ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਲਹਿਰ: ਰੀਵਿਜ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ

ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਅੰਦੋਲਨ ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਅੰਦੋਲਨ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਇਕ ਅਲਹਿਦਾ ਦੇਸ਼ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ [[ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਦੇਸ਼ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਖੇਤਰੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਵਿੱਚ [[ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬ|ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬ (ਮੌਜੂਦਾ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ)]], [[ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ|ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ (ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸੂਬਾ/ਪ੍ਰਾਂਤ)]], [[ਹਰਿਆਣਾ]], [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ]], ਅਤੇ [[ਰਾਜਸਥਾਨ]] ਦੇ ਕੁਝ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]] ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਰਾਜਧਾਨੀ ਹੈ।<ref name="Crenshaw">{{cite book|title=Terrorism in Context|last=Crenshaw|first=Martha|publisher=Pennsylvania State University|year=1995|isbn=978-0-271-01015-1|page=364}}</ref><ref>''The foreign policy of Pakistan: ethnic impacts on diplomacy, 1971-1994'' {{ISBN|1-86064-169-5}} - Mehtab Ali Shah "''Such is the political, psychological and religious attachment of the Sikhs to that city that a Khalistan without Lahore would be like a Germany without Berlin.''"</ref><ref name="Stephen_Amritsar">''Amritsar to Lahore: A Journey Across the India-Pakistan Border'' - Stephen Alter {{ISBN|0-8122-1743-8}} "''Ever since the separatist movement gathered force in the 1980s, Pakistan has sided with the Sikhs, the territorial ambitions of Khalistan have at times included Chandigarh, sections of the Indian Punjab, including whole North India and some parts of western states of India.''"</ref><ref>{{cite web|url=http://www.referendum2020.org/questions/|title=Questions/|work=Sikhs For Justice}}</ref>

 

[[ਤਸਵੀਰ:Punjab_1909.jpg|thumb|1909 ਦਾ [[ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਪੰਜਾਬ|ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਪੰਜਾਬ]] ਪ੍ਰਾਂਤ]]

[[ਪੰਜਾਬ (ਖੇਤਰ)|ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਖੇਤਰ]] ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇਕ ਰਵਾਇਤੀ ਜਗੀਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਆਪਣੀ ਜਿੱਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਦੇ ਉੱਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ 82 ਸਾਲ ਸ਼ਾਸਨ ਕੀਤਾ ਸੀ; [[ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ]] ਨੇ 1767 ਤੋਂ 1799 ਤੱਕ ਸਮੁੱਚੇ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਸ਼ਾਸਨ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਹਾਂਸਭਾ [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਂਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਦੁਆਰਾ [[ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ]] ਵਿੱਚ ਇਕਜੁੱਟ ਨਹੀਂ ਹੋ ਗਈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ [[ਪੰਜਾਬੀ ਹਿੰਦੂ|ਹਿੰਦੂਆਂ]] ਅਤੇ [[ਪੰਜਾਬੀ ਮੁਸਲਮਾਨ|ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ]] ਦੀ ਕਾਫੀ ਗਿਣਤੀ ਹੈ, ਅਤੇ 1947 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮੂਹ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਜੋ ਸਿਰਫ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸੂਬੇ ਦੇ ਲੁਧਿਆਣੇ ਜ਼ਿਲੇ ਵਿਚ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਨੇ 1940 ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਰਾਹੀਂ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਲਈ ਇਕ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਸਿੱਖ ਆਗੂਆਂ ਦਾ ਇਕ ਹਿੱਸਾ ਇਹ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਵਿਚਕਾਰ [[ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਭਾਈਚਾਰਾ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਮਾਤ-ਭੂਮੀ ਦੇ ਰਹਿ ਜਾਵੇਗਾ। ਉਹ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਪਾਉਂਦੇ ਹੋਏ, ਇਸ ਨੂੰ ਇਕੋ-ਇਕ ਈਸਾਈ ਰਾਜ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਉਭਾਰ ਕੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ ਦਾ ਇਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਹਿੱਸਾ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਵੰਡ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਬਹੁਤੇ ਸਿੱਖ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਸੂਬੇ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ ਵੱਲ ਚਲੇ ਗਏ, ਫਿਰ ਇਸ ਸਮੇਂ ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸੇ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। 1947 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, [[ਅਕਾਲੀ ਲਹਿਰ|ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਅਧੀਨ [[ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬਾ ਅੰਦੋਲਨ]] 1950 ਵੀਆਂ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਰਾਜ (ਸੂਬਾ) ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਵੱਲ ਸੀ। ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਚਿੰਤਤ ਹੈ ਕਿ ਇਕ ਪੰਜਾਬੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਰਾਜ ਬਣਾਉਣ ਨਾਲ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਾਲਾ ਰਾਜ ਬਣਾਉਣਾ ਚੰਗੀ ਗੱਲ ਹੋਵੇਗੀ, [[ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਮੰਗ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਲੜੀਵਾਰ ਵਿਰੋਧਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸਿੱਖਾਂ ਤੇ ਹਿੰਸਕ ਤਿੱਖੇ ਟੁਕੜੇ, ਅਤੇ 1965 ਦੀ ਭਾਰਤ-ਪਾਕ ਜੰਗ, ਸਰਕਾਰ ਆਖਿਰ ਰਾਜ ਨੂੰ ਵੰਡਣ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਨਵੇਂ ਸਿੱਖ ਬਹੁਮਤ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਦਾ ਨਵਾਂ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਵੰਡਣ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਗਈ। ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਸਿੱਖ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਰਾਜਾਂ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਖੁਦ ਇਖਤਿਆਰੀ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਇਹ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਕੇਂਦਰੀ ਸਰਕਾਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿਰੁੱਧ ਪੱਖਪਾਤ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਇਕ ਸੁਤੰਤਰ ਸਿੱਖ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਮੰਗ ਦਾ ਸਪਸ਼ਟ ਤੌਰ ਤੇ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਪਰੰਤੂ ਇਸ ਦੁਆਰਾ ਉਠਾਏ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਮਰਥਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਲਈ ਇੱਕ ਪਹਿਲ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।