ਸੁਸਵਾਨੀ ਮਾਤਾਜੀ: ਰੀਵਿਜ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ

ਉਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮੰਦਰ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਬੀਕਾਨੇਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਮੋਰਖਾਨਾ ਵਿਖੇ ਸਥਿਤ ਹੈ।<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=AZIMAQAAMAAJ&dq=Morkhana&focus=searchwithinvolume&q=Susani|title=Mediaeval History of Rajasthan: Western Rajasthan|last=Singh|first=Rajvi Amar|date=1992|publisher=Rajvi Amar Singh|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.google.com/maps/place/Maa+Suswani+Mata+Temple+Morkhana,+Morkhana,+Rajasthan+334202/@27.7507588,73.5408238,17z/data=!4m6!1m3!3m2!1s0x39155416b8bb9b8d:0x51c7722f52bb3bd8!2sMaa+Suswani+Mata+Temple+Morkhana,+Morkhana,+Rajasthan+334202!3m1!1s0x39155416b8bb9b8d:0x51c7722f52bb3bd8|title=Shri Suswani Mata Morkhana Dham|website=Google Maps|language=en|access-date=2019-03-12}}</ref> [[ਭਾਰਤ ਦਾ ਪੁਰਾਤਤਵ ਸਰਵੇਖਣ ਵਿਭਾਗ|ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਸਰਵੇਖਣ ਵਿਭਾਗ]] ਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਅਨੁਸਾਰ<ref name="JAIN 1963 134">{{Cite book|url=http://web.archive.org/web/20190503072146/https://books.google.com/books?id=RGF8XltxgPEC&dq=Morkhana+Temple&focus=searchwithinvolume&q=Morkhana+twelfth+century|title=JAINISM IN RAJASTHAN|last=JAIN|first=DR A. N. UPADHYE & DR H. L.|date=1963|publisher=|year=|isbn=|location=|pages=134|language=en|access-date=2019-10-31|archive-date=2019-05-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20190503072146/https://books.google.com/books?id=RGF8XltxgPEC&dq=Morkhana+Temple&focus=searchwithinvolume&q=Morkhana+twelfth+century|dead-url=no}}</ref><ref name="JAIN 1963 134"/><ref name="xx">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=apFEAQAAMAAJ&dq=Morkhana&focus=searchwithinvolume&q=Sus%C4%81ni|title=Journal & Proceedings of the Asiatic Society of Bengal|date=1917|publisher=Asiatic Society|language=en}}</ref><ref name="xx"/> ਵਿਕਰਮ ਸੰਵੰਤ 1229 (ਸਾਲ 1173–74 AD ਈ.) ਵਿੱਚ ਬਣੀ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਮੰਦਰ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ 12ਵੀਂ ਸਦੀ ਈ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ।<ref name="ar">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=3gctAAAAYAAJ&q=morkhana&dq=morkhana&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiHpduJ2PHgAhWlUt8KHTZoCfU4ChDoAQgsMAE|title=Annual Report|last=India|first=Archaeological Survey of|last2=Marshall|first2=Sir John Hubert|date=1973|publisher=Office of the Superintendent of Government Printing.|pages=21,37|language=en|access-date=8 March 2019}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=y4SDEsQtHU0C&q=Susani+Mata&dq=Susani+Mata&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwi6_qmEivfgAhUILY8KHahRA3U4ChDoATAEegQIARAZ|title=Lok Sabha Debates|last=People|first=India Parliament House of the|last2=Sabha|first2=India Parliament Lok|date=2005-08-18|publisher=Lok Sabha Secretariat.|language=en}}</ref> ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਪੁਰਾਣਾ [[ਸ਼ਿਵ]] [[ਮੰਦਰ]] ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਦੰਤਕਥਾ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿੱਥੋਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਿਵ ਨੇ [[ਚਿਮਟਾ]] ਸੁੱਟਿਆ ਸੀ ਜੋ ਮੌਜੂਦਾ [[ਕਰੀਰ]] ਦੇ ਦਰੱਖਤ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਡਿੱਗਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਧਰਤੀ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ।<ref name=":1">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=NbTqAAAAMAAJ&dq=Morkhana+Temple&focus=searchwithinvolume&q=MORAKHANA|title=Temples of Rajasthan|last=Somānī|first=Rāmavallabha|date=1996|publisher=Publication Scheme|year=|isbn=9788185263878|location=|pages=112|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?redir_esc=y&id=dRIoAAAAMAAJ&focus=searchwithinvolume&q=%E0%A4%B8%E0%A5%81%E0%A4%B8%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%A3%E0%A5%80+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%BE|title=Āpaṇī dharatī, āpaṇā loga: Bīkānera rī dharatī ara uṇa rā sapūta|date=1995|publisher=Mimajhara|language=hi}}</ref> ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇੱਕ ਹੋਰ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੰਦਰ ਦੀ ਮੁਰੰਮਤ [[ਬਿਕਰਮੀ ਸੰਮਤ|ਵਿਕਰਮ ਸੰਮਤ]] 1573 (ਸਾਲ 1518 ਈ.) ਵਿੱਚ ਸੁਰਾਨਾ ਹੇਮਾ ਰਾਜਾ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਰਾਜਨਾਥਨੀ ਜੈਨ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਸੁਰਾਣਾ,<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=3m-J50FHmGcC&pg=PA636&dq=suswani+mata+kuldevi&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwilz4DompPhAhWXknAKHYg1CQoQ6AEINDAD#v=onepage&q=susvani%20mata%20kuldevi&f=false|title=History of Oswals|publisher=Panchshil Publications|isbn=9788192373027|language=en}}</ref> ਦੁੱਗਰ ਅਤੇ ਸਾਂਖਲਾ ਉਪ-ਕਬੀਲਿਆਂ ਵਰਗੇ ਕਈ [[ਜੈਨ ਧਰਮ|ਜੈਨ]] ਕਬੀਲਿਆਂ ਦੀ ਕੁਲਦੇਵੀ ਵਜੋਂ ਪੂਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name="s"/><ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=GXrXAAAAMAAJ&q=morkhana&dq=morkhana&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiDlqWB__HgAhUG2VkKHQs2D4I4MhDoAQgsMAE|title=History of the Śākta Religion|last=Bhattacharyya|first=Narendra Nath|date=1996|publisher=Munshiram Manoharlal Publishers Pvt. Limited|isbn=9788121507134|pages=150|language=en|access-date=8 March 2019}}</ref> ਇਸ ਮੰਦਰ ਨੂੰ ਜੈਨ, ਹਿੰਦੂ ਤੇ ਸ਼ਕਤ ਦੋਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=LzlVAAAAYAAJ&q=morkhana&dq=morkhana&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiDlqWB__HgAhUG2VkKHQs2D4I4MhDoAQgnMAA|title=Parliamentary Debates: Official Report|last=People|first=India Parliament House of the|date=2008|publisher=Lok Sabha Secretariat.|pages=251|language=en|access-date=8 March 2019}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?redir_esc=y&id=RQ9lDwAAQBAJ&q=सुसवाणी+माता#v=snippet&q=मां%20सुसवाणी%20&f=false|title=GK General Knowledge Rajasthan RPSC Previous year questions: Digital Press|last=Press|first=Digital|publisher=by DIGITAL PRESS|year=|isbn=|location=|pages=|language=hi}}</ref>