ਐਗਰੋਈਕੋਲੋਜੀ

ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿੱਚ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ (ਏ-ਗ੍ਰਾ-ē-ˈਕੀ-ਲੂ-ਜੇ) ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਉਤਪਾਦਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਤੇ ਲਾਗੂ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਬਾਰੇ ਗਿਆਨ ਹੈ। ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲ ਬਨਾਉਣਾ ਐਗਰੋਕੋਸਿਸਟਮਜ਼ ਵਿਚ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦੇ ਨਵੇਂ ਅੰਗਾਂ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਅਕਸਰ ਗਲਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਿਗਿਆਨ, ਲਹਿਰ ਜਾਂ ਖੇਤੀ ਵਿਵਹਾਰ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।[1] ਖੇਤੀ ਵਿਗਿਆਨੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤੀ-ਈਕੋ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਖੇਤੀਈਕੋ ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਖੇਤਰ ਖੇਤੀ ਦੇ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅੰਗ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਜੈਵਿਕ, ਪੁਨਰਜਨਮ, ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ, ਜਾਂ ਰਵਾਇਤੀ, ਗਹਿਣ ਜਾਂ ਵਿਆਪਕ ਹੋਵੇ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕੁਝ ਲੋਕ ਇਸ ਨਾਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਿਕਲਪਕ ਖੇਤੀ ਲਈ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਪ੍ਰੀਭਾਸ਼ਾ

ਐਗਰੋਕੋਲੋਜੀ ਨੂੰ ਓਈਸੀਡੀ ਦੁਆਰਾ ਪਰਿਭਾਸ਼ਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ "ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਫਸਲਾਂ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਦਾ ਅਧਿਐਨ। “[2] ਡਾਲਗਾਰਡ ਏਟ ਅਲ. ਇਸ ਨੂੰ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ"l ਦੇ ਅੰਦਰ ਪੌਦੇ, ਜਾਨਵਰਾਂ, ਇਨਸਾਨਾਂ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿਚਕਾਰ ਆਪਸੀ ਆਪਸੀ ਤਾਲਮੇਲ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਵਜੋਂ ਖੇਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ਵਜੋੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਫ੍ਰਾਂਸਿਸ ਐਟ ਅਲ. ਨੇ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਵੀ ਉਸੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਸੋਚ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਵਧ ਰਹੇ ਭੋਜਨ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਿਤ ਰੱਖਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਐਗਰੋਕੋਲੋਜੀ ਇਕ ਸਰਬਪੱਖੀ ਪਹੁੰਚ ਹੈ ਜੋ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਕੁਦਰਤ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਦੇ ਆਮ ਲਾਭ ਲਈ ਤਾਲਮੇਲ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ।

ਐਗਰੋਕੋਲੋਜੀ ਸੁਭਾਵਕ ਤੌਰ ਤੇ ਬਹੁ-ਅਨੁਸ਼ਾਸਨੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀ ਵਿਗਿਆਨ, (ਈਕੋਲੋਜੀ)ਵਾਤਾਵਰਣ ਗਿਆਨ, ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿਗਿਆਨ, ਸਮਾਜ ਸ਼ਾਸਤਰ, ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ, ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

ਐਗਰੋਕੋਲੋਜੀ , ਖੇਤੀ-ਬਾੜੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਤੱਤਾਂ ਜਿਵੇਂ ਮਿੱਟੀ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਪੌਦੇ-ਕੀਟ ਦੇ ਆਪਸੀ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਗਿਆਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਨਾਲ ਹੀ ਪੇਂਡੂ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ 'ਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਤਰੀਕਿਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ, ਨਵੇਂ ਉਤਪਾਦਨ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਆਰਥਿਕ ਰੁਕਾਵਟਾਂ, ਜਾਂ ਖੇਤੀ ਦੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਕਾਰਕਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਗਿਆਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀ ਹੈ।

[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ] ਅਧਿਐਨ ਕੀਤੇ ਐਗਰੋਕੋਸਿਸਟਮ ਦੀਆਂ ਸਿਸਟਮ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ:

ਉਤਪਾਦਕਤਾ, ਸਥਾਈਪਣਾ, ਸਥਿਰਤਾ ਅਤੇ ਇਕਸਾਰਤਾ। []] ਐਗਰੋਕੋਲੋਜੀ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਪੈਮਾਨੇ ਤੱਕ ਸੀਮਿਤ ਨਹੀਂ ਹੈ; ਇਹ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਜੀਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਇੱਕ ਸਮੁੱਚੀ ਆਬਾਦੀ ਤੱਕ, ਜਾਂ ਇੱਕ ਦਿੱਤੇ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਗਲੋਬਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਤੱਕ ਪਸਰਿਆ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।

[]] ਵੋਜਟਕੋਵਸਕੀ ਕੁਦਰਤੀ ਈਕੋਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੀ ਈਕੋਲੋਜੀ ਨੂੰ ਐਗਰੋਕੋਲੋਜੀ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਕੁਦਰਤੀ ਈਕੋਲੋਜੀ ਵਿੱਚ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੀ ਕੋਈ ਭੂਮਿਕਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂਕਿ ਐਗਰੋ ਈਕੋਲੋਜੀ ਵਿੱਚ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਹ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਅਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧਿਤ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੇ ਅੰਦਰਲੇ ਸੂਤਰਾਂ ਉੱਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਹਨ ਮਨੁੱਖੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰਾਂ ਅਰਥਸ਼ਾਸਤਰ, ਜੋ ਕਿ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਗਵਰਨਿੰਗ ਤਾਕਤਾਂ ਹਨ ਜੋ ਆਖਰਕਾਰ ਖੇਤ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। []] []] ਵੋਜਟਕੋਵਸਕੀ ਨੇ ਆਪਣੀ 2002 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ, ਜੰਗਲਾਤ ਅਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਖੇਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਕਾਰਜਾਂ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ ਹਨ।

