ਔਕਾਮ ਦਾ ਉਸਤਰਾ

(ਓਕੈਮ ਦਾ ਪਤੱਰਾ ਤੋਂ ਮੋੜਿਆ ਗਿਆ)

ਔਕਾਮ ਦਾ ਉਸਤਰਾ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਸੁਲਝਾਣ ਦਾ ਸਿੱਧਾਂਤ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਮ ਇੱਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਫਰਾਂਸਿਸਕਨ ਫ਼ਰਾਇਰ, ਵਿਦਿਅਕ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਅਤੇ ਧਰਮ-ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਔਕਾਮ ਦੇ ਵਿਲੀਅਮ (1287 - 1347) ਦੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ਪਿਆ। ਇਸ ਸਿਧਾਂਤ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾ ਬਿਆਨ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਤਿਯੋਗੀ ਪਰਿਕਲਪਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਮਾਨਤਾਵਾਂ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਦੀ ਚੋਣ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

ਹਾਰਮੋਨੀਆ ਮੈਕ੍ਰੋਕੌਸਮੀਆ (1660) ਤੋਂ, ਕੌਪਰਨੀਕਨ ਪ੍ਰਣਾਲ਼ੀ ਦਾ ਐਂਦ੍ਰੀਆਸ ਸੈੱਲੇਰੀਅਸ ਵੱਲੋਂ ਚਿੱਤ੍ਰਣ। ਸੂਰਜ, ਚੰਦ੍ਰਮਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸੂਰਜੀ ਸਿਸਟਮ ਗ੍ਰਹਿਾਂ ਦੀ ਗਤੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਜੀਓਸੈਂਟ੍ਰਿਕ (ਧਰਤੀ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਉੱਤੇ ਹੋਣਾ) ਮਾਡਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਪਤਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਇੱਕ ਹੇਲੀਓਸੈਂਟ੍ਰਿਕ ਮਾਡਲ (ਸੂਰਜ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਹੋਣਾ) ਵਰਤ ਕੇ ਪਤਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਦੋਵੇਂ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਜੀਓਸੈਂਟ੍ਰਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲ਼ੀ ਹੇਲੀਓਸੈਂਟ੍ਰਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲ਼ੀ ਨਾਲ਼ੋਂ ਕਈ ਹੋਰ ਧਰਾਨਾਵਾਂ ਮੰਗਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ ਸੱਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਕੁੱਝ ਕੌਪਰਨਿਕਸ ਦੀ ਡੀ ਰੈਵੋਲਿਊਸ਼ਨੀਬਸ ਔਰਬੀਅਮ ਕੋਲੈਸਟੀਅਮ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸੰਸਕਰਣ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।

ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਔਕਾਮ ਦਾ ਉਸਤਰਾ ਇੱਕ ਵਿਆਖਿਆ ਤਕਨੀਕ (ਡਿਸਕਵਰੀ ਯੰਤਰ) ਹੈ ਜੋ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਮਾਡਲਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਆਰਬਿਟਰ ਦੀ ਤੁਲਣਾ ਵਿੱਚ, ਸਿਧਾਂਤਕ ਮਾਡਲ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦਾ ਮਾਰਗ-ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[1][2]

ਹਵਾਲੇ

ਸੋਧੋ
  1. Hugh G. Gauch, Scientific Method in Practice, Cambridge University Press, 2003, ISBN 0-521-01708-4, ISBN 978-0-521-01708-4.
  2. Roald Hoffmann, Vladimir I. Minkin, Barry K. Carpenter, Ockham's Razor and Chemistry, HYLE—International Journal for Philosophy of Chemistry, Vol. 3, pp. 3–28, (1997).