Vigyani

ਮਹਾਂਭਾਰਤ ਸਮਾਂ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬ ਪਂਚਨਾਨਦਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ<ref>{{cite book|author=Bombay (India : State) |title=Gazetteer of the Bombay Presidency ... |url=http://books.google.com/books?id=0bkMAAAAIAAJ |accessdate=18 January 2012 |year=1896 |publisher=Printed at the Government Central Press}}</ref><ref>Gazetteer of the Bombay Presidency ..., Volume 1, Part 1-page-11</ref>. ਹੜਾਪਾ ਸਿੱਧੂ(ਇਸ ਘਾਟੀਸਮੇਂ ਸਭਿਅਤਾ ਪੰਜਾਬ, ਦੇਪਾਕਿਸਤਾਨ) ਪੰਜਾਬਜਿਹੇ ਖੇਤਰ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤਕਾਰਾਨ Harrapaਸਿੱਧੂ ਘਾਟੀ ( ਆਧੁਨਿਕ ਦਿਨਸਭਿਅਤਾ ਪੰਜਾਬ ,ਖੇਤਰ ਦੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨਕਾਫੀ )ਹਿੱਸੇ ਚ ਜਿਵੇਂਫੈਲੀ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਫੈਲਿਆਹੋਈ .ਸੀ। ਵੈਦਿਕ ਸਭਿਅਤਾ ਸਰਸਵਤੀ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਪੰਜਾਬ ਸਹਿਤ ਪੁਰੈ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਭਤੋਂ ਨੂੰ ਕਵਰ ਨਦੀ ਦੀ ਲੰਮਾਈ ਦੇ ਨਾਲ . ਇਹ ਸਭਿਅਤਾ ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਦਵੀਪ ਵਿੱਚ ਬਾਅਦ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਸਰੂਪ . ਪੰਜਾਬ ਗਾਂਧਾਰ , ਮਹਾਜਨਪਦ , Nandas , ਮੌਰਿਆ , Sungas , ਕੁਸ਼ਾਣ , ਗੁਪਤ ਖ਼ਾਨਦਾਨ , Palas , ਗੁੱਜਰ Pratiharas ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ Shahis ਸਹਿਤ ਮਹਾਨ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ . ਸਿਕੰਦਰ ਮਹਾਨ ਦੇ ਅਨਵੇਸ਼ਣ ਦੇ ਦੂਰ ਪੂਰਵੀ ਸੀਮਾ ਸਿੱਧੂ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਡੇ ਸੀ . ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨਿਖਰਿਆ ਅਤੇ ਵਪਾਰਕ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ( ਜਿਵੇਂ ਜਲੰਧਰ ਅਤੇ ਲੁਧਿਆਨਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ) ਪੈਸਾ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋਈ ਹੈ .