[6] ਕਿਸਮਾਂ

ਬੱਟਲ 2003 ਦੇ ਇੱਕ ਕਾਨਫਰੰਸ ਪੇਪਰ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀ ਈਕੋਲੋਜੀ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮੁੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਹ ਈਕੋਸਿਸਟਮ ਐਗਰੋਕੋਲੋਜੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਉਹ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹਾਵਰਡ ਟੀ ਓਡਮ ਦੇ ਈਕੋਸਿਸਟਮ ਵਾਤਾਵਰਣ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ ਅਤੇ ਪੇਂਡੂ ਸਮਾਜ ਸ਼ਾਸਤਰ, ਅਤੇ ਖੇਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ਐਗਰੋਕੋਲੋਜੀ 'ਤੇ ਘੱਟ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦ੍ਰਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਉਹ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਵਿਹਾਰਾਂ ਨੂੰ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵੱਲ ਵਧੇਰੇ ਟਿਕਾ. ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਵੱਲ ਰੁਝਾਨ ਵਜੋਂ ਪਛਾਣਦਾ ਹੈ। ਤੀਜੀ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਚੱਲ ਰਹੀ ਕਿਸਮ ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਟੈਲ ‘ ਈਕੋਲੋਜੀ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਆਰਥਿਕਤਾ’ ( ecological political economy) ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਹ ਐਗਰੋਕੋਲੋਜੀ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕਤਾ ਦੀ ਅਲੋਚਨਾ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਨਾਲ ਤੁਲਨਾ ਵਜੋਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਕਿਸਮ , ਬੱਟਲ ਮੁਤਾਬਕ ‘ਐਗਰੋ-ਆਬਾਦੀ ਈਕੋਲੋਜੀ ’ ( agro-population ecology ) ਜੋ ਕਿ ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਪਹਿਲੇ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਮਿਲਦਾ ਜੁਲਦਾ ਹੈ, ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਆਬਾਦੀ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੇ ਵਧੇਰੇ ਆਧੁਨਿਕ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸੰਖੇਪ ਜਾਤੀਆਂ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਦੀ ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ. ਮੌਸਮ ਅਤੇ ਬਾਇਓ-ਰਸਾਇਣ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ, ਅਤੇ ਜੈਨੇਟਿਕਸ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿਗਿਆਨ ਹੈ।

ਲੋਕ ਐਗਰੋਕੋਲੋਜੀ ਸ਼ਬਦ ਇੱਕ ਵਿਗਿਆਨ, ਅੰਦੋਲਨ ਜਾਂ ਅਭਿਆਸ ਲਈ ਵਰਤਦੇ ਹਨ।

ਇਤਿਹਾਸ [ਸੋਧ | ਸੋਧ ਸਰੋਤ]

ਐਗਰੋਕੋਲੋਜੀ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਜਾਂ ਦਸਤੂਰ ਦੇ ਅੰਗ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾ ਰਹੇ ਹੋ, ਕਿਉਂਕਿ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਦੇਸੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ' ਤੇ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਅਤੇ ਵਰਤਮਾਨ ਦਸਤੂਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਹੁਣ ਅਸੀਂ ਐਗਰੋਕੋਲੋਜੀ ਦੇ ਗਿਆਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ। ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਓਰੀ, ਨਹੂਆਟਲ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦੇਸੀ ਲੋਕ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। [16] ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਜਾਣਿਆਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਕਸੀਕੋ ਦੇ ਲੋਕ ਜੋ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਟੈਨੋਚਿਟਟਲਨ ਪੂਰਵ-ਬਸਤੀਵਾਦ ਵਿੱਚ ਵਸਦੇ ਸਨ, ਚਿਨਮਪਾਸ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਸਨ ਜੋ ਕਿ ਅੱਜਕਲ ਦੇ ਬਹੁਤ ਕਰਕੇ ਚਿਰੰਜੀਵੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿੱਚ ਕੰਪੋਸਟ ਖਾਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਕਰਕੇ ਮੇਲ ਖਾਂਦਾ ਹੈ। [१]] ਖੇਤੀ ਈਕੋਲੋਜੀ ਰਵਾਇਤਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਜਿਵੇਂ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਫ਼ਸਲੀ ਚੱਕਰਾਂ ਅਤੇ ਫ਼ਸਲੀ ਬਦਲਾਓ ਸੈਂਕੜੇ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਅਤੇ ਕਈ ਵੱਖ ਵੱਖ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। [18] ਆਦਿਵਾਸੀ ਲੋਕ ਇਸ ਵੇਲੇ ਈਕੋਲੋਜੀਕਲ ਖੇਤੀ ਰਵਾਇਤਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ, ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ ਖੇਤੀ ਨੂੰ ਐਗਰੋਕੋਲੀਜਕਲ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਵਿੱਚ ਲਿਜਾਣ ਦੀ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਹਨ।

ਚਰਚਾ

ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਕਾਦਮਿਕ ਖੋਜ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜੋ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਜਾਂ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਖੇਤੀ ਵਿਗਿਆਨ, ਪਸ਼ੂ ਵਿਗਿਆਨ, ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿਗਿਆਨ, ਅਤੇ ਹੋਰਾਂ ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਚਰਚਾ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਕਿਸ ਮਾਡਲ ਜਾਂ ਖੇਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਨੀਤੀ ਰਾਹੀਂ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਭਾਗ ਐਗਰੋਕੋਲੋਜੀ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਡਿਗਰੀ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਨਾਲ ਨਾਲ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਵੀ ਸ਼ਾਇਦ ਇਸਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਮਰਥਕ ਹੈ।