ਕੀਟ ਵਿਗਿਆਨ

ਕੀਟ ਵਿਗਿਆਨ, (Eng: Entomology) ਕੀਟਾਣੂਆਂ ਦਾ ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਧਿਐਨ ਹੈ। ਇਹ ਜੰਤੂ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਇੱਕ ਸ਼ਾਖਾ ਅਤੀਤ ਵਿੱਚ "ਕੀੜੇ" ਸ਼ਬਦ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅਸਪਸ਼ਟ ਸੀ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਕੀਟ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਆਰਥਰੋਪੌਡ ਗਰੁੱਪਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਆਰਕਿਨਡਜ, ਮਰੀਅਪੌਡਜ਼, ਕੀੜੇ, ਅਤੇ ਸਲੱਗ ਆਦਿ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸੀ । ਇਸ ਅਨੋਖੇ ਅਰਥ ਨੂੰ ਅਜੇ ਵੀ ਗੈਰ ਰਸਮੀ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਆ ਸਕਦਾ ਹੈ.

ਕਈ ਹੋਰ ਖੇਤਰਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜੀਊਲੋਜੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਕੀਟੌਮੌਲੋਜੀ ਇੱਕ ਟੈਕਸੋਂ-ਅਧਾਰਿਤ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਹੈ; ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਅਧਿਐਨ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਰੂਪ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੀੜੇ-ਸੰਬੰਧੀ ਪੁੱਛਗਿੱਛ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਅਨੁਸਾਰ, ਕੀਟੌਲੋਜੀ ਐਂਟੋਮੌਲੋਜੀ ਇਸਦੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਣੂ ਜੈਨੇਟਿਕਸ, ਵਿਵਹਾਰ, ਬਾਇਓਮੈਕਨਿਕਸ, ਬਾਇਓਕੈਮੀਸਿਰੀ, ਪ੍ਰਣਾਲੀ, ਸਰੀਰ ਵਿਗਿਆਨ, ਵਿਕਾਸ ਸੰਬੰਧੀ ਜੀਵ ਵਿਗਿਆਨ, ਵਾਤਾਵਰਣ, ਰੂਪ ਵਿਗਿਆਨ, ਅਤੇ ਪਾਈਲੋੰਟੌਲੋਜੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਭਿੰਨਤਾ ਦੇ ਇੱਕ ਕਰਾਸ-ਸੈਕਸ਼ਨ ਦੇ ਨਾਲ ਓਵਰਲੈਪ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਕੁਝ 1.3 ਮਿਲੀਅਨ ਵਰਣਿਤ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਵਿਚ, ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ ਦੋ-ਤਿਹਾਈ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਜੀਵ-ਜੰਤੂਆਂ ਦਾ ਖਾਤਾ ਹੈ, ਕੁਝ 400 ਮਿਲੀਅਨ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਪਿਛਲੀ ਤਾਰੀਖ ਹੈ, ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਤੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਜੀਵ-ਜੰਤੂਆਂ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੰਪਰਕ ਹਨ।

