; ਜਿਸ ਹੱਦ ਤੱਕ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਅਰਬੇਸਕ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਉਹ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਲੇਖਕਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।[6]
ਹਵਾਲੇ ਸੋਧੋ
- ↑ Fleming, John; Honour, Hugh (1977). Dictionary of the Decorative Arts. Penguin. ISBN 978-0-670-82047-4.
- ↑ Rawson, 236
- ↑ Robinson, Francis (1996). The Cambridge Illustrated History of the Islamic World. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-66993-1.
- ↑ Tabbaa, 74-77
- ↑ Tabbaa, 88
- ↑ Canby, 20-21