ਕਾਲਾ ਹਿਰਨ
ਕਾਲਾ ਹਿਰਨ (ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ: ਬਲੈਕ ਬੱਕ; ਬੋਟੇਨੀਕਲ ਨਾਮ: Antelope Cervicapra) ਹਿਰਨਾਂ ਦੀ ਉਹ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਹੈ ਜੋ ਹਿੰਦ ਉਪ-ਮਹਾਦੀਪ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਕੁਦਰਤ ਸੰਭਾਲ ਸੰਸਥਾ (IUCN) ਨੇ 2003 ਵਿੱਚ ਕਰੀਬੀ ਸੰਕਟ-ਗ੍ਰਸਤ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੌਰਾਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੇਂਜ ਅਤੀਅੰਤ ਘਟ ਗਈ ਸੀ।[1] ਏਨਟੀਲੋਪ ਗਣ ਦੀ ਇਹ ਇੱਕੋ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਬਚੀ ਹੈ।[2] ਇਹਦਾ ਗਣ ਨਾਮ ਲਾਤੀਨੀ ਸ਼ਬਦ ਐਂਟਾਲੋਪਸ, ਸਿੰਗਾਂ ਵਾਲਾ ਜਾਨਵਰ ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੈ।[3] ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਸੇਰਵੀਕਾਪਰਾ ਲਾਤੀਨੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਕਾਪਰਾ, ਬਕਰੀ ਅਤੇ ਸੇਰਵਸ, ਹਿਰਨ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ।[4]
| ਕਾਲਾ ਹਿਰਨ | |
|---|---|
| |
| ਨਰ ਤੇ ਮਦੀਨ ਕਾਲੇ ਹਿਰਨ | |
ਕਰੀਬ ਸੰਕਟ-ਗ੍ਰਸਤ
| |
| Scientific classification | |
| Kingdom: | Animalia (ਐਨੀਮਲੀਆ)
|
| Phylum: | Chordata (ਕੋਰਡਾਟਾ)
|
| Class: | Mammalia (ਮੈਮਲੀਆ)
|
| Order: | Artiodactyla (ਆਰਟੀਓਡੈਕਟਾਈਲਾ)
|
| Family: | Bovidae (ਬੋਵੀਡਾਏ)
|
| Genus: | ਏਨਟੀਲੋਪ
|
| Species: | ਏ. ਸੇਰਵੀਕਾਪਰਾ
|
| Binomial name | |
| ਏਨਟੀਲੋਪ ਸੇਰਵੀਕਾਪਰਾ | |
ਆਮ ਲੱਛਣ
ਸੋਧੋ- ਸਰੀਰ ਦੀ ਲੰਬਾਈ - 100-150 ਸੈ.ਮੀ/3-3.5 ਫੁਟ
- ਮੌਢੇ ਦੀ ਉੱਚਾਈ - 60- 85 ਸੈ.ਮੀ/3-2.8 ਫੁਟ
- ਪੂੰਛ ਦੀ ਲੰਬਾਈ - 10-17 ਸੈ.ਮੀ/4-6.8 ਇੰਚ
- ਭਾਰ - 25-35 ਕਿਲੋ/55-57 ਐਲ.ਬੀ[5]
- ਨਰ ਅਤੇ ਮਾਦਾ ਵੱਖ - ਵੱਖ ਰੰਗ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
- ਇਸ ਦੇ ਸਿੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਛੱਲਿਆਂ ਵਰਗੇ ਉਭਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਪੇਚਦਾਰ ਕਿਨਾਰੀ ਵਾਂਗ ਉੱਪਰ ਵੱਲ ਵਧਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ 1 ਤੋਂ 4ਚੱਕਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸਿੰਗਾਂ ਦੀ ਲੰਮਾਈ 79 ਸਮ ਤੋਂ ਇੱਕ ਮੀਟਰ ਤੱਕ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
- ਨਰ ਵਿੱਚ ਉੱਪਰਲੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਰੰਗ ਕਾਲਾ (ਜਾਂ ਗਾੜਾ ਭੂਰਾ) ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਹੇਠਲੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਰੰਗ ਅਤੇ ਅੱਖ ਦੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਚਿੱਟਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮਾਦਾ ਹਲਕੇ ਭੂਰੇ ਰੰਗ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
- ਕਾਲੇ ਹਿਰਨ ਜਿਆਦਾਤਰ 5-50 ਦੇ ਝੁੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਚੱਲਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਇਸ ਵਿੱਚ 5 ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਵਧ ਨਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
- ਪੱਧਰੀ ਜਮੀਨ ਉੱਪਰ, ਕਾਲਾ ਹਿਰਨ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧ ਤੇਜ ਦੌੜਨ ਵਾਲਾ ਥਲੀ ਥਣਧਾਰੀ ਜੀਵ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਕਈ ਵਾਰ 80 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪ੍ਰਤੀ ਘੰਟਾ ਦੌੜਦਾ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ
ਸੋਧੋ
ਤਮਿਲ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਕਾਲਾ ਹਿਰਨ ਲਈ ਪੁਲਵਾਈ, ਥੀਰੂਗਮਾਨ, ਵੇਲੀਮਾਨ, ਕਾਦਾਮਾਨ, ਇਰਾਲਾਈ, ਕਾਰੀਨਚਿਕੇਦਾਈ ਅਤੇ ਮ੍ਰਿਗੂਮਾਨ ਨਾਮ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਕੰਨੜ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਮ੍ਰਿਗ ਅਤੇ ਤੇਲਗੂ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜਿਨਕਾ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਕਾਲਾ ਹਿਰਨ ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਰਾਜਕੀ ਜਾਨਵਰ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ 34/13/ਐਫ ਟੀ .4-83-6044 ਮਿਤੀ 15-3-1989 ਰਾਹੀਂ ਇਸਨੂੰ ਰਾਜਕੀ ਜਾਨਵਰ ਐਲਾਨਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਇਹ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦਾ ਵੀ ਰਾਜਕੀ ਜਾਨਵਰ ਹੈ। ਬੰਗਾਲੀ ਵਿੱਚ ਇਸ ਲਈ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਸਾਰ ਅਤੇ ਮਰਾਠੀ ਵਿੱਚ ਕਾਲਾ ਹਿਰਨ, ਸਾਸਿਨ, ਇਰਾਲਾਈ ਮਾਨ, ਤੇ ਕਲਵੀਟ ਨਾਮ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।[6]
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ Mallon, D.P. (2008). "Antilope cervicapra". IUCN Red List of Threatened Species. Version 2011.2. International Union for Conservation of Nature.
{{cite web}}: Invalid|ref=harv(help) - ↑ Nowak, R. M. (1999). Blackbuck. Pages 1193–1194 in: Walker's Mammals of the World. Volume 1. The Johns Hopkins University Press, Baltimore, USA and London, UK.
- ↑ Palmer, T. S.; Merriam, C. H. (1904). Antilope in: Index generum mammalium: a list of the genera and families of mammals. Government Printing Office, Washington.
- ↑ Palmer, T. S.; Merriam, C. H. (1904). Capra in: Index generum mammalium: a list of the genera and families of mammals. Government Printing Office, Washington.
- ↑ http://punenvis.nic.in/index2.aspx?slid=3365&mid=1&langid=2&sublinkid=510
- ↑ "After Black bucks, leopards to be bred in captivity". Business Line. Nov 18, 2008.
 | ਇਹ ਲੇਖ ਅਧਾਰ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਇਸਨੂੰ ਵਧਾਕੇ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਦੀ ਮੱਦਦ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। |