ਇਤਿਹਾਸ

ਐਟੋਮੌਲੋਜੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ ਮਨੁੱਖੀ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਹੈ, ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ (ਖਾਸ ਤੌਰ ਤੇ ਜੈਵਿਕ ਨਿਯੰਤ੍ਰਣ ਅਤੇ ਮੱਖਚਿਪ), ਪਰ ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਧਿਐਨ ਸਿਰਫ 16 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ।
ਵਿਲੀਅਮ ਕਿਰਬੀ ਨੂੰ ਐਂਟੋਲੋਲਾਜੀ ਦਾ ਪਿਤਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਲੀਅਮ ਸਪੈਨਸ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ, ਉਸ ਨੇ ਇੱਕ ਪੱਕਾ ਵਿਗਿਆਨਕ ਐਨਸਾਈਕਲੋਪੀਡੀਆ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ, ਪ੍ਰਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਟਾਮੋਲੌਜੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਲਿਖਤ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ 1833 ਵਿੱਚ ਲੰਡਨ ਵਿੱਚ ਰਾਇਲ ਐਨਟੋਮੋਲਿਕਲ ਸੋਸਾਇਟੀ ਲੱਭਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ, ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ ਸਮਾਜਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ; ਪੂਰਵ ਪੂਰਬ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਔਰੈਲਿਅਨ ਸਮਾਜ ਦੀ ਤਾਰੀਖ 1740 ਦੀ ਤਾਰੀਖ ਤੱਕ ਹੈ।
ਐਟੋਮੌਲੋਜੀ 19 ਵੀਂ ਅਤੇ 20 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋਈ, ਅਤੇ ਚਾਰਲਜ਼ ਡਾਰਵਿਨ, ਜੌਨ-ਹੈਨਰੀ ਫੈਬਰ, ਵਲਾਦੀਮੀਰ ਨਾਬੋਕੋਵ, ਕਾਰਲ ਵੌਨ ਫ੍ਰੀਸਚ (ਫਿਜ਼ੀਓਲੋਜੀ ਜਾਂ ਮੈਡੀਸਨ ਵਿੱਚ 1973 ਦੇ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦੇ ਜੇਤੂ) ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਅਜਿਹੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅੰਕੜੇ ਸਮੇਤ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ ਦੋ ਵਾਰ ਪੱਲਿਤਜ਼ਰ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂ ਈਓ ਵਿਲਸਨ।
ਸਮਾਰਕ ਦੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ ਆਫ਼ ਨੈਚਰਲ ਹਿਸਟਰੀ ਵਿਖੇ ਸੋਫੀ ਲੂਟਰਲੌਫ ਵਰਗੀ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ ਦੀ ਕਾਉਰੀਟੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਖੋਜ ਸਹਾਇਤਾ ਦੁਆਰਾ ਐਨਟੌਮਲੋਜ ਬਣਨ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਵੀ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕੀਟ ਦੀ ਸ਼ਨਾਖਤ ਇੱਕ ਵਧਦੀ ਆਮ ਸ਼ੌਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਤਿਤਲੀਆਂ ਅਤੇ ਡ੍ਰੈਗਨੀਫਲਾਈਜ਼ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ।
ਇਹ 100 ਟਰਿਗੋਪੋਸਟਸ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਦਾ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਡੀਐਨਏ ਬਾਰਕੋਡਿੰਗ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜਿਆਂ ਨੂੰ ਹਾਇਮਨਿਓਪਟੇਰਾ (ਮਧੂ-ਮੱਖੀਆਂ, ਭਾਂਡੇ, ਅਤੇ ਐਨਟਸ) ਜਾਂ ਕੋਲਪੋਟਰਾ (ਬੀਟਲ) ਵਰਗੇ ਕ੍ਰਮ ਨੂੰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਪਛਾਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਲੇਪਡੋਪਟੇਰਾ (ਪਰਫੁੱਲਟੀਜ਼ ਅਤੇ ਕੀੜਾ) ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜਿਆਂ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਛਾਣ ਦੀਆਂ ਚਾਬੀਆਂ ਅਤੇ ਮੋਨੋਗ੍ਰਾਫਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਹੀ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਜਾਂ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਲਈ ਪਛਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਵਰਗ ਇੰਸੀਟਾ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ (ਕੇਵਲ 330,000 ਹੀ ਬੀਟਲ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਹੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ) ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਅਣਜਾਣ ਹਨ, ਅਤੇ ਅਕਸਰ ਸੂਖਮ (ਜਾਂ ਮਾਈਕਰੋਸਕੋਪ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਅਦਿੱਖ), ਇਹ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ੱਗ ਲਈ ਵੀ ਅਕਸਰ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਕੀੜਿਆਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਸਵੈ-ਚਾਲਿਤ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਡੇਜ਼ੀ, ਏਬੀਆਈਐਸ, ਸਪੀਦਾ ਅਤੇ ਡਰਾ-ਵਿੰਗ।